អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ បានរិះគន់តុលាការនិងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថា នៅតែមិនអាចស្វែងរកយុត្តិធម៌ ជូនជនរងគ្រោះដោយទឹកអាស៊ីដ ហើយការផ្តល់សេវាព្យាបាល សម្រាប់ពួកគេ ក៏នៅតែយ៉ាប់យ៉ឺន។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ មិនអាចទទួលយកបាននោះទេ ហើយតបទៅវិញថា អង្គការនេះ ពុំបានសិក្សាឲ្យស៊ីជម្រៅពីបញ្ហានេះឡើយ ដោយគ្រាន់តែចង់បន្តុះបង្អាប់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះ។
នៅថ្ងៃទី៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៩ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (HRW) បានបញ្ចេញ
របាយការណ៍មួយ ស្តីពីការវាយប្រហារដោយទឹកអាស៊ីដនៅកម្ពុជា។ «អ្នករងការវាយប្រហារដោយទឹកអាស៊ីដ មានអារម្មណ៍ថា ដូចជារស់នៅក្នុងឋាននរក» គឺជាចំណងជើងនៃរបាយការណ៍នេះ ដែលមានកម្រាស់រហូតដល់ទៅ៤២ទំព័រ និងត្រូវបានចងក្រងឡើងតាំងពីឆ្នាំ២០១៣មក។
មានចំណុចសំខាន់ៗមួយចំនួន ដែលត្រូវបង្ហាញក្នុងរបាយការណ៍នេះ ដូចជា ជនរងគ្រោះដែលភាគច្រើនជាស្ត្រី នៅតែលំបាកក្នុងការទទួលបានសេវាព្យាបាល, មិនងាយនឹងទទួលបានយុត្តិធម៌, ខូចរូបសម្ផស្សនិងអវយវៈ មាន ភ្នែក ច្រមុះ មាត់ ចង្កា, និងមានវិបត្តិផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរ រហូតប៉ងធ្វើអត្តឃាត ជាដើម។ ចំណុចសំខាន់មួយទៀតនៃរបាយការណ៍ គឺបង្ហាញថា អ្នកប្រព្រឹត្តបទល្មើសដោយការយកទឹកអាស៊ីដទៅជះលើជនរងគ្រោះ មិនសូវជាត្រូវបានចាប់ខ្លួនយកទៅកាត់ទោសឡើយ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ សរសេរក្នុងរបាយការណ៍ថា៖«ស្លាកស្នាមដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបណ្ដាលមកពីអំពើវាយប្រហារដោយទឹកអាស៊ីដ ប្រែកា្លយជាតឹកតាងតំណាងឲ្យបាបកម្ម របស់ពួកគេជារៀងរហូត ដែលមិនអាចលុបលាងជ្រះ ដោយធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះជាច្រើនមានអារម្មណ៍កាន់តែឃ្លាតឆ្លាយពីសង្គម»។
«ឥឡូវ ខ្ញុំស្គាល់ហើយរសជាតិរស់នៅក្នុងឋាននរក»។ នេះគឺជាសម្តីរបស់ស្ត្រីម្នាក់ឈ្មោះ ស្រីមុំ ដែលរងគ្រោះដោយការជះទឹកអាស៊ីដ ហើយជាជនរងគ្រោះម្នាក់ ក្នុងចំណោមជនរងគ្រោះផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបានអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ បានជួបសម្ភាសផ្ទាល់។ អ្នកស្រី បានរៀបរាប់ថា មិនត្រឹមតែរងការឈឺចាប់ផ្លូវកាយប៉ុណ្ណោះទេ តែអ្នកស្រី ថែមទាំងឈឺចាប់ផ្លូវចិត្តថែមទៀត ដោយត្រូវរស់ក្នុងការបាក់ទឹកចិត្ត ភាពភ័យខ្លាច និងភាពអស់សង្ឃឹមក្នុងការប្រឈមមុខនឹងប្រព័ន្ធច្បាប់ពុករលួយ និង ពោរពេញដោយបញ្ហា ដែលមិនអាចស្វែងរកមុខជនល្មើសយកទៅទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់បាន។
