អន្តរជាតិ
ការដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតីអាមេរិកមាននីតិវិធីដូចម្តេច? រូបភាព Reuters
× នយោបាយអាមេរិកកាន់តែច្របូកច្របល់ដោយសារសំណុំរឿងប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលបណ្តេញប្រធានស្ថាប័នស៊ើបអង្កេត FBI លោក ចេម ខូមី (James Comey) ចេញពីតំណែង និងធ្វេសប្រហែសរឿងទុកដាក់ព័ត៌មានសម្ងាត់សន្តិសុខជាតិ។ អ្វីដែលសំខាន់ គេឃើញមានចលនាទាមទារឲ្យលោក ដូណាល់ ត្រាំ ចុះចេញពីតំណែង និងមានការចាប់ផ្តើមនិយាយពីនីតិវិធីដកហូតតំណែងដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញផង។ ខាងក្រោមនេះជាការពន្យល់លម្អិតពីនីតវិធីដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតី និង ព័ត៌មានសង្ខេបនៃការហូតតំណែងប្រធានាធិបតីក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិកដែរ។
១.តើនីតិវិធីដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតីអាមេរិកមានដំណើរការដូចម្តេច?
រដ្ឋធម្មនុញ្ញអាមេរិក ផ្តល់អំណាចឲ្យសភាដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតី មុនពេលចប់អាណត្តិបាន។ មាត្រាពីរ វាក្យខណ្ឌទីបួន នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញអាមេរិក ចែងច្បាស់ថា ប្រធានាធិបតី អនុប្រធានាធិបតី និងមន្ត្រីស៊ីវិលទាំងអស់អាចត្រូវសភាដកហូតតំណែងក្នុងករណីដែលពួកគេពិតជាមានកំហុសដោយប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្បត់ជាតិ, សូកប៉ាន់ និងបទល្មើសឧក្រិដ្ឋ និងបទមជ្ឈិមផងដែរ។
ជារួម នីតិវីធីនៃការដកហូតតំណែងធ្វើឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោតដែលមានពីរដំណាក់កាល។ ដំណាក់កាលទីមួយ៖ ការបោះឆ្នោតចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងសភាជាន់ទាបឬរដ្ឋសភា (House of Representatives)។ យោងតាមមាត្រាមួយ វាក្យខណ្ឌទីពីរ ក្នុងនៅដំណាក់កាលទីមួយ ការសម្រេចនេះត្រូវការសំឡេងគាំទ្រច្រើនជាង ៥០ភាគរយនៃសមាជិកសភាអាមេរិកទាំងអស់ទាំង ៤៣៥ រូប។
ដំណាក់កាលទីពីរ៖ បើតាមមាត្រាមួយ វាក្យខណ្ឌទីបី ក្នុងករណីដែលគេទទួលបានសំឡេងគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់លើសពី ៥០ភាគរយនៅក្នុងសភានេះ ការជជែកដេញដោលគ្នាពាក់ព័ន្ធការឈានទៅដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតីនឹងត្រូវបញ្ជូនទៅព្រឹទ្ធសភាវិញម្តង។ ក្នុងព្រឹទ្ធសភា គេត្រូវការសំឡេងគាំទ្រសរុប ពីរភាគបីនៃសមាជិកព្រឹទ្ធសភាទាំង ១០០ នាក់។ បើមានសំឡេងគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់ ប្រធានាធិបតីនឹងត្រូវបាត់បង់តំណែងជាផ្លូវការ ហើយអនុប្រធានាធិបតីនឹងឡើងកាន់តំណែងប្រធានាធិបតីជំនួសវិញ។ ប៉ុន្តែ ការបានសំឡេងពីរភាគបីក្នុងស្ថាប័នព្រឹទ្ធសភាជារឿងលំបាកបំផុតមួយ។
អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់នោះ តុលាការអាមេរិកមិនមានតួនាទីអ្វីឡើយនៅក្នុងដំណើរការដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតីអាមេរិកនេះឡើយ។
២.ប្រធានាធិបតីអាមេរិកបីរូបធ្លាប់ប្រឈមការដកហូតតំណែងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិក
ប្រធានាធិបតីអាមេរិកបីរូប ប៉ុណ្ណោះដែលធ្លាប់ប្រឈមមុខការដកហូតតំណែងតាមនីតិវិធីនេះ ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិក។ ប្រធានាធិបតីអាមេរិកទាំងនោះមានលោក អែនឌ្រូ ចនសុន (Andrew Johnson), លោក ប៊ីល គ្លីនតុន (Bill Clinton) និងលោក រីឆាត និចសុន (Richard Nixon)។ ប៉ុន្តែប្រធានាធិបតីពីររូបដូចជាលោក ចនសុន និងលោក គ្លីនតុន រួចផុតពីការដកហូតតំណែងនេះ ខណៈដែលលោក និចសុន បង្ខំចិត្តលាលែងពីតំណែងមុនសភាដកហូតតំណែង។
លោក អែនឌ្រូ ចនសុន ប្រឈមមុខនឹងការដកហូតតំណែងដោយសារវិបត្តិនយោបាយក្នុងស្រុក និងដោយសារគោលនយោបាយរបស់លោកផង។ តាមពិតទៅ លោក ចនសុន ឡើងជាប្រធានាធិបតី ក្រោយលោក អាប្រាហាម លីនខុន (Abraham Lincoln) ត្រូវគេធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៥។ ជារួមលោកមានគោលនយោបាយផ្ទុយស្រឡះពីក្រុមអ្នកសាធារណរដ្ឋដេលកំពុងកាន់កាប់សភាទាំងពីរជាន់កាលនោះ ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធ សង្គ្រាមស៊ីវិលភាគខាងត្បូងតែម្តង។
ដូច្នេះហើយនៅឆ្នាំ ១៨៦៧ សភាជាន់ទាបបានសម្រេចជជែកដេញដោលនិងបោះឆ្នោតចោទប្រកាន់លោក ប៉ុន្តែការបោះឆ្នោតមិនបានទទួលសំឡេងគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីរុញសំណុំរឿងទៅព្រឹទ្ធសភាឡើយ។ ប៉ុន្តែបញ្ហាមិនចប់ត្រឹមនេះឡើយ។ លោក ចនសុន ប្រឈមការដកហូតតំណែងម្តងទៀត បន្ទាប់ពីលោកបណ្តេញរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិមកពីបក្សសាធារណរដ្ឋដែលតែងតាំងជំនាន់លោក លីនខុន លោក Edwin Stanton ។ នេះក៏ដោយសារ តាមច្បាប់ ប្រធានាធិបតីមិនអាចបណ្តេញសមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រីដោយមិនមានការយល់ព្រមពីសភាឡើយ។
ឆ្លើយតប ការបណ្តេញសមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រីនេះ សភាជាន់ទាបបានសម្រេចបោះឆ្នោតដកហូតតំណែងលោកដោយបានសំឡេងគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់ ប៉ុន្តែមិនបានសំឡេងគ្រប់គ្រាន់ឡើយនៅពេលដែលបោះឆ្នោតនៅព្រឹទ្ធសភា។ ដូច្នេះលោកនៅតែអាចរក្សាតំណែងបានជាធម្មតា។
ចំណែកលោក ប៊ីល គ្លីនតុន ឯណោះវិញប្រឈមមុខនឹងការបាត់បង់តំណែងដោយសាររឿងអាស្រូវស្នេហាលួចលាក់ជាមួយមន្ត្រីហាត់ការនៅសេតវិមាននាង Monica Lewinsky។ លោក ប៊ីល គ្លីនតុន រងការចោទប្រកាន់ថា បានព្យាយាមលាក់បាំងរឿងអាស្រូវរបស់ខ្លួនដោយផ្តល់សក្ខីកម្មខុសក្នុងពេលផ្តល់ចម្លើយ ប្រើប្រាស់អំណាចខ្លួនលើស្ថាប័នយុត្តិធម៌ ក៏ដូចព្យាយាមបំបាត់ភស្តុតាងដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងស្នេហារវាងលោកនិងនាង Monica Lewinsky។
