ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា មិនគួរភ្ញាក់ផ្អើលតាមតែព្រឹត្តិការណ៍ ដែលអ្នកនយោបាយបង្កើតនោះទេ។ បើចង់បានប្រជាធិបតេយ្យ និងចង់បានឈ្មោះថាជាម្ចាស់វាសនាប្រទេសជាតិ ប្រជាពលរដ្ឋ គប្បីមានជំហរច្បាស់លាស់ មានការសម្រេចចិត្តខ្លួនឯង មានការយល់ដឹងពីសិទ្ធិអំណាចរបស់ខ្លួន ហើយក៏អាចជះឥទ្ធិពលលើអ្នកនយោបាយ ឬអ្នកដឹកនាំផងដែរ។
ផ្ទុយមកវិញ បើចាំតែហៃអើតាមអ្នកនយោបាយស្ទើរគ្រប់ពេលនោះ តើអាចនឹងមានឈ្មោះថាជាម្ចាស់វាសនាប្រទេសជាតិយ៉ាងដូចម្តេចកើត? ហើយអាចធ្វើឲ្យមានប្រជាធិបតេយ្យតាមរបៀបណា? មុនសម្រេចចិត្តធ្វើអ្វីមួយ ប្រជាពលរដ្ឋ គួរពិចារណាថា តើអំពើនោះ មានប្រយោជន៍សម្រាប់ជាតិដែរឬទេ?
បើពិចារណាឃើញថាមានប្រយោជន៍ ចូរធ្វើចុះ។ តែបើយល់ថា គ្មានប្រយោជន៍អ្វីទេ ឬក៏អាចប៉ះពាល់ដល់ជាតិថែមទៀតនោះ ចូរកុំធ្វើឲ្យសោះ ទោះជាអ្នកនយោបាយបំផុសបំផុលយ៉ាងណាក៏ដោយ។
អាចប្រកាន់ជំហរ និងអាចសម្រេចចិត្តដោយខ្លួនឯងបានបែបនេះ ទើបសមជាម្ចាស់វាសនាប្រទេសជាតិ និងសមជាប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរស់នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។
យ៉ាងណា មកដល់ពេលនេះ នៅតែមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលរងឥទ្ធិពលពីអ្នកនយោបាយ។ ថ្វីដ្បិតកម្ពុជា បានប្រកាសថា ប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយក្តី ប៉ុន្តែវប្បធម៌ប្រជាធិបតេយ្យ ដូចជាមិនទាន់កើតមានក្នុងសង្គមកម្ពុជានៅឡើយទេ។ នេះក៏ព្រោះតែប្រជាពលរដ្ឋ ហាក់មិនទាន់យល់ដឹងច្បាស់ពីសិទ្ធិអំណាចរបស់ខ្លួន ដែលត្រូវប្រើក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។
អ្នកនយោបាយ ប្រកាសឲ្យធ្វើអ្វី ក៏ធ្វើតាម។ អ្នកនយោបាយ ចាត់ទុកអ្នកណាជាអ្វី ក៏ចាត់ទុកតាម។ អ្នកនយោបាយនិយាយអ្វី ក៏ជឿ។ អ្នកនយោបាយ ធ្វើអ្វីក៏គាំទ្រ។
និយាយឲ្យខ្លី ល្អ-អាក្រក់ គឺអាស្រ័យលើវោហារសាស្ត្ររបស់អ្នកនយោបាយ ដែលខ្លួនស្រឡាញ់។ ពេលខ្លះ ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន បានចាត់ទុកបុគ្គលម្នាក់អាក្រក់ ដោយគ្រាន់តែពួកគេបានឮអ្នកនយោបាយដែលខ្លួនស្រឡាញ់ និយាយចាត់ទុកបុគ្គលម្នាក់នោះអាក្រក់តែប៉ុណ្ណោះ។ ហើយពេលខ្លះ បុគ្គលនោះ ប្រែមកជាល្អវិញ ក្រោយពេលអ្នកនយោបាយដែលខ្លួនស្រឡាញ់ និយាយថាល្អ។
«ការដែលប្រជាពលរដ្ឋ ងាយរងឥទ្ធិពលពីនយោបាយ គឺជាផលអវិជ្ជមានមួយ ដែលធ្វើឲ្យសង្គមងាយរងការបែកបាក់»។ ហេតុអ្វី?