បើគេបានអានរបាយការណ៍នេះ គេនឹងដឹងថា ខ្លឹមសារភាគច្រើន គឺជាការរិះគន់និងជាការបង្ហាញពីចំណុចវិជ្ជមានរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចំពោះដំណោះស្រាយសម្រាប់ជនរងគ្រោះ ដោយអាស៊ីដ។ ចំណុចរិះគន់ខ្លាំងជាងគេរបស់អង្គការនេះ គឺជនរងគ្រោះ កម្រនឹងទទួលបានយុត្តិធម៌ ហើយថែមទាំងត្រូវបង់ថ្លៃសម្រាប់ការព្យាបាល ទោះជាច្បាប់ចែងថា មិនបង់ថ្លៃក៏ដោយ។
ផ្ទុយពីរបាយការណ៍នេះ លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបង្ហាញពីការប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការតែងច្បាប់ ការអនុវត្តច្បាប់ ការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ និងវិធានការផ្សេងទៀត ដើម្បីទប់ស្កាត់និងប្រឆាំងទៅនឹងការវាយប្រហារដោយទឹកអាស៊ីដ។ លោក ប្រាប់សារព័ត៌មានថ្មីៗ តាមទូរសព្ទយ៉ាងដូច្នេះថា៖«យើងឃើញថា សកម្មភាពនៃការប្រើប្រាស់ទឹកអាស៊ីដក្នុងការវាយប្រហារទៅលើរូបវន្តបុគ្គល ត្រូវបានកាត់បន្ថយ ស្ទើរតែអត់មានទេក្នុងឆ្នាំនេះ»។
ចំណែក ករណីជះទឹកអាស៊ីដនាពេលកន្លងមក លោក ផៃ ស៊ីផាន បកស្រាយថា អាស្រ័យលើ តុលាការ និងសាមីខ្លួន ដែលត្រូវសហការជាមួយតុលាការ ក្នុងការស្វែងរកយុត្តិធម៌ ដោយមិនពាក់ព័ន្ធនឹងរដ្ឋាភិបាលឡើយ។ លោក បានដកទំនួលខុសត្រូវនេះចេញពីរដ្ឋាភិបាល ហើយរុញទៅឲ្យតុលាការវិញ ដោយលោក ពន្យល់ថា រដ្ឋាភិបាលនិងតុលាការ មានអំណាចដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ហើយការស្វែងរកយុត្តិធម៌ ជូនជនរងគ្រោះ គឺជាដែនសមត្ថកិច្ចនិងជាអំណាចរបស់តុលាការ។
បន្ទាប់មក លោក ក៏ថ្លែងការពារប្រព័ន្ធសុខាភិបាលវិញម្តង។ លោក អធិប្បាយថា ទិសដៅនិងលទ្ធភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល គឺបានត្រឹមតែជួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ពីជនរងគ្រោះ រងការជះទឹកអាស៊ីដភ្លាមៗ។ លោក បន្ថែមថា កម្ពុជា ពុំមានច្បាប់ឬផែនការណាមួយ ដែលបង្គាប់និងបង្ខំឲ្យរដ្ឋាភិបាល ត្រូវសង្គ្រោះជនជរងគ្រោះទាំងស្រុងឬមួយជីវិតនោះទេ។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះ បរិយាយយ៉ាងដូច្នេះថា៖«របួស ដែលកើតចេញពីទឹកអាស៊ីដហ្នឹង ត្រូវថែរក្សាច្រើន ពាក់ព័ន្ធនឹងការកសាងនិងការកែសម្ផស្សឡើងវិញ យើងត្រូវការលុយច្រើនណាស់។
ដូច្នេះយើង អត់ទាន់មានច្បាប់ណា សម្រាប់ជួយអ៊ីចឹងទេ ក្រៅតែពីការជួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ប៉ុណ្ណោះ»។
