ជាតិ
ពីនេះ ពីនោះ
×![]()
ដោយ: ថ្មីៗ
ភ្នំពេញ៖ យោងតាមវប្បធម៌និងអរិយធម៌ខ្មែរ បានបង្ហាញថា សង្គមខ្មែរគឺជាសង្គមមួយប្រកបដោយសីលធម៌និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ។ ប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើនមានចរិតស្លូតបូត ស្មោះត្រង់ និងប្រកាន់យកសីលគុណធម៌សម្រាប់ដឹកនាំជីវិត។ អ្វីៗដែលបានស្ដែងចេញឱ្យឃើញនៅក្នុងឥរិយាបថរបស់សមាជិកនៃសង្គមមួយ វាក៏បានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញពីការអប់រំសីលធម៌ និងទស្សនវិជ្ជានៃសង្គមនោះផងដែរ។ ហេតុនេះហើយបានជាមានសុភាសិតខ្មែរមួយលើកឡើងថា«សម្ដីសរជាតិ មារយាទសរពូជ»។ តើសុភាសិតនេះមានអត្ថន័យដូចម្ដេច? ហើយវាមានគោលបំណងអប់រំយ៉ាងណាដែរ?
មុននឹងបកស្រាយសុភាសិតនេះ យើងគួរគប្បីយល់ដឹងនូវពាក្យគន្លឹះមួយចំនួនជាមុនសិន។ «សម្ដី» មានន័យថា ពាក្យដែលគេស្ដី ពាក្យដែលគេនិយាយ ភាសាដែលគេនិយាយ ជាដើម ឧទាហរណ៍ សម្ដីពីរោះ សម្ដីទន់ភ្លន់។ «សរ» មានន័យថា បង្ហាញឱ្យឃើញ។ «ជាតិ» មានន័យថា កំណើត ពន្ធុ មនុស្សដែលមានសញ្ជាតិផ្សេងគ្នា ឧទាហរណ៍ ជាតិខ្មែរ ជាតិចិន ។ល។ «មារយាទ» មានន័យថា សណ្ដាប់ធ្នាប់ របៀបរបប ឫកពា ឧទហារណ៍ មារយាទថោក មារយាទថ្លៃ មានមារយាទ ឥតមារយាទ...។ «ពូជ» មានន័យថា អម្បូរ វង្សត្រកូល ឧទាហរណ៍ ជូនខ្មែរ ពូជចិន ជាដើម។
សុភាសិត «សម្ដីសរជាតិ មារយាទសរពូជ» ចែកចេញជាចំណែក ទីមួយ «សម្ដីសរជាតិ» មានន័យថា គេអាចស្គាល់ជាតិមួយ សាសន៍មួយ ឬសញ្ជាតិមួយដោយសារសម្ដី ពាក្យ ឬភាសាដែលប្រជាជាតិនោះនិយាយ។ ក្នុងន័យនេះ គេអាចដឹងថាប្រជាជាតិមួយថ្លៃថ្នូរឬមិនថ្លៃថ្នូរ ទន់ភ្លន់ឬមិនទន់ភ្លន់ ស្លូតឬកាច មានគុណធម៌ឬអត់គុណធម៌ មានសីលធម៌ឬអសីលធម៌ មានចំណេះដឹងឬអវិជ្ជា មានការគិតសមហេតុផលឬមិនសមហេតុផល ជាដើម តាមរយៈពាក្យ សម្ដី ឬភាសាដែលប្រជាជាតិនោះនិយាយទាក់ទងគ្នានៅក្នុងគ្រួសារ កន្លែងធ្វើការ ទីសាធារណៈ ក្នុងការថ្លែងសុន្ទរកថា ការសរសេរអត្ថបទនៅក្នុងសៀវភៅ ឬឯកសារផ្សេងៗ និងក្នុងការជជែកគ្នាដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាណាមួយ ជាដើម។
ទីពីរ «មារយាទសរពូជ» មានន័យថា គេអាចស្គាល់ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលណាមួយតាមរយៈការពិនិត្យចរិតលក្ខណៈ មារយាទ សណ្ដាប់ធ្នាប់ របៀបរបប ឫកពា ឬការប្រព្រឹត្តិរបស់ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលនោះ។
ជារួម យើងអាចនិយាយបានថា សម្ដីល្អឬអាក្រក់ក៏ដោយ ក៏ជះឥទ្ធិពលដល់ជាតិ សាសន៍ ឬសញ្ជាតិរបស់យើងដែរ។ ដូច្នេះ បើចង់រក្សាតម្លៃ សេចក្ដីថ្លៃថ្នូ ឬកិត្តិយសរបស់ជាតិយើង យើងត្រូវតែចេះប្រើពាក្យពេចន៍ឱ្យពីរោះ ច្បាស់លាស់ ប្រកបដោយភាពសមហេតុផល សីលធម៌ និងគុណធម៌។ បើមិនដូច្នេះទេ ជាតិយើងអាចនឹងបាត់បង់តម្លៃដោយសារសម្ដីមិនត្រឹមត្រូវរបស់យើង។
ម្យ៉ាងទៀត មារយាទ ចរិតលក្ខណៈ ឬការប្រព្រឹត្តិល្អឬអាក្រក់ក៏ដោយ ក៏ជះឥទ្ធិពលដល់ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលរបស់យើងដែរ។ ហេតុនេះ ប្រសិនបើយើងចង់រក្សាតម្លៃ កិត្តិយស និងកិត្យានុភាពរបស់ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលរបស់យើង យើងត្រូវតែកសាងនិងប្រកាន់យកមារយាទល្អ ចរិតលក្ខណៈ ឬការប្រព្រឹត្តត្រឹមត្រូវប្រកបដោយបញ្ញា គតិបណ្ឌិត ទេពកោសល្យ គុណធម៌ និងសីលធម៌។ បើមិនដូច្នេះទេ ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលរបស់យើងអាចនឹងធ្លាក់ចុះអាប់ឱ្យដោយសារតែមារយាទមិនល្អរបស់យើង។
ការលើកឡើងនូវសុភាសិត«សម្ដីសរជាតិ មារយាទសរពូជ»នេះ បុព្វបុរសខ្មែរមានបំណងបណ្ដុះគំនិតអប់រំកូនចៅរបស់ខ្លួនឱ្យចេះថែរក្សាកិត្តិយស សចេក្ដីថ្លៃថ្នូ និងតម្លៃវប្បធម៌របស់ជាតិ និងពូជអម្បូររបស់ខ្មែរ តាមរយៈការរៀននិងការប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ដីឱ្យពីរោះ ទន់ភ្លន់ ច្បាស់លាស់ ប្រកបដោយភាពសមហេតុផល សីលធម៌ និងគុណធម៌។ ចំពោះការប្រព្រឹត្តិ ឥរិយាបថ ឬមារយាទវិញ ក៏ត្រូវតែអនុលោមទៅតាមសីលធម៌ គុណធម៌ និងច្បាប់រដ្ឋផងដែរ។
ហេតុនេះ ប្រជាជនខ្មែរទូទៅ អ្នកនយោបាយ ពាណិជ្ជករ អ្នកការទូត។ល។ ជាពិសេស យុវជនខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ត្រូវតែរៀនប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ដី និងឥរិយាបថឱ្យបានត្រឹមដូចដែលបានលើកឡើងខាងលើ ដើម្បីរួមចំណែកក្នុងការផ្សព្វផ្សាយនិងការលើកកម្ពស់តម្លៃវប្បធម៌ខ្មែរផង និងដើម្បីរក្សាកេរ្ដិ៍ឈ្មោះ កិត្តិយស និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរនៃប្រជាជាតិ និងពូជអម្បូររបស់ខ្មែរផងដែរ៕
ដោយសាស្ត្រាចារ្យ ឈត ប៊ុនថង
មុននឹងបកស្រាយសុភាសិតនេះ យើងគួរគប្បីយល់ដឹងនូវពាក្យគន្លឹះមួយចំនួនជាមុនសិន។ «សម្ដី» មានន័យថា ពាក្យដែលគេស្ដី ពាក្យដែលគេនិយាយ ភាសាដែលគេនិយាយ ជាដើម ឧទាហរណ៍ សម្ដីពីរោះ សម្ដីទន់ភ្លន់។ «សរ» មានន័យថា បង្ហាញឱ្យឃើញ។ «ជាតិ» មានន័យថា កំណើត ពន្ធុ មនុស្សដែលមានសញ្ជាតិផ្សេងគ្នា ឧទាហរណ៍ ជាតិខ្មែរ ជាតិចិន ។ល។ «មារយាទ» មានន័យថា សណ្ដាប់ធ្នាប់ របៀបរបប ឫកពា ឧទហារណ៍ មារយាទថោក មារយាទថ្លៃ មានមារយាទ ឥតមារយាទ...។ «ពូជ» មានន័យថា អម្បូរ វង្សត្រកូល ឧទាហរណ៍ ជូនខ្មែរ ពូជចិន ជាដើម។
សុភាសិត «សម្ដីសរជាតិ មារយាទសរពូជ» ចែកចេញជាចំណែក ទីមួយ «សម្ដីសរជាតិ» មានន័យថា គេអាចស្គាល់ជាតិមួយ សាសន៍មួយ ឬសញ្ជាតិមួយដោយសារសម្ដី ពាក្យ ឬភាសាដែលប្រជាជាតិនោះនិយាយ។ ក្នុងន័យនេះ គេអាចដឹងថាប្រជាជាតិមួយថ្លៃថ្នូរឬមិនថ្លៃថ្នូរ ទន់ភ្លន់ឬមិនទន់ភ្លន់ ស្លូតឬកាច មានគុណធម៌ឬអត់គុណធម៌ មានសីលធម៌ឬអសីលធម៌ មានចំណេះដឹងឬអវិជ្ជា មានការគិតសមហេតុផលឬមិនសមហេតុផល ជាដើម តាមរយៈពាក្យ សម្ដី ឬភាសាដែលប្រជាជាតិនោះនិយាយទាក់ទងគ្នានៅក្នុងគ្រួសារ កន្លែងធ្វើការ ទីសាធារណៈ ក្នុងការថ្លែងសុន្ទរកថា ការសរសេរអត្ថបទនៅក្នុងសៀវភៅ ឬឯកសារផ្សេងៗ និងក្នុងការជជែកគ្នាដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាណាមួយ ជាដើម។