ជាទូទៅ អ្នកនយោបាយច្រើនតែចង់បានអំណាចរៀងៗខ្លួន ដូច្នេះពួកគេ តែងប្រជែងគ្នាគ្រប់រូបភាព។ ការប្រជែងគ្នានោះហើយ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យពួកគេ ងាយនឹងប៉ះទង្គិចគ្នា និងធ្វើឲ្យពួកគេមិនសូវត្រូវគ្នា។ បើអ្នកនយោបាយ មិនត្រូវគ្នា ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរងឥទ្ធិពលពីអ្នកនយោបាយ ក៏អាចញែកចេញពីគ្នាដែរ ហើយទីបំផុត នាំឲ្យជាតិទាំងមូលបែកបាក់។
ដោយដើរតាមគន្លងអ្នកនយោបាយរៀងៗខ្លួន ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរខ្លះ បានបែងចែកពណ៌សម្បុរនយោបាយរវាងគ្នានឹងគ្នា។ អ្នកខ្លះ បានចាត់ទុកខ្មែរគ្នាឯងជាសត្រូវ ប្រសិនបើជនទាំងឡាយនោះ ប្រឆាំងនឹងគោលនយោបាយ មនោគមវិទ្យានយោបាយ និងមេដឹកនាំនយោបាយរបស់ខ្លួន។
ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានជំនឿលើអ្នកនយោបាយនិងបក្សនីមួយៗ បានប្រកាន់យ៉ាងមាំថា គ្មានអ្នកនយោបាយ និងបក្សណាល្អជាងអ្នកនយោបាយនិងបក្សដែលខ្លួនស្រឡាញ់ឡើយ។ ពួកគេតែងវាយប្រហារគ្នាថា បក្សដទៃ គឺជាបក្សបោកប្រាស់ ពុករលួយ បក្សពួកនិយម គិតប្រយោជន៍បុគ្គល ប្រយោជន៍គ្រួសារ ប្រយោជន៍បក្ស ជាងប្រយោជន៍ជាតិ។ បើប្រជាពលរដ្ឋក្នុងបក្សនីមួយៗ គិតដូច្នេះរៀងៗខ្លួន ប្រកាន់ខ្ជាប់យ៉ាងនេះដូចៗគ្នា រឿងអ្វីថា ប្រទេស មិនបែកបាក់ មិនបែងចែកបក្សពួក និងមិនស្អប់គ្នា?
ទីបំផុត លទ្ធផល គឺជាតិបែកបាក់ ហើយក្លាយជាប្រជាជាតិ ដែលប្រជាពលរដ្ឋលែងជឿទុកចិត្តគ្នា។ ពេលនោះ ភាពកក់ក្តៅដែលប្រជាពលរដ្ឋនៃក្រុមនីមូយៗ បានទទួលពីបក្សនយោបាយដែលពួកគេស្រឡាញ់នោះ នឹងក្លាយជា «ភាពកក់ក្តៅដូចការអាំងផេះ» ប៉ុណ្ណោះ។
វាល្មមហើយសម្រាប់អ្នកនយោបាយ ដែលគួរតែយកផលវិបាកនៃការឈ្លោះគ្នា មកធ្វើជាមេរៀន ដើម្បីប្រែក្លាយប្រទេសជាតិឲ្យមានសាមគ្តីភាព។ ហើយវាក៏លើសពីភាពគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែរ ដែលគប្បីយល់ឲ្យច្បាស់ថា ការទទួលឥទ្ធិពល និងការដើរតាមវិថីអ្នកនយោបាយស្លាប់រស់រៀងៗខ្លួន រហូតដល់ស្អប់ខ្ពើមប្រជាពលរដ្ឋជាតិសាសន៍ខ្លួនឯងបែបនេះ គឺជាដើមចម ដែលបណ្តាលឲ្យជាតិទាំងមូល ជួបការបែកបាក់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។
«សង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ប្រជាពលរដ្ឋ ជះឥទ្ធិពលលើអ្នកនយោបាយ។ សង្គមកុម្មុយនីស្ត អ្នកនយោបាយ ជះឥទ្ធិពលលើប្រជាពលរដ្ឋ»៕