ជាតិ
បទយកការណ៍ / បទសម្ភាសន៍
លោកតា វណ្ណ មូលីវណ្ណនិយាយរម្លឹកពីការកសាងរាជធានីភ្នំពេញពីអតីតកាល (ភាគទី១)
×
ភ្នំពេញ៖ លោកស្ថាបត្យករ វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ កើតនៅឆ្នាំ១៩២៦ នៅក្នុងខេត្តកំពត ហើយនៅឆ្នាំ២០១៥នេះ លោកមានអាយុ៨៩ឆ្នាំ។ លោក វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ គឺជាសិស្សទី១ដែលបានប្រឡងជាប់បាក់ឌុបនៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិនៅឆ្នាំ១៩៤៤ ។ នៅឆ្នាំ១៩៤៧-១៩៥៦ លោកបានទៅសិក្សាផ្នែកស្ថាបត្យកម្មនៅទីក្រុងបារីស ប្រទេសបារាំង។ នៅជំនាន់នោះ កម្ពុជាគ្មានស្ថាបត្យករច្រើនទេ ហើយប្រជាជនទូទៅក៏មិនសូវស្គាល់អាជីពនេះដែរ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ កាលពីជំនាន់នោះ ស្ថាបត្យករ ពិបាករកប្រពន្ធជាងវិស្វករសំណង់។ ខាងក្រោមនេះ គឺជាបទសម្ភាសន៍ដែលលោកតា វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ បានធ្វើឡើងជាមួយវិទ្យាស្ថានសិល្បៈ និងវប្បធម៌រៃយំកាលពីឆ្នាំ២០០១ ។ នៅក្នុងបទសម្ភាន៍នេះ លោកតា វណ្ណ លើកឡើងពីប្រវត្តិនៃការកសាងទីក្រុងភ្នំពេញ និងស្នាដៃរបស់លោកកាលពីជំនាន់មុន៕ (បទសម្ភាសន៍ទាំងស្រុងដកស្រង់ចេញពីវិទ្យាស្ថានសិល្បៈ និងវប្បធម៌ REYUM)
រៃយំ៖ ជម្រាបសួរលោកតា! យើងខ្ញុំកំពុងតែរៀបចំពិព័រណ៍ និងបោះពុម្ភសៀវភៅមួយស្តីអំពី ការកសាងសិល្បៈ និងវប្បធម៌ ក្នុងទសវត្ស៥០-៦០ ដូច្នេះមានសំណួរមួយចំនួនដែលខ្ញុំចង់សួរទៅលោកតា។
វ.ម៖ សូមអញ្ជើញក្មួយ
រៃយំ៖ លោកតាធ្លាប់បានធ្វើការងារយ៉ាងច្រើន ជារដ្ឋមន្ត្រីផង ជាស្ថាបត្យករផង ជាអ្នករៀបចំក្រុងផង ហើយធ្លាប់ឆ្លងកាត់ច្រើនសម័យម្ល៉ោះហើយយើងមានសំណួរច្រើនចង់សួរលោកតា តែថ្ងៃនេះសូមនិយាយតែអំពីការរៀបចំក្រុង និងស្ថាបត្យកម្មរបស់លោកតាខ្លះ។
វ.ម៖ ល្អ! ចង់ដឹងអីខ្លះ ?
រៃយំ៖ ចាប់ផ្តើមនិយាយអំពីរឿងការរៀបចំក្រុង។ ក្នុងទសវត្ស៦០ លោកតាបានរៀបចំ និងសាងសង់តំបន់មួយដែលគេហៅថា «ឆ្នេរទន្លេបាសាក់» ជាភាសាបារាំងគេហៅថា «Le Front du Bassac» លោកតាអាចនិយាយអំពីការងារនេះបានទេ ?
