លោក កែវ សុទ្ធិ ដែលជាកូនលោក កែវ រ៉េមី ដែលបច្ចុប្បន្នជាប្រធានគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានសម្រេចចិត្តបោះបង់ការងាររបស់ខ្លួនជាអ្នកការពារក្តីសាធារណៈនៅរដ្ឋកូឡូរ៉ាដូ ដើម្បីត្រឡប់ធ្វើការងាក្នុងវិស័យច្បាប់នៅកម្ពុជាវិញ។ សុទ្ធិ បានបញ្ចប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយពីសាកលវិទ្យាល័យ វ៉ាស៊ីនតោននៃក្រុង Seattle ឆ្នាំ ២០១១។ ឆ្នាំ ២០១៧ លោកបានទទួលបានសញ្ញាបត្រពីរ ពីសាកលវិទ្យាល័យ Northwestern ៖ អនុបណ្ឌិតច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ និង បានសញ្ញាបត្រ «Juris Doctor» ឬជាភាសាខ្មែរហៅថា«បណ្ឌិតច្បាប់»ផងដែរ។
ខាងក្រោមជាបទសម្ភាសន៍រវាងលោក គី សុខលីម អ្នកសារព័ត៌មានជាន់ខ្ពស់នៃសារព័ត៌មានថ្មីៗ ជាមួយលោក កែវ សុទ្ធិ៖
លោក គី សុខលីម៖ តើអ្វីជាការជំរុញចិត្តលោកឲ្យត្រឡប់មកធ្វើការជាមេធាវីនៅកម្ពុជាវិញ? ហេតុអ្វីឈប់ធ្វើនៅអាមេរិក?
លោក កែវ សុទ្ធិ៖ ខ្ញុំស្រឡាញ់ការងារជាមេធាវីនៅអាមេរិក។ ខ្ញុំទទួលបានការអប់រំផ្នែកច្បាប់ដ៏មានតម្លៃ និងមានបទពិសោធពិសេសពីការិយាល័យការពារក្ដីនៅរដ្ឋកូឡូរ៉ាដូ ហើយខ្ញុំជឿថា បទពិសោធទាំងនេះមិនអាចរកបាននៅកន្លែងផ្សេងឡើយ។ ខ្ញុំមានកិត្តិយសការពារក្ដីសម្រាប់អ្នកខ្សត់ខ្សោយ និងបានធ្វើជាអង្គជំនុំជំរះក្នុងតុលាការ។
ទោះគិតថា អាមេរិក និងកម្ពុជាសុទ្ធតែជាផ្ទះរបស់ខ្ញុំក្ដី នៅចុងក្រោយខ្ញុំតែងមានអារម្មណ៍ថា ខ្ញុំនឹងត្រឡប់មករស់នៅកម្ពុជាវិញ។ គ្រួសារខ្ញុំរស់នៅទីនេះ វប្បធម៌ខ្ញុំនៅទីនេះ ហើយឬសគល់ខ្ញុំនៅទីនេះ។ កាន់តែសំខាន់ ខ្ញុំចង់ជួយកម្ពុជា។ ប្រព័ន្ធច្បាប់អាមេរិក ពិតជារីកចម្រើន ព្រោះអាមេរិកមានប្រវត្តិសាស្ត្រច្បាប់ពីររយឆ្នាំទៅហើយ។
កម្ពុជជាប្រទេសដែលរងគ្រោះដោយអាណានិគម សង្គ្រាមស៊ីវិល និងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍។ បើយើងចាប់រាប់ពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៨ ជាពេលដែលមានស្ថិរភាព និងសន្តិភាព កម្ពុជាមានពេល២១ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធច្បាប់ និងវប្បធម៌របស់ខ្លួនឯងក្រោមរូបភាពជាខ្មែរ។ ខ្ញុំមានគម្រោងចូលរួមអភិវឌ្ឍវិស័យច្បាប់នៅកម្ពុជា។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា នឹងចាប់ផ្ដើមគម្រោងនេះតាមរយៈការចូលរួមជាសមាជិកគណៈមេធាវី និងសហគមន៍ច្បាប់នៅកម្ពុជា។ បើមានឱកាស ខ្ញុំចង់មានតួនាទីដែលអាចផ្ដល់ចំណេះដឹងទៅក្នុងកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធច្បាប់។
លោក គី សុខលីម៖ រវាងកម្ពុជា និងអាមេរិក តើមួយណាជាឱកាសសម្រាប់លោក?
