អន្តរជាតិ
×![]()
រយៈពេល៤៨ឆ្នាំហើយ ដែលអាស៊ានត្រូវបានបង្កើតជាផ្លូវការ។ ដើម្បីបង្កើនកិច្ចសហការរវាងបណ្តារដ្ឋសមាជិក និងដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយរួមគ្នាលើបញ្ហាប្រឈមផងដែរនោះ អាស៊ានបានបង្កើតយន្តការមួយដោយត្រូវមានកិច្ចប្រជុំរៀងរាល់ឆ្នាំ ដែលរដ្ឋអាស៊ាននីមួយៗ ត្រូវធ្វើជាប្រធានវិលជុំ។ តែកន្លងមក អាស៊ាន មិនបានគោរពតាមគោលការណ៍របស់ខ្លួននោះទេ ទោះបីជាអាស៊ាន មានធម្មនុញ្ញ ដែលបានកំណត់ពីបញ្ហានេះក៏ដោយ។
យោងតាមមាត្រា៣១ នៃធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ប្រធាននៃអាស៊ាន ត្រូវប្រព្រឹត្តឡើងដោយវិលជុំ ដោយផ្អែកតាមលំដាប់អក្ខរក្រមជាភាសាអង់គ្លេសនៃឈ្មោះសមាជិកនីមួយៗ។ តាមបទបញ្ញាត្តិដដែល រដ្ឋនីមួយដែលជាប្រធាន នឹងត្រូវធ្វើប្រធាននៃកិច្ចប្រជុំកំពូលកំពូលអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ ដែលជាដៃគូសន្ទនារបស់អាស៊ាន។ តែតាមការអនុវត្តជាក់ស្តែង អាស៊ាន មិនបានអនុវត្តតាមការកំណត់របស់ ធម្មនុញ្ញនោះទេ ក្នុងការធ្វើជាប្រធាននៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន។ រដ្ឋខ្លះធ្វើជាប្រធានមុនពេលកំណត់ ខ្លះទើបតែធ្វើប្រធានបានតែម្តងខណៈរដ្ឋផ្សេងៗទៀត យ៉ាងហោចណាស់ធ្វើ ជាប្រធានពីរដងរួចបានទៅហើយ។ នេះ គឺកំហុសផ្នែករដ្ឋបាល ឬបញ្ហាអ្វីផ្សេងទៀត?
១. ស្ថាបនិកទាំងប្រាំ និងមុនពេលមិនទាន់មានធម្មនុញ្ញ
ពិតណាស់អាស៊ាន ត្រូវបានបង្កើតឡើងជាផ្លូវការតាំងពី១៩៦៧ ដោយស្ថាបនិកប្រាំប្រទេសរួមមាន ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី សិង្ហបុរី ហ្វីលីពីន និង ថៃ។ តែអាស៊ាន ទើបតែបើកកិច្ចប្រជុំជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ១៩៧៦តែ ប៉ុណ្ណោះ ដែលពេលនោះ ឥណ្ឌូនេស៊ីជាប្រធាន។ គិតចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៦ រហូតដល់ឆ្នាំ២០០០ គេសង្កេត ឃើញថា កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន បានប្រារព្ធឡើងតាមលំដាប់លំដោយ ពោលគឺរដ្ឋសមាជិកអាស៊ាន បានធ្វើប្រធានវិលជុំតាមលំដាប់នៃអក្ខរក្រមជាភាសាអង់គ្លេស។ ជាក់ស្តែង ប្រធានមានដូចជា ឥណ្ឌូនេស៊ី (១៩៧៦, ១៩៩៦) ម៉ាឡេស៊ី ( ១៩៧៧, ១៩៩៧) ហ្វីលីពីន (១៩៨៧,១៩៩៨) សិង្ហបុរី (១៩៩២, ២០០០) ថៃ (១៩៩៥) ។