វ.ម៖ ចង់និយាយអំពីការរៀបចំតំបន់បាសាក់ហ្នឹង គឺត្រូវនិយាយអំពីការរៀបចំតំបន់ក្រុង និងការសាងសង់សំណង់ផង។ ត្រូវយល់ថាគម្រោងរៀបចំតំបន់បាសាក់នោះ ជាផ្នែកមួយនៃផែនការរៀបចំក្រុងទាំងមូលដែលយើងបានចាប់ផ្តើមអនុវត្តន៍នៅសម័យទសវត្ស៦០នោះ។ ម្ល៉ោះហើយមុននឹងនិយយាលម្អិតអំពីតំបន់បាសាក់នេះ គឺត្រូវនិយាយអំពីបញ្ហាទូទៅបន្តិចបន្តួចសិន។
ចំណុចទី១ និយាយអំពីភូមិសាស្ត្រ។ ភ្នំពេញស្ថិតនៅកន្លែងទន្លេចតុមុខជាភូមិសាស្ត្រដែលមានលក្ខណៈពិសេស។ ទន្លេមេកុងហូរខ្លាំង ពេលខែវស្សាហូរចូលទៅខាងទន្លេសាប ហើយដល់ខែទឹកស្រកហូរត្រឡប់មកវិញចាក់ទៅសមុទ្រតាមទន្លេបាសាក់ និងទន្លេមេគង្គ គឺថាត្រង់ហ្នឹងមានចលនាទឹកច្រើន ដីល្បាប់ដុះ ជាពិសេសជ្រោយចង្វា គឺដុះទៅខាងត្បូង។ តាមការពិនិត្យ និងស្រាវជ្រាវតំបន់ហ្នឹង ឃើញថាក្នុងរយៈពេល៥០ឆ្នាំកន្លងមក មុខជ្រោយចង្វាបានដុះជាង១០០ម៉ែត្រ ម្តុំហ្នឹងជាចំណុចដែលផ្ទៃដីមានការប្រែប្រួលយ៉ាងខ្លាំង ដោយសារតែដីល្បាប់គឺកន្លែងនេះអាចប្រៀបធៀបជាមួយនឹងវាលភក់នៅច្រកចូលបឹងទន្លេសាប។ ពេលនោះរដ្ឋឧស្សាហ៍បូមដីចេញដើម្បីឲ្យកប៉ាល់ធំអាចចូលទៅដល់កំពង់ផែបាន។ គេបូមយកទៅបំពេញកន្លែងដែលទឹកលិចនោះ និងតាមមាត់ទន្លេបាសាក់ ម្តុំ«ប៊ូលឌិញ» សួនច្បារវិមានឯករាជ្យ និងតំបន់ផ្សារកាប់គោ។ ផ្ទៃដីដែលបានដោយសារបូមដីដាក់នេះ រដ្ឋយកទៅប្រើក្នុងគម្រោងរៀបចំក្រុង។
ចំណុចទី២ ភ្នំពេញជាទីក្រុងដែលឋិតនៅលើភូមិសាស្ត្រមាត់ទន្លេ គឺនៅក្បែរមាត់ទន្លេនោះមានដីខ្ពស់ តែផុតពីហ្នឹងទៅគឺសុទ្ធតែបឹង និងស្រែដែលមានទឹកលិចនៅខែវស្សា ម្ល៉ោះហើយការពង្រីកក្រុងរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃគឺធ្វើតាមការបូមដីបំពេញបឹង និងការលើកទំនប់ការពារកុំឲ្យលិចទីក្រុង។ ម្ល៉ោះហើយក្រុងភ្នំពេញសាងសង់នៅលើផ្ទៃដីមិនសូវហាប់ល្អ។ លក្ខណៈនេះមិនមែនមានតែក្រុងភ្នំពេញទេ មានក្រុងគេដទៃទៀតដែលសាងសង់លើផ្ទៃដីដែលមិនហាប់ល្អ ដូចទីក្រុង Venice ឬក្រុងបាងកក ដែលរាល់ថ្ងៃស្រុតចុះបន្តិចម្តង។ បើនិយាយអំពីសំណង់នៅក្រុងភ្នំពេញទាំងអស់គឺមានតែស្ពានជ្រោយចង្វា និងស្ពានច្បារអំពៅដែលបានចាក់គ្រឹះលើផ្ទៃដីហាប់មាំ។ ចំពោះស្អានជ្រោយចង្វា គ្រឹះបុករហូតដល់ទៅជម្រៅពី៣០ទៅ៤០ម៉ែត្រ ហើយស្ពានច្បារអំពៅមានគ្រឹះជម្រៅពី១០ទៅ៣០ម៉ែត្រ។ ដល់ជម្រៅហ្នឹងទើបអាចថាជាស្រទាប់ដីរឹងណែនល្អ។ ប៉ុណ្ណឹងផងស្ពានច្បារអំពៅធ្លាប់បាក់ម្តង គឺក្នុងឆ្នាំ១៩៦៤ ដោយសារការចាក់បេតុងទប់មាត់ច្រាំងម្តុំផ្សារច្បារអំពៅធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលចរន្តទឹក។
ចំណុចទី៣ គឺបញ្ហាទឹកជំនន់។ ភ្នំពេញជាតំបន់មួយទាបកម្រិតទឹកជំនន់ខ្ពស់ជាងគេគឺកម្រិត១២ម៉ែត្រ ទំនប់ការពារទឹកមកពីខាងលិចក្រុងគឺមានទំនប់ទួលគោក ដែលមានកម្ពស់១២ម៉ែត្រ បើសិនជាទឹកជំនន់មិនឡើងហួស១២ម៉ែត្រហ្នឹង មិនអីទេ តែបើសិនជាវាឡើងខ្ពស់ជាងហ្នឹង នោះមានបញ្ហាហើយ។ សព្វថ្ងៃនៅខែមេសាពេលទឹកឡើង មួយភាគបីនៃទីក្រុងភ្នំពេញគឺត្រូវលិចទឹកដោយសារតែប្រព័ន្ធបង្ហូរទឹកចេញមិនដំណើរការល្អ។ ពេលនោះខ្ញុំតែងតែអំពាវនាវឲ្យមានការរៀបចំការពារមាត់ច្រាំង ទឹកជំនន់មកពីខាងលិច ពីកំពង់ស្ពឺមកផង និងមកពីខាងកើត គឺមកពីទន្លេផង។ នៅពេលប្រព័ន្ធទឹកជំនន់ពីរនេះជួបគ្នា អាចមានគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះទីក្រុងភ្នំពេញ ម្ល៉ោះហើយទើបយើងត្រូវតែធ្វើយ៉ាងម៉េចដើម្បីការពារឲ្យបានល្អ។ បញ្ហាទឹកជំនន់ជាបញ្ហាធំតាំងពីដើមមកសព្វថ្ងៃក៏អញ្ចឹង បើសិនជាដោះស្រាយរឿងនេះមិនបានល្អ គឺរាល់ឆ្នាំមានបញ្ហាសុខភាព និងអនាម័យ ដែលបណ្តាលឲ្យមានជំងឺផ្សេងៗ កើតឡើងនៅពេលមានទឹកលិចក្រុងម្តង។
ទាំងនេះជាបញ្ហាទូទៅ បើគ្រាន់តែនិយាយអំពីភូមិសាស្ត្រអត់និយាយពីរឿងដទៃទៀត។ តែចំណុចនេះសំខាន់ត្រូវដឹងមុនរៀបចំក្រុង។ សំណួរក្មួយគឺសំដៅលើការរៀបចំតំបន់បាសាក់ មិនអញ្ចឹង ?
