ភ្នំពេញ៖ មានពលរដ្ឋខ្មែរតិចតួចណាស់ ដែលបានស្គាល់មុខវិជ្ជាទស្សនវិជ្ជា ពីព្រោះ មុខវិជ្ជាដ៏ចំណាស់មួយនេះ ពុំមាននៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សាថ្នាក់ចំណេះដឹងទូទៅ ស្របពេលដែលមាននិស្សិតមិនច្រើននោះឡើយ ដែលកំពុងសិក្សាមុខវិជ្ជានេះនៅថ្នាក់មហាវិទ្យាល័យ។ លោកបណ្ឌិត ឈុត ប៊ុនថង សាស្ត្រាចារ្យទស្សនវិជ្ជានៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានលើកឡើងថា មុខវិជ្ជាទស្សនវិជ្ជា បានបណ្តុះមនុស្សឲ្យមានការគិតសមហេតុផល (Critical Thinking) បង្រៀនមនុស្សឲ្យមានការវិភាគ ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងជីវិត ព្រមទាំងជួយតម្រង់មនុស្សឲ្យមានសីលធម៌ ដែលជាគ្រឹះក្នុងការករស់នៅក្នុងសង្គមជាមួយគ្នា ដោយសុខដុមរមនា។
តើទស្សនវិជ្ជាជាអ្វី? តើមុខវិជ្ជានេះមានសារសំខាន់ដូចម្តេច? ជាបន្តសូមអញ្ជើញស្តាប់បទសម្ភាសរវាង លោក រ៉ឹម ភារី អ្នកសារព័ត៌មាននៃសារព័ត៌មានថ្មីៗ និងលោកសាស្ត្រាចារ្យទស្សនវិជ្ជា ឈុត ប៊ុនថង ដូចតទៅ៖
លោកបណ្ឌិត ឈុត ប៊ុនថង សាស្ត្រាចារ្យទស្សនវិជ្ជានៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា មុខវិជ្ជាទស្សនវិជ្ជា គឺជាមុខវិជ្ជាដ៏ចំណាស់មួយនៅលើពិភពលោក និងជាមុខវិជ្ជាដ៏មានតម្លៃណាស់ សម្រាប់បុគ្គល គ្រួសារ និងសង្គមជាតិ។ លោកបានអត្ថាធិប្បាយថា៖ «ទីមួយ អ្នកសិក្សាទស្សនវិជ្ជា អាចឈានទៅពង្រីកការពិចារណា និងជំនាញនៃការគិតម៉ត់ចត់សព្វជ្រុងជ្រោយ ផ្អែកលើហេតុផលគ្រប់គ្រាន់ ឬគេច្រើនហៅថា Critical Thinking។ ទីពីរ ពិភពលោកគេទទួលស្គាល់ថា ជំនាញទស្សនវិជ្ជា វាមានប្រយោជន៍នៅក្នុងជំនាញផ្សេងៗទៀត មានន័យថា អ្នកជំនាញ ដូចជា គ្រូពេទ្យ អ្នកច្បាប់ អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ អ្នកសេដ្ឋកិច្ច ក៏ត្រូវការទស្សនវិជ្ជាដែរ។ ដូច្នេះ បានជានៅថ្នាក់ឆ្នាំសិក្សាមូលដ្ឋានក្នុងបណ្តាប្រទេសជាច្រើន គេតម្រូវឲ្យរៀនមុខវិជ្ជាទស្សនវិជ្ជាយ៉ាងតិចមួយTermដែរ…»។
បើតាមលោកសាស្ត្រាចារ្យ ឈុត ប៊ុនថង មុខវិជ្ជាដ៏ចំណាស់មួយនេះ ចាប់កំណើតឡើងនៅប្រទេសក្រិចបុរាណតាំងពីសតវត្សទី៦ ឬទី៧មុនគ្រឹស្ដសករាជ។ បច្ចុប្បន្ន មុខវិជ្ជមាននេះ ត្រូវបានពិភពលោកបែងចែកជា៣ប្រភេទ គឺទស្សនវិជ្ជាបូព៌ាប្រទេស ទស្សនវិជ្ជាបស្ចិមប្រទេស និងទស្សនវិជ្ជាអន្តោគ្រាម។