សារចុងក្រោយរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាល គឺជាការរិះគន់ទៅអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិវិញ។ លោក បានវាយបកថា អង្គការនេះ ពុំបានបញ្ជាក់ឲ្យស៊ីជម្រៅឡើយ ហើយរបាយការណ៍ ក៏មិនឆ្លើយតបនឹងការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មនៃការប្រើប្រាស់ទឹកអាស៊ីដដែរ។ លោក បន្តថា របាយការណ៍នេះ គ្រាន់តែជាការបង្ហាញពីនិន្នាការនយោបាយ ក្នុងការបន្ទុះបង្អាប់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះ។ លោក សង្កត់ធ្ងន់បែបនេះថា៖«យើងមិនអាចទទួលយកបានទេ ចំពោះរបាយការណ៍ហ្នឹង។ វា អត់មានអីជួយមកកម្ពុជាទេ»។
សារព័ត៌មានថ្មីៗ ពុំបានសុំការបំភ្លឺពីលោក លី សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងសុខាភិបាលបានទេ ជុំវិញការរិះគន់របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ដោយសារតែលោក មិនលើកទូរសព្ទ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ អះអាងថា ក្រុមការងារខ្លួន បានចុះស្រាវជ្រាវផ្ទាល់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ដល់ ខែឧសភាឆ្នាំ២០១៧ បូករួមទាំងកិច្ចសម្ភាសតាមទូរសព្ទ និងការស្រាវជ្រាវតាមរយៈឯកសារផ្សេងៗ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ដោយរកឃើញថា រយៈពេល៦ឆ្នាំមកនេះ មានអំពើវាយប្រហារដោយអាស៊ីដ១៧ករណី ហើយភាគច្រើនជាប្រភេទអាស៊ីដនីទ្រិក ឬស៊ុលហ្វួរិក។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ សង្កេតឃើញថា ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានអនុម័តច្បាប់ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងអាស៊ីដខ្លាំង ដើម្បីទប់ស្កាត់ការប្រើអាស៊ីដក្នុងអំពើវាយប្រហារប្រភេទនេះ និងដើម្បីផ្ដល់សេវាថែទាំសុខភាព ព្រមទាំងជំនួយផ្នែកច្បាប់ដល់ជនរងគ្រោះរួចហើយក៏ដោយ ក៏ជនល្មើស កម្រត្រូវបានតុលាការផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារណាស់។ រីឯជនរងគ្រោះទៀតសោត ក៏កម្រទទួលបានការព្យាបាល និងថែទាំសុខភាពឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ឬក៏ទទួលបានសំណងសមរម្យណាស់។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ វាយតម្លៃថា ភាពបរាជ័យរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ ឬផ្ដល់ដំណោះស្រាយដល់ជនរងគ្រោះ ធ្វើឲ្យស្ថានភាពរបស់ពួកគេ កាន់តែអាក្រក់ ដោយត្រូវទ្រាំរស់នៅក្នុងសភាពបែបនេះអស់មួយជីវិត។
អង្គការអន្តរជាតិ ដែលមិនសូវសរសើររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមួយនេះ បានសរសេរក្នុងរបាយការណ៍ថា កាលពីឆ្នាំ២០១២ កម្ពុជាបានអនុម័តច្បាប់ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងអាស៊ីដខ្លាំង ដែលតម្រូវឲ្យមន្ទីរពេទ្យរដ្ឋទាំងអស់ផ្ដល់ការសង្គ្រោះ និងព្យាបាលដោយមិនគិតថ្លៃដល់អ្នករស់រានមានជីវិតពីការវាយប្រហារដោយអាស៊ីដ ប៉ុន្តែ ក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្ដែង ច្បាប់នេះ ហាក់បីដូចជាមិនត្រូវបានគេយកចិត្តទុកដាក់ឡើយ។
