បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ គឺជាពិធីបុណ្យធំមួយ ក្នុងចំណោមពិធីបុណ្យប្រពៃណីខ្មែរដទៃទៀត ដែលប្រជាជនទូទាំងប្រទេស តែងប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ តាំងពីបុរាណរៀងមក។ ពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះ មានរយៈពេល១៥ថ្ងៃ ពោលគឺចាប់ពីថ្ងៃ១រោច រហូតដល់ថៃ្ង១៥រោច ខែភទ្របទ។ ហើយថ្ងៃ១៥រោច ខែភទ្របទ ដែលត្រូវនឹងថ្ងៃទី៩ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៨នេះ គឺជាថ្ងៃចុងក្រោយនៃពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ។
តើបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ កើតឡើងតាំងពីពេលណា? ហេតុអ្វីបានជាបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ មានតែរយៈពេលតែ១៥ថ្ងៃ? ម្យ៉ាងទៀត ហេតុអ្វីបានជាបុណ្យនេះ ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងក្នុងរដូវចូលព្រះវស្សាយ៉ាងដូច្នេះ?
បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ឬយើងហៅពីសម័យមុនថា បុណ្យសែនដូនតា គឺជាបុណ្យប្រពៃណីខ្មែរ មិនមែនជាបុណ្យព្រះពុទ្ធសាសនាទេ។ តែរបៀបនៃពិធីបុណ្យនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងតាមលំនាំព្រះពុទ្ធសាសនា ដោយសារតែប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនលើសលុប ជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា។
ពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ បានកើតមានឡើងតាំងពីបុរាណកាល ពោលគឺតាំងពីសម័យអង្គរមកម្ល៉េះ។ បើផ្អែកតាមគម្ពីរ ច្បាស់ណាស់ថាមានរឿងនិទានទាក់ទងនឹងការកកើតពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះ។
ប៉ុន្តែ ដោយសារតែរឿងនិទាននេះមានដំណើរដើមទងវែងអន្លាយ និងស្មុគស្មាញក្រៃពេក ហើយហាក់ដូចជាមិនសូវឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពប្រាកដនិយមសម្រាប់ជីវិតរបស់យើងបច្ចុប្បន្ន សារព័ត៌មានថ្មីៗ សូមអនុញ្ញាតមិនរៀបរាប់អំពីរឿងនិទាននេះទៅចុះ។ អ្វីដែលសំខាន់ យើងខ្ញុំ សូមលាតត្រដាងនូវគំនិតអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ ទាក់ទងនឹងមូលហេតុ ដែលនាំឲ្យកើតពិធីបុណ្យនេះ ដើម្បីជាការយល់ដឹងសម្រាប់ជីវិតរស់នៅជាក់ស្តែងនាពេលបច្ចុប្បន្ន។
តាមគំនិតអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ លោកបានពោលទុកនូវមូលហេតុចម្បងៗមួយចំនួន ដែលនាំឲ្យកម្ពុជា បង្កើតពិធិបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះ។ មូលហេតុទាំងនោះរួមមាន៖
ទី១. មូលហេតុដ៏ធំបំផុត ដែលនាំឲ្យមានបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺពិធីបុណ្យនេះ ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីទំនុកបម្រុងព្រះសង្ឃ ដែលគង់ចាំវស្សាក្នុងវត្តរយៈពេល៣ខែ ចាប់តាំងពីថ្ងៃចូលវស្សា រហូតដល់ថ្ងៃចេញវស្សា។ ដោយសារក្នុងរដូវវស្សា មានភ្លៀងធ្លាក់ជោកជាំ រលឹមពព្រិច ព្រះសង្ឃ តែងមានការលំបាក ពេលនិមន្តបិណ្ឌបាត។ ហេតុដូច្នេះ ទើបអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ នាំគ្នាបង្កើតឲ្យមានពិធីបុណ្យនេះរៀងរាល់ឆ្នាំ ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ព្រះសង្ឃប្រចាំថ្ងៃ ពេលចូលព្រះវស្សា។
កាលពីបុរាណសម័យ បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះ គឺមានរយៈពេល៣ខែឯណោះ ទើបចប់ ពោលគឺចាប់ពីថ្ងៃចូលព្រះវស្សា រហូតដល់ថ្ងៃចេញព្រះវស្សា។ ប៉ុន្តែ សម័យក្រោយៗមក អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ ជាពិសេសអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយដែលជាព្រះសង្ឃ បានមើលឃើញភាពលំបាកយ៉ាងខ្លាំងរបស់គ្រហស្ថ ដែលត្រូវចំណាយរយៈពេល៣ខែ ជារយៈពេលយ៉ាងយូរក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ព្រះសង្ឃ។ ម្យ៉ាងទៀត វា ធ្វើឲ្យគ្រហស្ថ ខាតពេលវេលាធ្វើស្រែចម្ការទៀតផង។