ទោះបីជានៅអំឡុងពេលខាងលើអាស៊ាន មិនទាន់មានធម្មនុញ្ញជាផ្លូវការក៏ដោយ កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន បានប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន និងលំដាប់លំដោយ។ កត្តាមួយដែលគេអាចសន្និដ្ឋានថាដំណើរការនៃកិច្ច ប្រជុំនោះ ប្រព្រឹត្តតាមលំដាប់លំដោយ ដោយសារតែ ក្នុងចំណោមរដ្ឋអាស៊ានទាំងប្រាំ សុទ្ធសឹងតែ មានសមត្ថភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នាទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងស្ថានភាពនយោបាយ។
២. សមាជិកអាស៊ានទាំង១០ និងក្រោយធម្មនុញ្ញចូលជាធរមាន
គិតចាប់ឆ្នាំ២០០០មក ពោលគឺក្រោយពីកម្ពុជា បានក្លាយជាសមាជិកទី១០នៃអាស៊ាន កិច្ចប្រជុំក៏បាន ដំណើរការជាធម្មតានោះទេ។ តែ បញ្ហា និងការប្រែប្រួល បានកើតឡើងនៅចំពេលដែលមីយ៉ាន់ម៉ា ត្រូវធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន នៅឆ្នាំ២០០៦ ហើយ ត្រូវបានជំនួសដោយហ្វីលីពីន។ ជុំវិញនៃការប្រែប្រួលនេះ គឺគ្មានអ្វីក្រៅពីបញ្ហាសន្តិសុខ និងស្ថិរភាពនោះទេ។ ជាពិសេសនោះ មេដឹកនាំមីយ៉ាន់ម៉ា ក៏គ្មានឆន្ទៈ ធ្វើជាប្រធានដឹកនាំអាស៊ានដែរ ដ្បិតមីយ៉ាន់ម៉ានៅពេលនោះ កំពុងតែដឹកនាំដោយក្រុមយោធា ហើយ បានរងនូវសម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិជុំវិញរបបផ្តាច់ការរបស់ខ្លួន។
តែអ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់ ក្រោយពេលដែលធម្មនុញ្ញអាស៊ានដែលជាឯកសារគតិយុត្តកំពូលរបស់ស្ថាប័ន បានចូលជាធរមានហើយនោះ បញ្ហានៃការឡើងធ្វើជាប្រធាននៅតែកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់។ មានន័យថា ទោះបីជាធម្មនុញ្ញអាស៊ាន បានកំណត់យ៉ាងច្បាស់ពីការធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅមាត្រា ៣១ ក៏ដោយ តែការអនុវត្តមានលក្ខណៈផ្សេងទៅវិញ។
ជាក់ស្តែងថៃ បានធ្វើជាប្រធានអាស៊ានពីរឆ្នាំជាប់ៗគ្នាឆ្នាំ២០០៨ និង២០០៩ ដែលគោលការណ៍ ប្រធានអាស៊ាន ត្រូវវិលជុំរៀងរាល់មួយឆ្នាំម្តង។ ហើយ ការផ្លាស់កាន់តែខ្លាំងបំផុតនោះគឺចាប់ពីឆ្នាំ២០១១ទៅដែលពេលនោះ ប្រ៊ុយណេ បានផ្លាស់ប្តូរវេនជាមួយនឹងឥណ្ឌូនេស៊ី។ បន្ទាប់មកទៀត នៅឆ្នាំ២០១៤ មីយ៉ាន់ម៉ា បានធ្វើជាប្រធានអាស៊ានជំនួសឡាវទៅវិញ។
ទោះបីជាការផ្លាស់ប្តូរ ឬការសុំពន្យារពេលនៃការធ្វើប្រធានអាស៊ានរវាងបណ្តាសមាជិកមួយចំនួន បានធ្វើឡើងក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀង និងការយោគយល់គ្នាក៏ដោយ សកម្មភាពនេះ ធ្វើឡើងខុសទៅនឹង ធម្មនុញ្ញរបស់អាស៊ាន។ ការប្រែប្រួលនេះ ក៏អាចមានន័យថាទាំងសមត្ថភាព និងភាពរួចរាល់របស់រដ្ឋអាស៊ាននៅមានគម្លាតពីគ្នានៅឡើយនោះទេ។ មួយវិញទៀត គេអាចនិយាយថា រដ្ឋបាលអាស៊ានក៏នៅមានលក្ខណៈមិនទាន់មានភាពល្អប្រសើរផងដែរ។