អង្គការធ្វើការផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សដដែល លើកឡើងថា មន្ត្រីរបស់ខ្លួន បានសម្ភាសផ្ទាល់ជាមួយបុគ្គលិកមន្ទីរពេទ្យ ហើយបុគ្គលិកមន្ទីរពេទ្យ បានផ្តល់ចម្លើយថា ជនរងគ្រោះដោយសារការជះទឹកអាស៊ីដ នៅតែត្រូវបង់ថ្លៃព្យាបាល។ អង្គការនេះ បន្តថា ក្នុងចំណោមបុគ្គលិកមន្ទីរពេទ្យទាំងនោះ គ្មាននរណាម្នាក់បង្ហាញថា ខ្លួនបានដឹងពីបទប្បញ្ញត្តិក្នុងច្បាប់ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងអាស៊ីដខ្លាំងឡើយ។
អង្គការខាងលើ បានលើកឡើងថា មន្ត្រីរបស់ខ្លួន ក៏បានសម្ភាសជនរងគ្រោះផងដែរ។ ជាលទ្ធផល ក្នុងចំណោមជនរងគ្រោះ គ្មាននរណាម្នាក់ ទទួលបានការព្យាបាលដោយមិនគិតថ្លៃពីមន្ទីរពេទ្យរដ្ឋឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ ជនរស់រានមានជីវិតពីការជះទឹកអាស៊ីដ បែរជាត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហាគ្រប់ជំពូកដូចពលរដ្ឋទូទៅដទៃទៀតនៅកម្ពុជា ដូចជាការបដិសេធមិនផ្ដល់ការព្យាបាលឲ្យ ដោយសារគ្មានអ្នករ៉ាប់រងបង់ថ្លៃព្យាបាលឲ្យ ឬក៏គ្មានលទ្ធភាពទូទាត់ថ្លៃព្យាបាលដោយខ្លួនឯងបាន ជាដើម។
ជនរងគ្រោះ ត្រូវការការវះកាត់ជាច្រើនដង ក្នុងពេលជាច្រើនឆ្នាំ ក្រោយរងការវាយប្រហារដោយអាស៊ីដ។ របួសពីការរលាកអាស៊ីដ អាចត្រូវការពេលជាច្រើនឆ្នាំ ដើម្បីជាសះស្បើយ ហើយប្រសិនបើមិនទទួលបានការថែទាំតាមបែបវេជ្ជសាស្ត្រឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ទេ នោះជនរងគ្រោះ នឹងមានស្លាកស្នាមយ៉ាងក្រាស់ ដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើរាងកាយរបស់ពួកគេអស់មួយជីវិត ដោយបង្កការលំបាកយ៉ាងខ្លាំងដល់ការធ្វើចលនាប្រចាំថ្ងៃ។ ទាំងនេះ គឺជាការពន្យល់របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។
តាមរយៈរបាយការណ៍ជាភាសាអង់គ្លេស និងត្រូវបានបកប្រែមកជាភាសាខ្មែរ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ បានសរសេរយ៉ាងដូច្នេះថា៖«អ្នករស់រានមានជីវិតពីការវាយប្រហារដោយអាស៊ីដមួយចំនួន ដែលយើងបានជួបសម្ភាសនៅកម្ពុជា បាននិយាយថា ផលប៉ះពាល់លើផ្លូវចិត្តរបស់ពួកគេ ជាផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេ។ ជនរងគ្រោះជាច្រើននាក់ធ្លាប់មានគំនិតចង់ធ្វើអត្តឃាត ទោះបីការវាយប្រហារមកលើពួកគេបានកន្លងផុតទៅអស់ជាច្រើនឆ្នាំហើយក៏ដោយ។ អ្នកខ្លះបានឲ្យដឹងថា ពួកគេមានជំងឺបាក់ទឹកចិត្តធ្ងន់ធ្ងរ ដែលធ្វើឲ្យសុខភាពផ្លូវចិត្តរបស់ពួកគេកាន់តែចុះខ្សោយទៅៗ»។
