បន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក គឺតំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា (UN) ដែលបង្ហាញក្តីកង្វល់ចំពោះចំណាត់ការរបស់តុលាការនិងសមត្ថកិច្ច ទៅលើអតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងរហូតមិនតិចជាង៧០នាក់។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់រដ្ឋាភិបាល បកស្រាយថា ចំណាត់ការរបស់តុលាការ គឺដើម្បីបង្ហាញពីសុចរិតភាពរបស់ពួកគេ។
តាមរយៈសំណេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ United Nations Human Rights in Cambodia នៅថ្ងៃទី២១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៩នេះ ការិយាល័យឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា បានបង្ហាញពីកង្វល់ ជំវិញស្ថានភាពរបស់អតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង ដែលត្រូវបានតុលាការ និងសមត្ថកិច្ច កោះហៅនិងឃុំខ្លួន។ ស្ថាប័នតំណាងឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិមួយនេះ អះអាងថា ខ្លួនកំពុងតាមដានរឿងនេះ។
ការរិយាល័យឧត្តមស្នងការ បានរម្លឹកពីប្រសាសន៍របស់អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ យ៉ាងដូច្នេះថា «មានតម្រូវការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌នយោបាយតែមួយ គឺផ្តោតទៅលើបញ្ហាជាជាងផ្តោតលើបុគ្គល។ ករណីនេះរួមជាមួយនឹងការការពារដោយច្បាប់នៃសេរីភាពបញ្ចេញមតិ អាចជួយឲ្យមានភាពជោគជ័យ លើបញ្ហាប្រឈមនានានៃស្ថានភាពនយោបាយបច្ចុប្បន្ន សម្រាប់ផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងមូល»។
អ្នកស្រី ស្មីត លើកឡើងបែបនេះ ពេលអ្នកស្រី មកបំពេញទស្សនកិច្ចលើកទី៧នៅកម្ពុជា កាលពីចុងខែមេសានិងដើមខែឧសភាកន្លងទៅ។ អ្នកស្រី ស្មីត ដែលមានទំព័រហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ Special Rapporteur Cambodia បានចែករំលែក (Share) សំណេរ (Status) របស់ការិយាល័យឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លើកឡើងថា ការកោះហៅរបស់តុលាការ មិនមែនជាការបំភ័យឬការគាបសង្កត់លើអតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងទាំងនោះទេ តែជាការបង្ហាញពីសុចរិតភាពរបស់ពួកគេ បើពួកគេ ពិតជាមិនបានប្រព្រឹត្តអំពើប្រឆាំងនឹងសាលដីការបស់តុលាការកំពូលមែន។ ម្យ៉ាងទៀត លោក យល់ថា ចំណាត់ការរបស់តុលាការ គឺជាការរក្សានីតិរដ្ឋ និងសន្តិសុខនៅកម្ពុជា។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល ប្រាប់សារព័ត៌មានថ្មីៗ យ៉ាងដូច្នេះថា «ប្រតិកម្មរបស់គេខាងក្រៅ ឬអង្គការនានា គឺដើម្បីប្រយោជន៍របស់គេ។ យើង មិនឲ្យតម្លៃទេ»។
មកដល់ពេលនេះ មានអតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង៣៥នាក់នៅខេត្តបាត់ដំបង ដែលត្រូវបានតុលាការកោះហៅ ឲ្យចូលទៅបំភ្លឺ ដោយសារតែពួកគេ ជួបជុំ និងពិសានំបញ្ចុកជាមួយគ្នា។ តុលាការខេត្តបាត់ដំបង សង្ស័យថា ការជុំគ្នានេះ គឺមានចេតនាប្រឆាំងនឹងសាលដីការបស់តុលាការកំពូល អំពីការរំលាយគណបក្សប្រឆាំងកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧។
លោក សំ សុគង់ មេធាវីរបស់អតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងទាំង៣៥នាក់ ធ្លាប់អះអាងថា ការជួបជុំនិងការពិសានំបញ្ចុកជាមួយគ្នានេះ មិនមែនជាការប្រឆាំងនឹងសាលដីការបស់តុលាការកំពូលទេ។ លោក បកស្រាយថា ការជុំគ្នា ដើម្បីពិភាក្សាពីរឿងអ្វីមួយ គឺជាសិទ្ធិក្នុងការជួបជុំនិងការបញ្ចេញមតិ ដែលមានធានាក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់អន្តរជាតិ។ លោក សង្ឃឹមថា តុលាការ នឹងតម្កល់សំណុំរឿងនេះមិនចាត់ការ។
លោក អេង ឆៃអ៊ាង មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៃអតីតគណបក្សប្រឆាំង បានសរសេរលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់លោក ក្នុងន័យចំអកឲ្យតុលាការយ៉ាងដូច្នេះថា «បទល្មើសថ្មី លក់នំបញ្ចុក ឬហូបនំបញ្ចុក ត្រូវជាប់ចោទប្រឆាំងនឹងសាលដីកា....»។
ដោយឡែក នៅខេត្តកំពង់ធំ ក៏មានអតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង៣៥នាក់ដែរ ដែលត្រូវបានហៅទៅសួរពីការជួបជុំគ្នា។ ប៉ុន្តែ សំណុំរឿងរបស់អតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងទាំងនោះ កំពុងស្ថិតក្នុងដៃរបស់នគរបាលនៅឡើយ ដោយមិនទាន់ឈានទៅដល់តុលាការនោះទេ។