លោក កែវ សុទ្ធិ៖ កម្ពុជា និងអាមេរិកសុទ្ធតែជាឱកាសដើម្បីការអនុវត្ត និងការរួមចំណែកក្នុងវិស័យច្បាប់។ នៅអាមេរិក ខ្ញុំមានឱកាសធ្វើការជាមេធាវី ហើយនៅកម្ពុជា ខ្ញុំមានឱកាសដើម្បីអនុវត្តដោយខ្លួនឯងក្នុងវិស័យដែលងើបឡើងនេះ។
និយាយជារួម ទាំងកម្ពុជា ទាំងអាមេរិកអាចជាឱកាស និងមិនមែនជាឱកាស។ ឱកាសខុសគ្នា កើតមាននៅក្នុងប្រព័ន្ធខុសគ្នា ហើយសម្រាប់មនុស្សខុសគ្នា។ តួយ៉ាង ដោយសារកម្ពុជាជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ ហើយកំពុងតែងើបឡើង ឱកាសសម្រាប់រីកចម្រើនក៏មានច្រើនដែរ។ ទីផ្សារកម្ពុជាមិនទាន់កកកុញនៅឡើយទេ ហើយមានការប្រកួតប្រជែងតិច។ ម្យ៉ាងទៀត នៅពេលទីផ្សារអាមេរិកកកកុញនោះ វាក៏ផ្ដល់ឱកាសផ្សេងដូចជាបច្ចេកវិទ្យា និងការច្នៃប្រឌិតថ្មី។ អាមេរិកមានធនធានមនុស្ស និងមជ្ឈមណ្ឌលនៃការច្នៃប្រឌិតដូចជា Silicon Valley, Chicago និង New York ដែលកម្ពុជាមិនមានដូចនេះឡើយ។
វាជារឿងត្រូវកត់សម្គាល់ដែរថា ទោះបីឱកាសមានមែន តែវាសម្រាប់តែមនុស្សខ្លះប៉ុណ្ណោះ។ មិនថាអ្នកនៅអាមេរិក ឬកម្ពុជាឡើយ ប្រសិនបើអ្នកក្រខ្សត់ ឱកាសនឹងមានកំណត់។ ទឹកដីនៃឱកាសគួរអនុញ្ញាតឲ្យមនុស្សមានឱកាសស្មើគ្នាដើម្បីសម្រេចគោលដៅជីវិតរបស់ពួកគេ។ ហើយនេះជាអ្វីសង្គមត្រូវខិតខំ។
លោក គី សុខលីម៖ នៅកម្ពុជា តើលោកមានគម្រោងបើកការិយាល័យច្បាប់ខ្លួនឯង ឬធ្វើការឲ្យអ្នកដទៃសិន?
លោក កែវ សុទ្ធិ៖ ខ្ញុំមានគម្រោងបើកការិយាល័យខ្លួនឯង ហើយមានឈ្មោះថា កែវ (Keo) ។ កែវ នឹងចាប់ផ្ដើមជាក្រុមហ៊ុនច្បាប់ខ្នាតតូចដែលផ្ដល់ការប្រឹក្សាផ្នែកច្បាប់ដល់អ្នកវិនិយោគ និងពាណិជ្ជកម្មនានា។ ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) របស់កម្ពុជាកើនឡើងក្នុងអត្រា៧ភាគរយក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ។ អ្នកវិនិយោគបរទេសជាច្រើនបានមកស្វែងរកសឱកាសរកស៊ីនៅកម្ពុជា។ ក្រុមរបស់ខ្ញុំ និងខ្ញុំផ្ទាល់សង្ឃឹមថា ក្រុមហ៊ុនថ្មីអាចជួយសម្រួលការវិនិយោគនេះតាមរយៈការផ្ដល់សេវាកម្មច្បាប់។ ក្រុមហ៊ុននេះ ក៏នឹងជួយក្រុមហ៊ុនក្នុងស្រុកពង្រីកខ្លួន នៅពេលពួកគេមានទំនាក់ទំនងជាមួយវិនិយោគទុនបរទេស និងរកស៊ីនៅក្រៅប្រទេ។ យើងក៏សង្ឃឹមដែរថា តាមរយៈជំនាញ និងបទពិសោធរបស់យើង ក្រុមហ៊ុនផ្ដល់សេវាច្បាប់ថ្មីនេះ នឹងមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការកែទម្រង់ច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មនៅពេលខាងមុខ។
លោក គី សុខលីម៖ តើលោកមានគម្រោងផ្ដល់សេវាកម្មមិនគិតថ្លៃដល់ជនក្រីក្រឬទេ?
លោក កែវ សុទ្ធិ៖ បាទ មាន។ ខ្ញុំមានបំណងចូលរួមក្នុងការផ្ដល់សេវាច្បាប់ដោយមិនគិតប្រាក់ក្នុងប្រព័ន្ធច្បាប់កម្ពុជា។ អាស្រ័យតាមកាលៈទេសៈជាក់ស្ដែង ខ្ញុំសង្ឃឹមថា នឹងធ្វើជាតំណាងផ្នែកច្បាប់ឲ្យប្រជាជនក្រីក្រ បង្រៀនច្បាប់ និងផ្ដល់សេវាប្រឹក្សាច្បាប់ដល់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលជួយសហគមន៍ក្រីក្រ។
លោក គី សុខលីម៖ មានអ្នកខ្លះរិះគន់ថា ប្រព័ន្ធច្បាប់កម្ពុជាលម្អៀងទៅរកអ្នកមាន និងអ្នកមានអំណាច។ តើលោកមានយោបល់យ៉ាងម៉េច?