ជុំវិញបញ្ហា សារព័ត៌មានថ្មីៗ បានព្យាយាមសាកសួរទៅកាន់អគ្គលេខាធិការអាស៊ានតាមរយៈ email ផងដែរ តែមិនមានការឆ្លើយតបនៅឡើយនោះទេ៕
យោងតាមមាត្រា៣១ នៃធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ប្រធាននៃអាស៊ាន ត្រូវប្រព្រឹត្តឡើងដោយវិលជុំ ដោយផ្អែកតាមលំដាប់អក្ខរក្រមជាភាសាអង់គ្លេសនៃឈ្មោះសមាជិកនីមួយៗ។ តាមបទបញ្ញាត្តិដដែល រដ្ឋនីមួយដែលជាប្រធាន នឹងត្រូវធ្វើប្រធាននៃកិច្ចប្រជុំកំពូលកំពូលអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ ដែលជាដៃគូសន្ទនារបស់អាស៊ាន។ តែតាមការអនុវត្តជាក់ស្តែង អាស៊ាន មិនបានអនុវត្តតាមការកំណត់របស់ ធម្មនុញ្ញនោះទេ ក្នុងការធ្វើជាប្រធាននៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន។ រដ្ឋខ្លះធ្វើជាប្រធានមុនពេលកំណត់ ខ្លះទើបតែធ្វើប្រធានបានតែម្តងខណៈរដ្ឋផ្សេងៗទៀត យ៉ាងហោចណាស់ធ្វើ ជាប្រធានពីរដងរួចបានទៅហើយ។ នេះ គឺកំហុសផ្នែករដ្ឋបាល ឬបញ្ហាអ្វីផ្សេងទៀត?
១. ស្ថាបនិកទាំងប្រាំ និងមុនពេលមិនទាន់មានធម្មនុញ្ញ
ពិតណាស់អាស៊ាន ត្រូវបានបង្កើតឡើងជាផ្លូវការតាំងពី១៩៦៧ ដោយស្ថាបនិកប្រាំប្រទេសរួមមាន ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី សិង្ហបុរី ហ្វីលីពីន និង ថៃ។ តែអាស៊ាន ទើបតែបើកកិច្ចប្រជុំជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ១៩៧៦តែ ប៉ុណ្ណោះ ដែលពេលនោះ ឥណ្ឌូនេស៊ីជាប្រធាន។ គិតចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៦ រហូតដល់ឆ្នាំ២០០០ គេសង្កេត ឃើញថា កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន បានប្រារព្ធឡើងតាមលំដាប់លំដោយ ពោលគឺរដ្ឋសមាជិកអាស៊ាន បានធ្វើប្រធានវិលជុំតាមលំដាប់នៃអក្ខរក្រមជាភាសាអង់គ្លេស។ ជាក់ស្តែង ប្រធានមានដូចជា ឥណ្ឌូនេស៊ី (១៩៧៦, ១៩៩៦) ម៉ាឡេស៊ី ( ១៩៧៧, ១៩៩៧) ហ្វីលីពីន (១៩៨៧,១៩៩៨) សិង្ហបុរី (១៩៩២, ២០០០) ថៃ (១៩៩៥) ។
ទោះបីជានៅអំឡុងពេលខាងលើអាស៊ាន មិនទាន់មានធម្មនុញ្ញជាផ្លូវការក៏ដោយ កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន បានប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន និងលំដាប់លំដោយ។ កត្តាមួយដែលគេអាចសន្និដ្ឋានថាដំណើរការនៃកិច្ច ប្រជុំនោះ ប្រព្រឹត្តតាមលំដាប់លំដោយ ដោយសារតែ ក្នុងចំណោមរដ្ឋអាស៊ានទាំងប្រាំ សុទ្ធសឹងតែ មានសមត្ថភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នាទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងស្ថានភាពនយោបាយ។