ដោយឡែក ទស្សនវិជ្ជាខ្មែរវិញ ដ្បិតមិនមានឯកសារបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ ប៉ុន្តែលោកសាស្ត្រាចារ្យសន្និដ្ឋានថា ផ្អែកតាមប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្មែរ ដែលមានភាពរុងរឿងនាសម័យអង្គរ ខ្មែរមានទស្សនវិជ្ជាមិនអន់ឡើយ។ លោកអះអាងថា ទស្សនវិជ្ជាខ្មែរ តែងតែមានបង្កប់នៅក្នុងរឿងព្រេង អក្សរសិល្ប៍ និងក្រោយសម័យទំនើប ទស្សនវិជ្ជាខ្មែរ មាននៅក្នុងច្បាប់ក្រមង៉ុយ។
រីឯនៅក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម កម្ពុជាមានការប្រើប្រាស់សៀវភៅទស្សនវិជ្ជាជាភាសាខ្មែរ ប៉ុន្តែនៅក្នុងសម័យរដ្ឋកម្ពុជា ពុំមានវត្តមានមុខវិជ្ជានេះនោះទេ ដោយមានរៀនពីសីលធម៌នយោបាយ។ នេះជាការអត្ថាធិប្បាយរបស់សាស្ត្រាចារ្យ ឈុត ប៊ុនថង ដោយបន្ថែមថា បន្ទាប់ពីសម័យរដ្ឋកម្ពុជា ខ្មែរបានផ្តើមរៀនមុខវិជ្ជាទស្សនវិជ្ជាម្តងទៀត ប៉ុន្តែជាទស្សនវិជ្ជាអឺរ៉ុបខាងកើត ដូចជា អាល្លឺម៉ង់ និងរុស្សី តាមរយៈការសិក្សាទ្រឹស្តីម៉ាកលេនីនជាដើម។
បើតាមលោក ឈុត ប៊ុនថង ក្រោយឆ្នាំ១៩៩៣ កម្ពុជាបានបញ្ជ្រាបបណ្តើរៗនូវការសិក្សាទស្សនវិជ្ជាបស្ចិមប្រទេស។ ប៉ុន្តែនៅប្រហែលឆ្នាំ២០០០ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន នៅថ្នាក់មធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ស្រាប់តែបាត់មុខវិជ្ជាទស្សនវិជ្ជា ជំនួសមកវិញនូវមុខវិជ្ជាសីលធម៌ពលរដ្ឋវិជ្ជា ដែលមានបញ្ជ្រាបមេរៀនទស្សនវិជ្ជាខ្លះៗប៉ុណ្ណោះ។
នៅពេលបញ្ចប់ការសិក្សាជំនាញទស្សនវិជ្ជា និស្សិតទស្សនវិជ្ជាអាចក្លាយគ្រូបង្រៀនសីលធម៌ពលរដ្ឋវិជ្ជា មេធាវី អ្នកស្រាវជ្រាវ ទីប្រឹក្សាផ្នែកធនធានមនុស្ស អាជ្ញាធរ អ្នកកាសែត អ្នកប្រឹក្សាយោបល់ផ្លូវចិត្ត…។ នេះជាការបញ្ជាក់របស់សាស្ត្រាចារ្យ ឈុត ប៊ុនថង ដោយបន្តពន្យល់ថា បើសិនប្រព័ន្ធអប់រំ មានកម្មវិធីសិក្សាទស្សនវិជ្ជាច្បាស់លាស់ ដូចប្រទេសជឿនលឿនមួយចំនួនមែននោះ នោះនិស្សិតដែលបញ្ចប់មុខវិជ្ជាទស្សនវិជ្ជា នឹងអាចទៅធ្វើការងារខាងលើនេះបាន៕