ប្រតិកម្មរបស់ការិយាល័យឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា គឺបន្ទាប់ពី អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសអាមេរិក បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍អំពីរឿងនេះ។ តាមរយៈសេកចក្តីថ្លែងការណ៍ កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ក្រសួងការបរទេស មានកង្វល់ចំពោះមរណភាពលោក ទិត រ៉ន កូនប្រុសរបស់អតីតសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង នៅក្នុងពន្ធនាគារវត្តឃ្មួងខេត្តកំពង់ចាម។ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក អំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យជាបន្ទាន់លើករណីនេះ។
លើសពីនេះ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ក៏មានកង្វល់ផងដែរ អំពីការចាត់វិធានការរបស់តុលាការ ទៅលើអតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង។ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លុបបំបាត់ការរឹតត្បិត និងដោះលែងអ្នកទោសទាំងឡាយណា ដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនតាមអំពើចិត្ត ដោយរួមទាំងលោក កឹម សុខា ផងដែរ។
«យើង ក៏សូមអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឲ្យគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពហុបក្សពិតប្រាកដ ហើយធ្វើយ៉ាងណា ឲ្យសកម្មភាព និងច្បាប់របស់ខ្លួន គោរពទៅតាមកាតព្វកិច្ចសិទ្ធិមនុស្ស របស់កម្ពុជា ស្ថិតក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ»។ នេះបើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកដដែល។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាច ពុំបានឆ្លើយតបនឹងក្រសួងការបរទេសអាមេរិកនិងការិយាល័យឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជានោះទេ តែលោក បានបញ្ចេញមតិថា ក្នុងសភាពការណ៍បច្ចុប្បន្ន ការតស៊ូនយោបាយរវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និង កម្លាំងអមិត្ត មានលក្ខណៈស្រួចស្រាល់យ៉ាងខ្លាំង។ ដោយមិនសំដៅឲ្យចំៗទៅក្រុមណាមួយ លោក សុខ ឥសាន បាននិយាយថា ពួកអមិត្តទាំងនោះ ខិតខំជាន់ពន្លិចការពិត និងភាពស្របច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយខិតខំធ្វើឲ្យអតីតបក្សប្រឆាំង រស់ឡើងវិញ។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាច បានសរសេរក្នុងបណ្តាញទំនាក់ទំនងតេឡេក្រាមយ៉ាងដូច្នេះថា «ការវាយតម្លៃរបស់ពួកគេ និងមជ្ឈដ្ឋានអមិត្តផ្សេងទៀត គឺផ្អែកលើភាពលម្អៀងខាងនយោបាយ និងមនោគមន៏វិជ្ជា ម្យ៉ាងទៀតអាចក្តាប់សភាពការណ៍ពិតនៅកម្ពុជាមិនបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ»។
ចំណាត់ការរបស់តុលាការនិងសមត្ថកិច្ច ទៅលើអតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងនៅតាមមូលដ្ឋាននេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា បានកើតឡើងខណៈលោក សម រង្ស៊ី ប្រកាសកាន់តែញឹកញាប់ពីការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តរបស់លោក ក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ។ មេដឹកនាំក្រុមប្រឆាំងរូបនេះ អះអាងថា នឹងមានប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមបណ្តាប្រទេសនានា វិលមកកម្ពុជាជាមួយលោក។
លើសពីនេះ លោក សម រង្ស៊ី ក៏សង្ឃឹមថា នឹងមានប្រជាពលរដ្ឋក្នុងស្រុក ចាំទទួលលោកផងដែរ។ ថ្នាក់ដឹកនាំនៃអតីតគណបក្សប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេស បានបញ្ជូនផែនការមកឲ្យមន្ត្រីរបស់ខ្លួននៅក្នុងស្រុក ដើម្បីឲ្យពួកគេ ដើរប្រមូលអ្នកគាំទ្រ សម្រាប់ត្រៀមទទួលលោក សម រង្ស៊ី។ អ្នកគាំទ្រខ្លះ បានប្រកាសថា ពួកគេ ត្រៀមស្វាគមន៍ និងចាំទៅទទួលលោក សម រង្ស៊ី ជានិច្ច។
រដ្ឋាភិបាល បានទទួលដំណឹងថា ពិតជាមានការដើរប្រមូលគ្នីគ្នានៅតាមឃុំ-សង្កាត់មែន ដើម្បីចាំទទួលលោក សម រង្ស៊ី។ សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តឿនពួកគេ ឲ្យបញ្ឈប់សកម្មភាពនេះ បើមិនចង់ប្រឈមនឹងផ្លូវច្បាប់៕