សៀមរាប៖ រមណីយដ្ឋានអង្គរ បានក្លាយជាគំរូរមណីយដ្ឋានបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដទៃទៀត ក្រោយរួចផុតពីសង្គ្រាម។ ជាមួយនឹងភាពល្បីល្បាញបែបនេះហើយ ទើបរៀងរាល់ឆ្នាំមានសិស្ស និងនិស្សិតនៅតាមបណ្ដាប្រទេសនានាចុះមកធ្វើទស្សនកិច្ចសិក្សា ដើម្បីស្វែងយល់ពីការងារគ្រប់គ្រង ក៏ដូចជាអរិយធម៌ខ្មែរផងដែរ។ នៅដើមខែមករា និស្សិតមកពីសាកលវិទ្យាល័យ ខូណែល (Cornell) សហរដ្ឋអាមេរិក បានចុះធ្វើទស្សនកិច្ចសិក្សា ជាផ្នែកមួយដើម្បីស្វែងយល់ពីអរិយធម៌ដ៏រុងរឿងរបស់ខ្មែរ។
ព័ត៌មានលម្អិត សូមស្ដាប់បទយកការណ៍ដែលរៀបរៀងដោយលោកស្រី អ៊ីសា រ៉ហានី ពីខេត្តសៀមរាប ដូចតទៅ
ដោយសារចាប់អារម្មណ៍ និងចង់ស្វែងយល់ពីអរិយធម៌ខ្មែរនោះ និស្សិតនៃសាកលវិទ្យាល័យ ខូណែល សហរដ្ឋអាមេរិកចំនួន ៩រូប បានធ្វើទស្សនកិច្ចសិក្សានៅប្រទេសកម្ពុជា ដោយផ្តោតលើតំបន់រមណីយដ្ឋានអង្គរជាគោល។ ទស្សនកិច្ចនេះធ្វើឡើងរយៈពេលជិត២០ថ្ងៃ គឺចាប់ពីថ្ងៃទី១ ដល់ថ្ងៃទី ១៨ មករា ឆ្នាំ២០១៩ ដែលធ្វើឡើងនៅតំបន់រមណីយដ្ឋានអង្គរ ប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុក និងចុងក្រោយនៅរាជធានីភ្នំពេញ។ កម្មវិធីទស្សនកិច្ចសិក្សានេះ គឺជាគម្រោងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា និងសាកលវិទ្យាល័យ ខូណែល និងមានការសម្របសម្រួលមួយផ្នែកពីមជ្ឈមណ្ឌលខេមរសិក្សា។
លោកបណ្ឌិត អ៊ា ដារិទ្ធ ដែលជាតំណាងអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាចូលរួមទស្សនកិច្ចសិក្សារបស់ក្រុមនិស្សិតខាងលើបានឱ្យដឹងថា នេះជាកិច្ចសហប្រតិបត្តិការថ្មីរវាងអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា និងសកលវិទ្យាល័យ ខូណែល ដែលបន្ដពីកិច្ចសហការដែលលោកបានទៅបង្រៀននៅសាកលវិទ្យាល័យនោះរយៈពេល ៦ខែ។
អំឡុងពេលទៅបង្រៀននៅសហរដ្ឋអាមេរិក លោកបណ្ឌិត អ៊ា ដារិទ្ធ បានយកមេរៀនសំខាន់ៗទាក់ទងនឹងអរិយធម៌ខ្មែរ រួមមាន រឿងទឹក សិល្បៈ និងនយោបាយនៃប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ រួមនិងកុលាលភាជន៍ដែលជាឯកទេសចម្បងរបស់លោកបណ្ឌិតផងដែរ។ ក្នុងការបង្រៀននោះបានទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍និស្សិតអន្ដរជាតិ ហើយពួកគេបន្តធ្វើទស្សនកិច្ចដោយផ្ទាល់នៅពេលនេះ។
តាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវនាពេលកន្លងមក ទឹកមានទំនាក់ទំនងនឹងអរិយធម៌ខ្មែរ តួយ៉ាងទឹកនៅភ្នំគូលែនដែលពលរដ្ឋខ្មែរតែងមានជំនឿថាមានភាពស័ក្ដិសិទ្ធ ដ្បិតហូរកាត់តាមលិង្គមួយពាន់ និងរូបទេពផ្សេងៗដែលត្រូវបានសង់ឡើងដោយព្រះមហាក្សត្រនៅសម័យកាលនោះ។ សូមស្ដាប់ការពន្យល់បន្ថែមរបស់លោកបណ្ឌិត អ៊ា ដារិទ្ធ។
អ្នកគ្រូ ផាន់ ហាន់ណា គ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរនៅសាកលវិទ្យាល័យ ខូណែល អស់រយៈពេលប្រមាណ ១៥ឆ្នាំមកហើយ និងបានរួមដំណើរជានិស្សិតដែរនោះបានឱ្យដឹងថា ក្នុងទស្សនកិច្ចសិក្សានៅខេត្តសៀមរាបនិស្សិតនឹងចុះកម្មសិក្សានៅរោងសិប្បកម្មអាទីសង់អង្គរ តាមប្រាសាទមួយចំនួនមានប្រាសាទអង្គរវត្ត បាយ័ន តាព្រហ្ម បន្ទាយស្រី និងក្បាលស្ពានជាដើម។ និស្សិតដែលចូលរួមទស្សនកិច្ចសិក្សានៅពេលនេះមានចំនួន៩នាក់ ដែលសិក្សាលើជំនាញផ្សេងគ្នា ដូចជាផ្នែកប្រវត្តិសាស្ដ្រ សិល្បៈ ទឹក របាំ រូបវិទ្យា ពលរដ្ឋវិទ្យាជាដើម ដែលពួកគេកំពុងសិក្សានៅឆ្នាំទី៣ និងទី៤។
ជាគ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរ អ្នកគ្រូ ផាន់ ហាន់ណា កត់សម្គាល់ឃើញថា មាននិស្សិតបរទេសកាន់តែច្រើនឡើងចាប់អារម្មណ៍នឹងមុខវិជ្ជាមួយនេះ ខ្លះសិក្សាដើម្បីស្រាវជ្រាវ ខ្លះចង់ចេះអាន និងសរសេរ ហើយខ្លះទៀតក៏ចង់រៀនពីប្រវត្តិសិល្បៈ និងអរិយធម៌ខ្មែរជាដើម។
អ្នកដឹកនាំនិស្សិតធ្វើទស្សនកិច្ច សាស្ដ្រាចារ្យ កាយ៉ា ម៉ាកហ្គូវ៉ាន់ នៃសាកលវិទ្យាល័យ ខូណែល ការជ្រើសរើសយកកម្ពុជាជាគោលដៅនៃទស្សនកិច្ចសិក្សានេះ គឺធ្វើឡើងដើម្បីប្រៀបធៀបអរិយធម៌ខ្មែរ និងឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលអ្នកគ្រូមានជំនាញច្បាស់លាស់។ ហើយការសិក្សានារយៈពេលកន្លងមក បានបង្ហាញថាអរិយធម៌នៃប្រទេសទាំង២នេះដែលរងឥទ្ធិពលពីឥណ្ឌាដូចគ្នា គឺមានភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នាច្រើនទាំងផ្នែកសិល្បៈ និងអរិយធម៌។
ទាំងអ្នកគ្រូ ផាន់ ហាន់ណា និងលោកបណ្ឌិត អ៊ា ដារិទ្ធ សុទ្ធសឹងរំពឹងថា ក្រោយបញ្ចប់ទស្សនកិច្ចសិក្សារបស់ក្រុមនិស្សិតសហរដ្ឋអាមេរិកនេះ និស្សិតទាំងអស់នឹងបានយល់បន្ថែមទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ដ្រ ប្រាសាទ សិល្បៈ ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរ និងការគ្រប់គ្រងបេតិកភណ្ឌនានារបស់កម្ពុជា៕