រៃយំ៖ បាទ ហ្នឹងហើយលោកតា
វ.ម៖ នៅក្នុងទសវត្ស៦០ ដែលហៅថាគម្រោងរៀបចំតំបន់បាសាក់នោះ «Le Front du Bassac» គឺជាគំនិតរៀបចំ សាងសង់តំបន់មាត់ទន្លេបាសាក់ ចាប់ពីម្តុំសាលចុមុខទៅដល់គល់ស្ពានច្បារអំពៅ និងសងសង់លំនៅដ្ឋានសម្រាប់ប្រជាជន សំណង់សាធារណៈផ្សេងៗ ដូចជាសាលប្រជុំ រោងល្ខោន សាលតាំងពិព័រណ៍ ផ្សារ។ល។ នេះជាគំនិតទូទៅ តែយើងមិនទាន់មានលទ្ធភាពធ្វើទាល់តែមានឱកាសមួយគឺនៅពេលរៀបចំ ហ្កាណេហ្វូ (ការរៀបចំទទួលហ្កាណេហ្វូ អាស៊ីលើកទី១ ចាប់ផ្តើមថ្ងៃទី២៦ ខែវិច្ឆិកា-៦ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៦៦) (GANEFO) ។
គឺថាពេលនោះ ព្រះករុណាសីហនុ លោកបានបញ្ជាឲ្យយើងរៀបចំសាងសង់រចនាសម្ព័ន្ធដើម្បីទទួលហ្កាណេហ្វូ។ សម័យនោះគណៈកម្មការរៀបចំកីឡាអូឡាំពិក គេហោថា IOC មិនទទួលស្គាល់ប្រទេសក្រៅពីប្រទេសដែលស្ថិតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសសេរី (គេហៅ «free world») គឺគេមិនព្រមឲ្យប្រទេស ដូចប្រទេសចិន ឬក៏សហភាពសូវៀត រៀបចំកីឡាអូឡាំពិក (Olympic Games) ទេ។ ដល់អញ្ចឹងទៅប្រទេសចិន និងប្រទេសមួយចំនួននៃក្រុមប្រទេសអព្យាក្រិត (Non Aligned Countries) ដែលមានខ្មែរនៅក្នុងនោះ ស្រុះគ្នាបង្កើតហ្កាណេហ្វូ។
ប្រទេសដែលរៀបចំហ្កាណេហ្វូ លើកទី១គឺប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីនៅទីក្រុងហ្សាកាតា ហើយក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ១៩៦៤ ប្រទេសកម្ពុជាជាអ្នករៀបចំហ្កាណេហ្វូនេះ។ ដូច្នេះហើយបានព្រះករុណា លោកបញ្ជាឲ្យធ្វើ គឺថារៀបចំស្តាតអូឡាំពិក (Stade Olympic)។ ពីមុនកន្លែងហ្នឹងជាកន្លែងប្រណាំងសេះ ដែលគេហៅថា hippodrome។ ម្យ៉ាងទៀតគឺត្រូវរៀបចំតំបន់មួយសម្រាប់កីឡាកររាប់ម៉ឺននាក់ដែលត្រូវមកចូលរួមនោះឲ្យគេរស់នៅស្រួលបួល។ ដូច្នោះក៏បានសម្រេចថាយកតំបន់មាត់ទន្លេបាសាក់ហ្នឹងមកធ្វើ។ ត្រូវជ្រាបថាតំបន់ផ្សារកាប់គោហ្នឹង គឺជាតំបន់លិចទឹក ហើយមានព្រែក និងស្ពានដែលគេហៅថាស្ពានកូនកាត់ ម្ល៉ោះហើយដីដែលមានសព្វថ្ងៃនេះគឺគេបូមដាក់បំពេញទេ។