ដោយសារបញ្ហានេះ សភាជាន់ទាបអាមេរិកបានបោះឆ្នោតដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតីដោយចោទប្រកាន់លោកលើបទល្មើសដូចខាងលើ។ ប៉ុន្តែ ព្រឹទ្ធសភាវិញមិនអាចរកសំឡេងបានគ្រប់ពីរភាគីបីឡើយដោយសារសមាជិកសភាភាគច្រើនយល់ថា វាមិនមែនជាបទឧក្រិដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរដែលតម្រូវឲ្យដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតីឡើយ។
ងាកទៅមើលប្រធានាធិបតីម្នាក់ទៀតគឺលោក រីឆាត និចសុន។ លោក និចសុន សុខចិត្តលាលែងពីតំណែង ដោយមិនចាំឲ្យគេដកហូតតំណែងលោកតាមនីតិវិធីឡើយ។ ឆ្នាំ ១៩៧៣ លោក និចសុន ប្រឈមការដកហូតតំណែងបន្ទាប់ពីមានការទម្លាយរបាយការណ៍ដែលបញ្ជាក់ថា មនុស្សជំនិតរបស់លោកមានជាប់ពាក់ព័ន្ធករណីលួចចូលការិយាល័យគណៈកម្មការជាតិគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យនៅសណ្ឋាគារ Watergate (រឿងអាស្រូវ Watergate) និងព្យាយាមបំបាត់ភស្តុតាងពាក់ព័ន្ធរឿងអាស្រូវនេះ។
ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៤ គណៈកម្មការយុត្តិធម៌នៃសភាអាមេរិកបានបញ្ចេញបទចោទប្រកាន់ចំនួន បីធំៗដើម្បីឈានទៅបោះឆ្នោតដកតំណែងប្រធានាធិបតី និចសុនក្នុងសភាទាំងពីរ។ បទល្មើសទាំងនោះមានដូចជា ព្យាយាមប្រើប្រាស់អំណាចបំបាត់ភស្តុតាងនិងរារាំងដំណើរការស៊ើបអង្កេត, រំលោភអំណាច និងមួយទៀតបំពានស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិ។ ដោយសារឃើញពីលទ្ធភាពនៃការដកហូតអំណាចនេះ លោក និចសុន សុខចិត្តលាលែងចេញពីតំណែងមុនតែម្តង។
៣. វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើកទី ២៥ ផ្តល់នីតិវិធីមួយទៀតដើម្បីដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតី
ក្រៅពីនីតិវិធីខាងលើ ច្បាប់ស្តីពីការវិសោធនកម្មលើកទី២៥ ដែលអនុម័តឆ្នាំ ១៩៦៧ ក៏បានបង្កើតយន្តការមួយថ្មីទៀតសម្រាប់បើកផ្លូវឲ្យគេដកហូតតំណែងប្រធានាធិបតីដែរ។
យ៉ាងណាមិញ នីតិវិធីនេះភាគច្រើនអាចប្រើប្រាស់បានក្នុងករណីដែលប្រធានាធិបតីដែលអសមត្ថភាពកាយសម្បទាដែលមិនអាចបំពេញការងារនិងដឹកនាំប្រទេសបានទៀត។ ក្រោមយន្តការនេះ បើអនុប្រធានាធិបតីនិងសមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រីភាគច្រើនផ្តល់ដំណឹងដល់សភាថា ប្រធានាធិបតីអលទ្ធភាពបំពេញការងារ និងបន្តកាន់អំណាចឬកាន់កិច្ចការរបស់ខ្លួន អនុប្រធានាធិបតីរូបនោះនឹងក្លាយជាប្រធានាធិបតីស្តីទីភ្លាម។ ប៉ុន្តែក្នុងករណីដែល ប្រធានាធិបតីជំទាស់ឬតវ៉ាចំពោះអំណះអំណាងនេះ ប៉ុន្តែសភាទាំងពីរជាន់បោះឆ្នោតគាំទ្រអនុប្រធានាធិបតីក្នុងសំឡេងភាគច្រើន ពីរភាគបីនោះ អនុប្រធានាធិបតីនឹងនៅបន្តជាប្រធានាធិបតីស្តីទី រហូតដល់ចប់អាណត្តិ៕
Tag:
ដូណាល់ ត្រាំ
FBI
ចេម ខូមី
រីឆាត និចសុន
ប៊ីល គ្លីនតុន
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com