អង្គការនេះ សរសេរក្នុងរបាយការណ៍ទៀតថា៖«ក្រុមស្ថាប័នដែលធ្លាប់បានធ្វើការយ៉ាងជិតសិ្នទ្ធជាមួយនឹងជនរស់រានមានជីវិតពីការវាយប្រហារដោយអាស៊ីដបានលើកឡើងថា ការធ្វើអត្តឃាត ការប៉ុនប៉ងធ្វើអត្តឃាត និងការធ្លាក់ទឹកចិត្តរ៉ាំរ៉ៃ គឺជាបញ្ហាដែលគេសង្កេតឃើញជាទូទៅក្នុងចំណោមជនរងគ្រោះទាំងនោះ។ រដ្ឋាភិបាលមិនធ្លាប់ផ្ដល់សេវាសុខភាពផ្លូវចិត្តដល់អ្នករស់រានមានជីវិតពីការវាយប្រហារដោយអាស៊ីដទាំងនោះទេ»។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ បន្តថា ក្ដីសង្ឃឹមរបស់ជនរងគ្រោះ ក្នុងការទទួលបានយុត្តិធម៌ពីតុលាការមានតិចតួចណាស់។ អង្គការនេះ រៀបរាប់បែបនេះថា៖«នៅកម្ពុជា ជនរងគ្រោះក្នុងបទល្មើសទាំងឡាយ ជាធម្មតា មិនទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ពីអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ព្រះរាជអាជ្ញា ឬ ចៅក្រមនោះទេ ប្រសិនបើពួកគេមិនមានប្រាក់កាសសូកប៉ាន់ ឬ មិនមានឥទ្ធិពលគ្របដណ្ដប់លើមន្ត្រីទាំងនោះ។ បើជនល្មើសក្នុងអំពើវាយប្រហារដោយអាស៊ីដជាបុគ្គលមានតំណែងខ្ពង់ខ្ពស់ ឱកាសសម្រាប់ជនរងគ្រោះក្នុងការទទួលបានយុត្តិធម៌ក៏កាន់តែតិចតួចទៅទៀត ហើយការដាក់ពាក្យបណ្ដឹងអាចនឹងកាន់តែបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ពួកគេថែមទៀត»។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ចាត់ទុកការជះអាស៊ីដលើអ្នកស្រី តាត ម៉ារីណា ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ ដែលកាលណោះអ្នកស្រី ទើបតែមានវ័យ១៦ឆ្នាំ ថាប្រហែលជាករណីល្បីខ្ទរខ្ទារបំផុតនៅកម្ពុជា។ អង្គការនេះ រម្លឹកថា រហូតមកដល់ពេលនេះ គ្មានបុគ្គលណាម្នាក់ ត្រូវបានតុលាការយកទៅកាត់ទោសឡើយ ហើយអ្នកស្រី តាត ម៉ារីណា ក៏មិនទទួលបានសំណងជំងឺចិត្តដែរ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ មើលឃើញថា និទណ្ឌភាពនេះ មិនមែនកើតឡើងតែក្នុងករណីរបស់អ្នកស្រី តាត ម៉ារីណាទេ ពោលគឺ វាបានគ្របដណ្ដប់លើករណីជាច្រើនទៀតរបស់ជនរងគ្រោះ ដោយជនរងគ្រោះមួយចំនួន បានលើកឡើងពីការទទួលរងសម្ពាធពីមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការទទួលយកសំណងមិនសមរម្យក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ហើយក្នុងចំណោមករណីមួយចំនួនតូច ដែលបានប្ដឹងទៅតុលាការ មានករណីតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ដែលបានឈានដល់ដំណាក់កាលតុលាការផ្ដន្ទាទោសជនល្មើស ហើយកាន់តែតិចតួចទៅទៀត ដែលបានឈានដល់ដំណាក់កាលជនល្មើសអនុវត្តទោស។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ បញ្ជាក់បែបនេះថា៖«គិតត្រឹមពេលចងក្រងរបាយការណ៍នេះ គ្មានជនរងគ្រោះណាម្នាក់ ដែលយើងបានសម្ភាស ទទួលបានសំណងណាមួយតាមរយៈប្រព័ន្ធតុលាការឡើយ ទោះបីជាច្បាប់រដ្ឋប្បវេណី និងក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៅកម្ពុជាបានធានានូវសិទ្ធិរបស់ជនរងគ្រោះ ក្នុងការទទួលបានដំណោះស្រាយ រួមទាំងសំណងជំងឺចិត្តក៏ដោយ»៕