ជាតិ
បទវិភាគ
×![]()
ភ្នំពេញ៖ មេដឹកនាំខ្មែរសម័យហ្វូណន ឬនគរភ្នំ គឺមានរបៀបដឹកនាំដ៏វៃឆ្លាត ដែលអាចធ្វើប្រទេសខ្មែរសម័យនោះ មានភាពរីកចម្រើន និងមានសន្តិភាព។ តើមេដឹកនាំខ្មែរសម័យនោះ មានទស្សនវិជ្ជានយោបាយអ្វីខ្លះ?
ទស្សនវិជ្ជានយោបាយខ្មែរ កាលសម័យនគរភ្នំ បានបែងចែកជា៤សំខាន់ៗ៖
ទី១៖ ការកែទម្រង់រដ្ឋ ពីការដឹកនាំតាមបែបមេកន្ទ្រាញនៅក្នុងសម័យបុរេប្រវត្តិ មកជាការដឹកនាំរដ្ឋដោយព្រះមហាក្សត្រ ឬព្រះរាជានៅសម័យហ្វូណន។ តាមរយៈអំណាចនេះ ព្រះមហាក្សត្របានកំណត់ពីកាតព្វកិច្ចបង់យកពន្ធរបស់ប្រជានុរាស្ត្រ ដើម្បីកសាងកម្លាំងទ័ពការពាររាជ្យបល័ង្ក ការពារជាតិ និងដើម្បីឥទ្ធិពលនយោបាយការបរទេស។ លើសពីនេះ ឈរលើមូលដ្ឋាននៃទស្សនវិជ្ជាឥណ្ឌា ដោយសង្កត់ទៅលើលោកធាតុវិទ្យា ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរបានកសាងបុរីរដ្ឋបាលតាមគោលការណ៍ពីរ។ ទីមួយ ទឹកជាប្រភពនៃជីវិត ពោល គឺនយោបាយទឹកជាប្រភពនៃដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ។ ទស្សនៈ«ធ្វើស្រែនឹងទឹកធ្វើសឹកនឹងបាយ» បានក្លាយជាទស្សនវិជ្ជាមួយសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្នុងការអភិវឌ្ឍជាតិ ដោយផ្អែកលើវិស័យកសិកម្ម។ និងទីពីរ គឺអំណាចធម្មជាតិ ដែលជាគំនិតបង្ហាញការគោរពធម្មជាតិ និងការរស់នៅជាមួយធម្មជាតិ។ ជនជាតិខ្មែរយល់ថា ចក្រវាឡ ជាខ្លួនប្រាណ។ ឯថ្មភ្នំ គឺជាឆ្អឹង។ ចំណែក ដងទន្លេទាំងឡាយ គឺជាឈាម។ រីឯ ខ្សល់ គឺជាដង្ហើមរបស់មនុស្ស។
ទី២៖ សន្តិភាពនិយម ដោយឈរលើគោលការណ៍ចំនួនពីរ ទីមួយ៖ មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងបរទេស គឺជានយោបាយបាយឈ្នះៗ។ នយោបាយឈ្នះៗ មានន័យថា គាំទ្រឲ្យមានការសម្របសម្រួលជម្លោះផ្ទៃក្នុងនៃប្រទេសជាមិត្ត ដោយមិនលូកដៃកាន់ជើងម្ខាងៗនៃភាគីជម្លោះណាឡើយ។ ទីពីរ មិនទទួលជំនួយបរទេស៖ កាលនោះ ព្រះបាទ កៅណ្ឌិន្យ ដែលជាក្សត្រដំបូងរបស់ខ្មែរ គឺជាជនជាតិឥណ្ឌា តែខ្មែរមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានវត្តមានកងទ័ពឥណ្ឌានៅលើទឹកដីខ្មែរឡើយ។ លើសពីនេះ ទោះបី ខ្មែរស្ថិតនៅចន្លោះកណ្តាលរវាងចិន និងឥណ្ឌា ប៉ុន្តែខ្មែរមិនអនុញ្ញាតឲ្យកងទ័ពចិន និងឥណ្ឌា មានមូលដ្ឋានក្នុងទឹកដីខ្មែរនោះទេ។ ការណ៍ដែលខ្មែរមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានមូលដ្ឋានកងទ័ពបរទេសលើទឹកដីខ្មែរ ធ្វើឲ្យខ្មែរមិនចាំបាច់បន្ទន់ឥរិយាបថចំពោះបរទេសណានោះទេ។