លោក កែវ សុទ្ធិ៖ គ្រប់ប្រព័ន្ធច្បាប់លើពិភពលោក លម្អៀងទៅរកអ្នកមានលុយមានអំណាច។ ជាឧទារហ៍ ពេលខ្ញុំធ្វើជាមេធាវីនៅអាមេរិក ខ្ញុំមានកូនក្ដីជាច្រើនដែលសារភាពកំហុសដែលមិនបានប្រព្រឹត្ត ព្រោះពួកគេគ្មានលុយដើម្បីសុំនៅក្រៅឃុំ។
ដូចករណីលោក Paul Manafort ដែលជាអតីតប្រធានយុទ្ធការបោះឆ្នោតរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ ។លោក Manafort មានកំហុសប្រាំបីករណីលើបទល្មើសគៃបន្លំពន្ធ និងធនាគារដែលធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកខាតបង់រាប់លានដុល្លារ។ សម្រាប់ទោសនេះ លោក Manafort ត្រូវកាត់ទោសឲ្យពន្ធនាគារ៤៧ខែ។ ប្រៀបធៀបករណីនេះទៅកាន់ករណីលោក Fate Winslow វិញ លោក Winslow ជាជនអនាថា ដែលលក់កញ្ឆាតម្លៃ២០ដុល្លារ តែត្រូវជាប់ពន្ធនាគារមួយជីវិត។ Winslow រកចំណេញបាន៥ដុល្លារប៉ុណ្ណោះពីការលក់នោះ តែកំពុងស្ថិតក្នុងពន្ធនាគារសព្វថ្ងៃ។ នេះជាអយុត្តិធម៌។ គ្រប់សង្គមត្រូវតស៊ូដើម្បីសម្រេចឲ្យបានប្រព័ន្ធច្បាប់ដែលស្មើភាពចំពោះមនុស្សទាំងអស់។
លោក គី សុខលីម៖ តើអាជីពរបស់លោកអាចជួយកម្ពុជាតាមវិធិណា?
លោក កែវ សុទ្ធិ៖ ច្បាប់ពិតជាអំណាចណាស់។ វាអាចផ្លាស់ប្ដូរជីវិតមនុស្សឲ្យល្អ ឬយ៉ាប់យ៉ឺន។ វាជ្រាបចូលគ្រប់យ៉ាងក្នុងជីវិតរបស់យើង។ ជាក់ស្ដែង ផ្លូវដែលយើងបើកបរ គ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ចរាចរណ៍ ការរកស៊ីរបស់យើង ស្ថិតក្រោមច្បាប់ពាណិជ្ជកម្ម ហើយទង្វើដែលហាមឃាត់ខ្លះ គឺគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ។
អាជីពរបស់ខ្ញុំជាមេធាវី គឺត្រូវយល់ពីច្បាប់ និងជួយប្រជាជនបត់បែនតាមច្បាប់ទាំងនេះ។ ពេលខ្ញុំធ្វើជាអ្នកការពារសាធារណៈ ខ្ញុំបានផ្ដល់សេវាច្បាប់សម្រាប់អ្នកខ្សត់ខ្សោយ និងជួយពួកគេបត់បែនតាមច្បាប់អាមេរិក។ ខ្ញុំបានធានាថា សិទ្ធិរបស់ពួកគេត្រូវបានគោរព ហើយច្បាប់ត្រូវអនុវត្តដោយប៉ូលិស រដ្ឋអាជ្ញា ចៅក្រម និងអ្នករាល់គ្នាក្នុងសំណុំរឿង។
នៅកម្ពុជា ដូចដែលខ្ញុំនិយាយពីខាងលើ ខ្ញុំមានគម្រោងបើកការិយាល័យច្បាប់មួយដែលផ្ដោតលើច្បាប់ពាណិជ្ជកម្ម។ ខ្ញុំនឹងផ្ដល់សេវាផ្នែកច្បាប់ទៅឲ្យអ្នកវិនិយោគ ធុរជន និងជួយពួកគេបត់បែនតាមច្បាប់កម្ពុជា។ តាមរយៈការផ្ដល់ការប្រឹក្សានេះ យើងនឹងជួយឲ្យពួកគេរីកចម្រើន ហើយរួមចំណែកដល់ការរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ នៅថ្ងៃខាងមុខ ខ្ញុំនឹងជួយកម្ពុជាថែមទៀតតាមរយៈឱកាសក្នុងការជះឥទ្ធិពលលើគោលនយោបាយ និងការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធច្បាប់៕