២. សមាជិកអាស៊ានទាំង១០ និងក្រោយធម្មនុញ្ញចូលជាធរមាន
គិតចាប់ឆ្នាំ២០០០មក ពោលគឺក្រោយពីកម្ពុជា បានក្លាយជាសមាជិកទី១០នៃអាស៊ាន កិច្ចប្រជុំក៏បាន ដំណើរការជាធម្មតានោះទេ។ តែ បញ្ហា និងការប្រែប្រួល បានកើតឡើងនៅចំពេលដែលមីយ៉ាន់ម៉ា ត្រូវធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន នៅឆ្នាំ២០០៦ ហើយ ត្រូវបានជំនួសដោយហ្វីលីពីន។ ជុំវិញនៃការប្រែប្រួលនេះ គឺគ្មានអ្វីក្រៅពីបញ្ហាសន្តិសុខ និងស្ថិរភាពនោះទេ។ ជាពិសេសនោះ មេដឹកនាំមីយ៉ាន់ម៉ា ក៏គ្មានឆន្ទៈ ធ្វើជាប្រធានដឹកនាំអាស៊ានដែរ ដ្បិតមីយ៉ាន់ម៉ានៅពេលនោះ កំពុងតែដឹកនាំដោយក្រុមយោធា ហើយ បានរងនូវសម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិជុំវិញរបបផ្តាច់ការរបស់ខ្លួន។
តែអ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់ ក្រោយពេលដែលធម្មនុញ្ញអាស៊ានដែលជាឯកសារគតិយុត្តកំពូលរបស់ស្ថាប័ន បានចូលជាធរមានហើយនោះ បញ្ហានៃការឡើងធ្វើជាប្រធាននៅតែកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់។ មានន័យថា ទោះបីជាធម្មនុញ្ញអាស៊ាន បានកំណត់យ៉ាងច្បាស់ពីការធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅមាត្រា ៣១ ក៏ដោយ តែការអនុវត្តមានលក្ខណៈផ្សេងទៅវិញ។
ជាក់ស្តែងថៃ បានធ្វើជាប្រធានអាស៊ានពីរឆ្នាំជាប់ៗគ្នាឆ្នាំ២០០៨ និង២០០៩ ដែលគោលការណ៍ ប្រធានអាស៊ាន ត្រូវវិលជុំរៀងរាល់មួយឆ្នាំម្តង។ ហើយ ការផ្លាស់កាន់តែខ្លាំងបំផុតនោះគឺចាប់ពីឆ្នាំ២០១១ទៅដែលពេលនោះ ប្រ៊ុយណេ បានផ្លាស់ប្តូរវេនជាមួយនឹងឥណ្ឌូនេស៊ី។ បន្ទាប់មកទៀត នៅឆ្នាំ២០១៤ មីយ៉ាន់ម៉ា បានធ្វើជាប្រធានអាស៊ានជំនួសឡាវទៅវិញ។
ទោះបីជាការផ្លាស់ប្តូរ ឬការសុំពន្យារពេលនៃការធ្វើប្រធានអាស៊ានរវាងបណ្តាសមាជិកមួយចំនួន បានធ្វើឡើងក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀង និងការយោគយល់គ្នាក៏ដោយ សកម្មភាពនេះ ធ្វើឡើងខុសទៅនឹង ធម្មនុញ្ញរបស់អាស៊ាន។ ការប្រែប្រួលនេះ ក៏អាចមានន័យថាទាំងសមត្ថភាព និងភាពរួចរាល់របស់រដ្ឋអាស៊ាននៅមានគម្លាតពីគ្នានៅឡើយនោះទេ។ មួយវិញទៀត គេអាចនិយាយថា រដ្ឋបាលអាស៊ានក៏នៅមានលក្ខណៈមិនទាន់មានភាពល្អប្រសើរផងដែរ។
ជុំវិញបញ្ហា សារព័ត៌មានថ្មីៗ បានព្យាយាមសាកសួរទៅកាន់អគ្គលេខាធិការអាស៊ានតាមរយៈ email ផងដែរ តែមិនមានការឆ្លើយតបនៅឡើយនោះទេ៕
Tag:
អាស៊ាន
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