រៃយំ៖ អញ្ចឹងមានន័យថា ហ្កាណេហ្វូ ធ្វើឲ្យមានគម្រោង Le Front du Bassacហ្នឹងកើតឡើង។
វ.ម៖ និយាយអញ្ចឹងក៏បាន តែយើងមានគំនិតច្បាស់លាស់ហើយមុនហ្នឹង។ ត្រូវជ្រាបថា នៅពេលនោះក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះករុណាសីហនុ ព្រះប្រមុខរដ្ឋ យើងកំពុងតែកសាងជាតិទាំងមូលលើគ្រប់វិស័យ ម្នាក់ៗមានទឹកចិត្ត មានការរំភើប ខំប្រឹងរកមធ្យោបាយធ្វើការកសាងជាតិដែលទើបតែបានឯករាជ្យ។ ដូចខ្ញុំជាដើម ពេលនោះនៅក្មេងមិនដឹងថាធ្វើកើត មិនកើត តែមានចិត្តខំប្រឹងណាស់យើងទាំងអស់គ្នាគឺអញ្ចឹង។ ការរៀបចំគម្រោងនោះកើតឡើងដោយសារយើងដឹងថាចំនួនប្រជាជននឹងកើនឡើង ហើយក្រុងនឹងត្រូវរីកកើនឡើង ម្ល៉ោះហើយត្រូវដោះស្រាយបញ្ហានេះមុននឹងវាកើតឡើង។ ហ្នឹងហើយគេហៅថារៀបចំក្រុង គឺថាត្រូវគិតវែងឆ្ងាយ។ តែអកុសលមានសង្គ្រាម និងវិបត្តិផ្សេងៗមិនបានធ្វើការងារតាមគំនិតនោះឲ្យបានចប់រួចរាល់។
រៃយំ៖ តើមុនរៀបចំកន្លែងទាំងនេះ មានផ្ទះប្រជាជនដែរឬអត់?
វ.ម៖ មានខ្លះដែរ។
រៃយំ៖ ហើយធ្វើយ៉ាងម៉េចទៅ លោកតា?
វ.ម៖ គេឲ្យទៅនៅម្តុំស្ទឹងមានជ័យ តែរដ្ឋរៀបចំឲ្យស្រួលបួលណាស់ គេបានយកឡានមកដឹងឥវ៉ាន់ឲ្យគេឲ្យដីឬក៏លក់ឲ្យថោកមែនទែន។ ហើយតំបន់ដែលគេឲ្យទៅនៅនោះ គឺមានប្រព័ន្ធទឹក មានផ្លូវ មានប្រព័ន្ធលូ អត់តែអគ្គិសនីតែប៉ុណ្ណោះ។ គំនិតខ្ញុំពេលនោះ គឺថាធ្វើយ៉ាងម៉េចបង្កើត នឹងសាងសង់ផ្ទះសម្រាប់ឲ្យខ្មែរនៅក្នុងក្រុង ជាពិសេសសម្រាប់អ្នកក្រ ឬអ្នករាជការដូចជាគ្រូជាដើម ដែលមិនសូវមានលុយកាក់ទិញដីឡូត៏ ឬវិឡា។
ធ្វើដូច្នេះដោយសន្សំសំចៃដីធ្លី គឺមានតែសង់ផ្ទះត្រួតលើគ្នាច្រើជាន់ហ្នឹង។ រឿងនេះពិបាក ព្រោះខ្មែរមិនធ្លាប់រស់នៅយ៉ាងហ្នឹងទេ។ ពេលនោះខ្ញុំទើបតែមកពីស្រុកបារាំង ក៏ចង់យកចំណេះដែលបានរៀននៅស្រុកបារាំងនោះមកប្រតិបត្តិមើល តើធ្វើកើត ឬមិនកើត ទុកជាការពិសោធន៍ដំបូងមួយ។ ជំនាន់ខ្ញុំនៅរៀនក្នុងពិភពលោក គឺមានចលនាទ្រឹស្តីស្ថាបត្យកម្មដែលគេនិយមឲ្យបង្កើតក្រុងបែបពាក្យបារាំង La villeradieuseប្រែមកថា ទីក្រុងស្រស់ស្អាត មានន័យថាមានសោភ័ណភាព និងបរិយាកាលល្អ ដើម្បីរស់នៅបានស្រួល។