ទី៣៖ កិច្ចការពារ តែមិនធ្វើការវាយប្រហារ (Protect not Attack) គឺជាទស្សនវិជ្ជាសន្តិភាពនិយម និងជាវប្បធម៌ចែករំលែករបស់ខ្មែរក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយបរទេស។ ទស្សនវិជ្ជានយោបាយនេះ ឈរលើគោលការណ៍ពីរ។ ទីមួយ នយោបាយបើកចំហសមុទ្រ គឺមានសារសំខាន់សម្រាប់នយោបាយការបរទេសរបស់ខ្មែរ។ កាលនោះ ទោះបីជាខ្មែរមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយឥណ្ឌា តែខ្មែរនៅតែមានទំនាក់ទំនងជាចិនដែលមានព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសរបស់ខ្លួន។ នយោបាយបើកចំហសមុទ្រ គឺធ្វើឲ្យខ្មែរចំណេញនូវបច្ចេកវិទ្យាសម្រាប់ការបង្កើនទំនើបកម្មនៃផលិតផលរបស់ខ្លួនលើគ្រប់វិស័យ ជាពិសេស វិស័យកសិកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម ការពារជាតិ និងវប្បធម៌។ ជាក់ស្តែង កាលនោះ កំពង់ផែអូកែ គឺបានក្លាយជាបណ្តុំនៃការផ្លាស់ប្តូរពាណិជ្ជកម្ម និងវប្បធម៌។ នេះបើយោងតាមកំណត់ហេតុរបស់ចិន។ លើសពីនេះ ខ្មែរយល់ថា ផ្លូវទឹកមានសារសំខាន់ទើបការសង់រាជធានីរបស់ខ្មែរ ព្រះមហាក្សត្រ តែងតែសាងសង់នៅជាប់ទន្លេ សមុទ្រ ឬជីកគូទឹកនៅជុំវិញជាដើម។ ទីពីរ៖ ចំណងការទូត៖ ការធ្វើនយោបាយការបរទេសជាមួយឥណ្ឌា គឺជាទំនាក់ទំនងនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌។ ជនជាតិខ្មែរ ខិតខំសម្រិតសម្រាំងទាញប្រយោជន៍ពីប្រទេសឥណ្ឌា ដូចជា ប្រែក្លាយព្រះមហាក្សត្រដែលជនជាតិឥណ្ឌា ឲ្យទៅជាព្រះមហាក្សត្រដែលគិតប្រយោជន៍ខ្មែរ និងកែប្រែវប្បធម៌ឥណ្ឌាឲ្យទៅជាវប្បធម៌ជាតិ។ ក្រៅពីទំនាក់ទងជាមួយឥណ្ឌា ខ្មែរមានទំនាក់ទំនងជាចិនទាំងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច និងទំនាក់ទំនងវប្បធម៌។ ចំណែក អឺរ៉ុបវិញ ខ្មែរក៏មានទំនាក់ទំនងលើពាណិជ្ជកម្មផងដែរ។ យោងតាម បណ្ឌិត មីសែល ត្រាណេ បានអះអាងថា ទោះបីគ្មានឯកសារ តែស្លាកស្នាមដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់បង្ហាញថា ខ្មែរសម័យហ្វូណនមានទំនាក់ទំនងជាមួយអឺរ៉ុបដូចជា រូម៉ាំងជាដើម។ ទំនងទំនងនេះ ឈរលើវិស័យពាណិជ្ជកម្ម ដូចជា ការជួញដូរគ្រឿងអលង្ការ មាសប្រាក់ កែវ កាក់ អង្កាំ ត្បូង និងរបស់ប្រើប្រាស់ដទៃទៀត ដែលមានលក្ខណៈជាសិល្បៈរូម៉ាំ ឬក្រិច។
និងទី៤៖ យុត្តិធម៌សង្គម គឺពឹងលើព្រះមហាក្សត្រ និងអធិធម្មជាតិ មានន័យថា នីតិបញ្ញត្តិ នីតិប្រតិបត្តិ និងតុលាការ គឺគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលខ្មែរហ្វូណន មានរឿងក្តីក្តាំកើតឡើង ហើយគ្មានវត្តមានព្រះមហាក្សត្រ គឺពួកគេបានប្រើប្រាស់ជំនឿអរូបីយ៍ដើម្បីដោះស្រាយ ដូចជា ការធ្វើសម្បថ ឬឲ្យភាគីជម្លោះលូកដៃចូលទឹកក្តៅ ឬជ្រមុជទឹកជាដើម៕