ទីពីរ «មារយាទសរពូជ» មានន័យថា គេអាចស្គាល់ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលណាមួយតាមរយៈការពិនិត្យចរិតលក្ខណៈ មារយាទ សណ្ដាប់ធ្នាប់ របៀបរបប ឫកពា ឬការប្រព្រឹត្តិរបស់ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលនោះ។
ជារួម យើងអាចនិយាយបានថា សម្ដីល្អឬអាក្រក់ក៏ដោយ ក៏ជះឥទ្ធិពលដល់ជាតិ សាសន៍ ឬសញ្ជាតិរបស់យើងដែរ។ ដូច្នេះ បើចង់រក្សាតម្លៃ សេចក្ដីថ្លៃថ្នូ ឬកិត្តិយសរបស់ជាតិយើង យើងត្រូវតែចេះប្រើពាក្យពេចន៍ឱ្យពីរោះ ច្បាស់លាស់ ប្រកបដោយភាពសមហេតុផល សីលធម៌ និងគុណធម៌។ បើមិនដូច្នេះទេ ជាតិយើងអាចនឹងបាត់បង់តម្លៃដោយសារសម្ដីមិនត្រឹមត្រូវរបស់យើង។
ម្យ៉ាងទៀត មារយាទ ចរិតលក្ខណៈ ឬការប្រព្រឹត្តិល្អឬអាក្រក់ក៏ដោយ ក៏ជះឥទ្ធិពលដល់ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលរបស់យើងដែរ។ ហេតុនេះ ប្រសិនបើយើងចង់រក្សាតម្លៃ កិត្តិយស និងកិត្យានុភាពរបស់ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលរបស់យើង យើងត្រូវតែកសាងនិងប្រកាន់យកមារយាទល្អ ចរិតលក្ខណៈ ឬការប្រព្រឹត្តត្រឹមត្រូវប្រកបដោយបញ្ញា គតិបណ្ឌិត ទេពកោសល្យ គុណធម៌ និងសីលធម៌។ បើមិនដូច្នេះទេ ពូជ អម្បូរ ឬវង្សត្រកូលរបស់យើងអាចនឹងធ្លាក់ចុះអាប់ឱ្យដោយសារតែមារយាទមិនល្អរបស់យើង។
ការលើកឡើងនូវសុភាសិត«សម្ដីសរជាតិ មារយាទសរពូជ»នេះ បុព្វបុរសខ្មែរមានបំណងបណ្ដុះគំនិតអប់រំកូនចៅរបស់ខ្លួនឱ្យចេះថែរក្សាកិត្តិយស សចេក្ដីថ្លៃថ្នូ និងតម្លៃវប្បធម៌របស់ជាតិ និងពូជអម្បូររបស់ខ្មែរ តាមរយៈការរៀននិងការប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ដីឱ្យពីរោះ ទន់ភ្លន់ ច្បាស់លាស់ ប្រកបដោយភាពសមហេតុផល សីលធម៌ និងគុណធម៌។ ចំពោះការប្រព្រឹត្តិ ឥរិយាបថ ឬមារយាទវិញ ក៏ត្រូវតែអនុលោមទៅតាមសីលធម៌ គុណធម៌ និងច្បាប់រដ្ឋផងដែរ។
ហេតុនេះ ប្រជាជនខ្មែរទូទៅ អ្នកនយោបាយ ពាណិជ្ជករ អ្នកការទូត។ល។ ជាពិសេស យុវជនខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ត្រូវតែរៀនប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ដី និងឥរិយាបថឱ្យបានត្រឹមដូចដែលបានលើកឡើងខាងលើ ដើម្បីរួមចំណែកក្នុងការផ្សព្វផ្សាយនិងការលើកកម្ពស់តម្លៃវប្បធម៌ខ្មែរផង និងដើម្បីរក្សាកេរ្ដិ៍ឈ្មោះ កិត្តិយស និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរនៃប្រជាជាតិ និងពូជអម្បូររបស់ខ្មែរផងដែរ៕
ដោយសាស្ត្រាចារ្យ ឈត ប៊ុនថង
Tag:
សុភាសិត
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
«ប្រេសិត»មានន័យដូចម្តេច?
4 ថ្ងៃ