ដូច្នោះហើយបានយកទ្រឹស្តីទាំងអស់នេះមករៀបចំមុនដំបូងបំផុតនៅក្នុងភ្នំពេញយើង។ មានន័យថានៅពេលសង់ផ្ទះ ត្រូវគិត និងរៀបចំយ៉ាងណាឲ្យមានសួនច្បារនៅជុំវិញ។ ខ្មែរធ្លាប់តែនៅជើងជាប់នឹងដី មានសួនច្បារ ផ្ទះក្បឿងគឺខាងក្រោមដាក់របស់អាជីវកម្មរទេះគោ ជុំវិញសុទ្ធតែមានដាំស្លឹកគ្រៃ ម្ទេស ផ្លែឈើ ចេ ។ល។ នៅតាមដងទន្លេ ដីមានជីជាតិល្អ ធ្វើចម្ការបានផលល្អ ខ្យល់រហើយទឹកក៏ប្រើប្រាស់បាន។
ដូច្នោះហើយមិនសូវចេះនៅក្នុងផ្ទះរបៀបក្រុងទេ។ ពេលសង់ផ្ទះ «ប៊ូលឌិញ» នេះ ជាការសាកល្បងធ្វើផ្ទះឲ្យគាត់នៅក្នុងក្រុងបាន។ ម្ល៉ោះហើយផ្ទះនីមួយៗនៅប៊ូលឌិញនេះ គិតយ៉ាងម៉េចឲ្យមានខ្យល់ចេញចូល រហើយដូចផ្ទះគេនៅតាមទន្លេអញ្ចឹង បានធ្វើបង្អូច និងទ្វារទាំងសង់ខាងផ្ទះ គឺថាមានបង្អូចបែរទៅមុខមាត់ទន្លេផងឲ្យខ្យល់ចូលមកពីខាងកើត និងមានបង្អូចបែរទៅខាងក្រុងដែលឲ្យខ្យល់ចូលពីខាងលិចផង។
ប៉ុន្តែត្រង់នេះសូមបញ្ជាក់ថា ខ្ញុំមិនដែលហ៊ានធ្វើផ្ទះបណ្តោយថ្ងៃ ព្រោះខាងលិចចំថ្ងៃរសៀលក្តៅណាស់។ នេះដោយសារណ្តោយតាមដងទន្លេ បានខ្ញុំធ្វើដូច្នេះ។ ម្យ៉ាងទៀតដើម្បីកុំឲ្យក្តៅពេកនោះ បានខំដាំដើមស្រល់មួយជួរនៅខាងលិចប៊ូលឌិញនោះដើម្បីឲ្យបានម្លប់ខ្លះ។ រួចហើយដើម្បីឲ្យស្រឡះ និងមានទីធ្លាដើរលេងបានជាធ្វើសួនច្បារជុំវិញសំណង់នោះ។
ដូច្នោះពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ មានសួនច្បារមួយ ហើយផ្ទះនេះបែរទៅរកមាត់ទន្លេផង គឺមានខ្យល់ខ្លាំង។ ម្យ៉ាងទៀតបើគិតពីរបៀបរស់នៅរបស់ខ្មែរគឺក្នុងផ្ទះប៊ូលឌិញនេះ យើងបានសង់បង្គន់ និងផ្ទះបាយនៅក្រៅដាច់ពីបន្ទប់ដេកឬទទួលភ្ញៀវ គឺដាក់នៅលើរានហាល ព្រោះពេលធ្វើម្ហូបអាហារ ខ្មែរច្រើនតែឆា ចៀន ដុតអុស ហុយផ្សេង មានក្លិន ម្ល៉ោះហើយត្រូវឲ្យផ្ទះបាយនៅក្រៅ ចំកន្លែងខ្យល់ចេញចូលល្អ។
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com