ប្រភព៖ «ទស្សនវិជ្ជាខ្មែរនាសម័យហ្វូណន» ចងក្រងដោយ បណ្ឌិត ជា មុនីរិទ្ធិ
ទស្សនវិជ្ជានយោបាយខ្មែរ កាលសម័យនគរភ្នំ បានបែងចែកជា៤សំខាន់ៗ៖
ទី១៖ ការកែទម្រង់រដ្ឋ ពីការដឹកនាំតាមបែបមេកន្ទ្រាញនៅក្នុងសម័យបុរេប្រវត្តិ មកជាការដឹកនាំរដ្ឋដោយព្រះមហាក្សត្រ ឬព្រះរាជានៅសម័យហ្វូណន។ តាមរយៈអំណាចនេះ ព្រះមហាក្សត្របានកំណត់ពីកាតព្វកិច្ចបង់យកពន្ធរបស់ប្រជានុរាស្ត្រ ដើម្បីកសាងកម្លាំងទ័ពការពាររាជ្យបល័ង្ក ការពារជាតិ និងដើម្បីឥទ្ធិពលនយោបាយការបរទេស។ លើសពីនេះ ឈរលើមូលដ្ឋាននៃទស្សនវិជ្ជាឥណ្ឌា ដោយសង្កត់ទៅលើលោកធាតុវិទ្យា ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរបានកសាងបុរីរដ្ឋបាលតាមគោលការណ៍ពីរ។ ទីមួយ ទឹកជាប្រភពនៃជីវិត ពោល គឺនយោបាយទឹកជាប្រភពនៃដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ។ ទស្សនៈ«ធ្វើស្រែនឹងទឹកធ្វើសឹកនឹងបាយ» បានក្លាយជាទស្សនវិជ្ជាមួយសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្នុងការអភិវឌ្ឍជាតិ ដោយផ្អែកលើវិស័យកសិកម្ម។ និងទីពីរ គឺអំណាចធម្មជាតិ ដែលជាគំនិតបង្ហាញការគោរពធម្មជាតិ និងការរស់នៅជាមួយធម្មជាតិ។ ជនជាតិខ្មែរយល់ថា ចក្រវាឡ ជាខ្លួនប្រាណ។ ឯថ្មភ្នំ គឺជាឆ្អឹង។ ចំណែក ដងទន្លេទាំងឡាយ គឺជាឈាម។ រីឯ ខ្សល់ គឺជាដង្ហើមរបស់មនុស្ស។
ទី២៖ សន្តិភាពនិយម ដោយឈរលើគោលការណ៍ចំនួនពីរ ទីមួយ៖ មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងបរទេស គឺជានយោបាយបាយឈ្នះៗ។ នយោបាយឈ្នះៗ មានន័យថា គាំទ្រឲ្យមានការសម្របសម្រួលជម្លោះផ្ទៃក្នុងនៃប្រទេសជាមិត្ត ដោយមិនលូកដៃកាន់ជើងម្ខាងៗនៃភាគីជម្លោះណាឡើយ។ ទីពីរ មិនទទួលជំនួយបរទេស៖ កាលនោះ ព្រះបាទ កៅណ្ឌិន្យ ដែលជាក្សត្រដំបូងរបស់ខ្មែរ គឺជាជនជាតិឥណ្ឌា តែខ្មែរមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានវត្តមានកងទ័ពឥណ្ឌានៅលើទឹកដីខ្មែរឡើយ។ លើសពីនេះ ទោះបី ខ្មែរស្ថិតនៅចន្លោះកណ្តាលរវាងចិន និងឥណ្ឌា ប៉ុន្តែខ្មែរមិនអនុញ្ញាតឲ្យកងទ័ពចិន និងឥណ្ឌា មានមូលដ្ឋានក្នុងទឹកដីខ្មែរនោះទេ។ ការណ៍ដែលខ្មែរមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានមូលដ្ឋានកងទ័ពបរទេសលើទឹកដីខ្មែរ ធ្វើឲ្យខ្មែរមិនចាំបាច់បន្ទន់ឥរិយាបថចំពោះបរទេសណានោះទេ។