ដោយយល់ឃើញបែបនេះ អស់លោកអ្នកប្រាជ្ញទាំងនោះ ក៏ព្យាយាមកែប្រែពីការប្រារព្ធបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌរយៈពេល៣ខែ មកត្រឹមរយៈពេល១៥ថ្ងៃ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ ការធ្វើកាត់បន្ថយមកត្រឹមតែ១៥ថ្ងៃនេះ គឺដើម្បីសម្រួលដល់ប្រជារាស្ត្រក្នុងការធ្វើស្រែចម្ការ ដោយហេតុថា ព្រះសង្ឃផ្ញើជីវិតនឹងប្រជាកសិករ ដូច្នេះបើប្រជារាស្ត្រលំបាក និងមានបញ្ហាជីវភាព នោះជីវិតព្រះសង្ឃក៏ត្រូវជួបនឹងបញ្ហាដូចប្រជាពលរដ្ឋដែរ។
ទី២. ពិធីបុណ្យនេះ ធ្វើឡើង ដើម្បីឧទ្ទិសបុណ្យកុសល ដល់ពពួកញាតិ និងជីដូនជីតាទាំងឡាយ ដែលបានចែកស្ថានទៅហើយ តាមរយៈអានុភាពនៃការប្រគេនចង្ហាន់ និងទេយ្យវត្ថុផ្សេងៗ ដល់ព្រះសង្ឃ និងអ្នកមានសីល ឬអ្នកមានគុណធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់។ ស្ថានភាពរបស់សត្វលោកនាពេលបច្ចុប្បន្ន បើទោះបីមានឬក្រ ស្រួលឬលំបាក សុខឬទុក្ខ សើចឬយំ គឺយើងអាចមើលឃើញនឹងភ្នែកទាំងអស់ តែអ្វីដែលយើង មិនអាចវិនិច្ឆ័យបាននោះ គឺក្រោយពេលជីវិតផុតរលត់ទៅ ដោយយើងមិនអាចដឹងច្បាស់ថា តើជីវិតអ្នកដែលបាត់បង់ទៅ នឹងកើតជាអ្វី ឬកើតក្នុងស្ថានណានោះឡើយ។
ហេតុដូច្នេះហើយ ទើបអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ អប់រំប្រជាជន ដែលជាកូនចៅកំពុងតែមានជីវិតរស់នៅ ឲ្យចេះធ្វើទាន រក្សាសីល ដើម្បីឧទ្ទិសបុណ្យកុសលដល់បុព្វការីជន ដែលបានចែកស្ថានទៅហើយ ព្រោះក្រែងលោ អស់លោកអ្នកមានគុណទាំងនោះ ភ្លាត់សតិ ទៅកើតក្នុងស្ថានមិនសមគួរណាមួយ តួយ៉ាងដូចជា កើតជាសត្វប្រេត ឬសត្វនរកជាដើម ដែលជាសត្វត្រូវរងទុក្ខវេទនា និងរងកម្មក្រហល់ក្រហាយយ៉ាងក្រៃលែង។
ទី៣. ក្រៅពីការធ្វើបុណ្យឧទ្ទិសកុសលដល់សាច់ញាតិដែលបានចែកស្ថាន ពិធិបុណ្យនេះក៏ជាឱកាសសម្រាប់ប្រជារាស្ត្រទូទាំងប្រទេស អាចធ្វើបុណ្យ បំពេញកុសល សម្រាប់សេចក្តីសុខ និងសេចក្តីចម្រុងចម្រើនសិរីសួស្តីដល់ខ្លួនឯងនាលបច្ចុប្បន្ន និងសម្រាប់ជាស្ពានទៅកាន់លោកខាងមុខផងដែរ។ អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ តែងពោលថា៖«កើតមក គ្មានអ្វីមកតាមខ្លួននោះទេ ហើយស្លាប់ទៅវិញ ក៏គ្មានអ្វីទៅតាមខ្លួនដែរ គឺមានតែបុណ្យនិងបាបប៉ុណ្ណោះ។ បើធ្វើបុណ្យ នោះបុណ្យនិងទៅតាមខ្លួន តែបើធ្វើបាប នោះបាបនឹងទៅតាមខ្លួន»។
ទី៤. បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ គឺជាធម្យោបាយដ៏ប្រសើរមួយ ដើម្បីបង្កើតសាមគ្គីរបស់ខ្មែរ ចាប់តាំងពីថ្នាក់ភូមិ សហគមន៍ រហូតដល់ប្រទេសជាតិទាំងមូល។ ដោយសារតែប្រទេសយើង ជាទឹកដីដែលពឹងផ្អែកលើកសិកម្ម ហេតុដូច្នេះហើយ ប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនរវល់រាងៗខ្លួន ក្នុងការធ្វើស្រែចម្ការដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត រហូតដល់គ្មានពេលជួបជុំគ្នាឡើយ។
ការមិនសូវជួបជុំគ្នា គឺជាហេតុនាំឲ្យយើងមិនស្និទ្ធស្នាល និងមិនសូវយល់ចិត្តគ្នា។ ការមិនយល់ចិត្តគ្នា ជាហេតុនាំឲ្យយើងមិនជឿទុកចិត្តគ្នា។ ការមិនជឿទុកចិត្តគ្នា ជាហេតុនាំឲ្យយើងបែកបាក់សាមគ្គីគ្នា។ ការបែកបាក់សាមគ្គីគ្នា ជាហេតុនាំឲ្យប្រទេសជាតិវឹកវរ។ ប្រទេសជាតិជួបភាពវឹកវរ ជាហេតុនាំមកនូវសេចក្តីទុក្ខទាំងពួង ដល់ប្រជារាស្ត្រគ្រប់រូប។
មូលហេតុចម្បងៗទាំងនេះហើយ ដែលនាំឲ្យអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ រួបរួមគ្នាបង្កើតឲ្យមានបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះឡើង តាំងពីសម័យអង្គរ រហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន៕