ទី៣៖ កិច្ចការពារ តែមិនធ្វើការវាយប្រហារ (Protect not Attack) គឺជាទស្សនវិជ្ជាសន្តិភាពនិយម និងជាវប្បធម៌ចែករំលែករបស់ខ្មែរក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយបរទេស។ ទស្សនវិជ្ជានយោបាយនេះ ឈរលើគោលការណ៍ពីរ។ ទីមួយ នយោបាយបើកចំហសមុទ្រ គឺមានសារសំខាន់សម្រាប់នយោបាយការបរទេសរបស់ខ្មែរ។ កាលនោះ ទោះបីជាខ្មែរមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយឥណ្ឌា តែខ្មែរនៅតែមានទំនាក់ទំនងជាចិនដែលមានព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសរបស់ខ្លួន។ នយោបាយបើកចំហសមុទ្រ គឺធ្វើឲ្យខ្មែរចំណេញនូវបច្ចេកវិទ្យាសម្រាប់ការបង្កើនទំនើបកម្មនៃផលិតផលរបស់ខ្លួនលើគ្រប់វិស័យ ជាពិសេស វិស័យកសិកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម ការពារជាតិ និងវប្បធម៌។ ជាក់ស្តែង កាលនោះ កំពង់ផែអូកែ គឺបានក្លាយជាបណ្តុំនៃការផ្លាស់ប្តូរពាណិជ្ជកម្ម និងវប្បធម៌។ នេះបើយោងតាមកំណត់ហេតុរបស់ចិន។ លើសពីនេះ ខ្មែរយល់ថា ផ្លូវទឹកមានសារសំខាន់ទើបការសង់រាជធានីរបស់ខ្មែរ ព្រះមហាក្សត្រ តែងតែសាងសង់នៅជាប់ទន្លេ សមុទ្រ ឬជីកគូទឹកនៅជុំវិញជាដើម។ ទីពីរ៖ ចំណងការទូត៖ ការធ្វើនយោបាយការបរទេសជាមួយឥណ្ឌា គឺជាទំនាក់ទំនងនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌។ ជនជាតិខ្មែរ ខិតខំសម្រិតសម្រាំងទាញប្រយោជន៍ពីប្រទេសឥណ្ឌា ដូចជា ប្រែក្លាយព្រះមហាក្សត្រដែលជនជាតិឥណ្ឌា ឲ្យទៅជាព្រះមហាក្សត្រដែលគិតប្រយោជន៍ខ្មែរ និងកែប្រែវប្បធម៌ឥណ្ឌាឲ្យទៅជាវប្បធម៌ជាតិ។ ក្រៅពីទំនាក់ទងជាមួយឥណ្ឌា ខ្មែរមានទំនាក់ទំនងជាចិនទាំងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច និងទំនាក់ទំនងវប្បធម៌។ ចំណែក អឺរ៉ុបវិញ ខ្មែរក៏មានទំនាក់ទំនងលើពាណិជ្ជកម្មផងដែរ។ យោងតាម បណ្ឌិត មីសែល ត្រាណេ បានអះអាងថា ទោះបីគ្មានឯកសារ តែស្លាកស្នាមដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់បង្ហាញថា ខ្មែរសម័យហ្វូណនមានទំនាក់ទំនងជាមួយអឺរ៉ុបដូចជា រូម៉ាំងជាដើម។ ទំនងទំនងនេះ ឈរលើវិស័យពាណិជ្ជកម្ម ដូចជា ការជួញដូរគ្រឿងអលង្ការ មាសប្រាក់ កែវ កាក់ អង្កាំ ត្បូង និងរបស់ប្រើប្រាស់ដទៃទៀត ដែលមានលក្ខណៈជាសិល្បៈរូម៉ាំ ឬក្រិច។
និងទី៤៖ យុត្តិធម៌សង្គម គឺពឹងលើព្រះមហាក្សត្រ និងអធិធម្មជាតិ មានន័យថា នីតិបញ្ញត្តិ នីតិប្រតិបត្តិ និងតុលាការ គឺគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលខ្មែរហ្វូណន មានរឿងក្តីក្តាំកើតឡើង ហើយគ្មានវត្តមានព្រះមហាក្សត្រ គឺពួកគេបានប្រើប្រាស់ជំនឿអរូបីយ៍ដើម្បីដោះស្រាយ ដូចជា ការធ្វើសម្បថ ឬឲ្យភាគីជម្លោះលូកដៃចូលទឹកក្តៅ ឬជ្រមុជទឹកជាដើម៕
ប្រភព៖ «ទស្សនវិជ្ជាខ្មែរនាសម័យហ្វូណន» ចងក្រងដោយ បណ្ឌិត ជា មុនីរិទ្ធិ
Tag:
ហ្វូណន
មេដឹកនាំ
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
