រតនគិរី៖ តម្បាញជនជាតិដើមភាគតិច កំពុងប្រឈមនឹងការបាត់បង់។ អ្នកស្រី បឺត ដុង ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួន ជាអ្នកដែលចេះ ចាំកិច្ចការងារតម្បាញ ក្នុងចំណោមអ្នកនៅចេះចាំដ៏តិចតួច។ រស់នៅក្នុងភូមិភ្នំ សង្កាត់យក្សឡោម ក្រុងបានលុង ខេត្តរនតគិរី ស្ត្រីវ័យ៣៥ឆ្នាំរូបនេះ អះអាងថា ការងារតម្បាញជាផ្នែកមួយនៃអត្តសញ្ញាណជនជាតិភាគតិចទំពួន។ ខណៈពេលដែល ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនខ្លួនឯង មិនសូវចង់ចេះ ចង់រៀនត្បាញ រីឯអ្នកដែលនៅចេះ ចាំកិច្ចការនេះ ក៏កាន់តែខ្សត់ ស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនរូបនេះបារម្ភ ថាអាចបាត់រូបភាពតម្បាញជនជាតិដើមភាគតិច នៅពេលអនាគត។ អ្នកស្រី បឺត ដុង ចង់ឲ្យចំណេះដឹងតម្បាញនេះ ត្រូវបានផ្ទេរពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ដូចដែលអ្នកស្រី បានបង្រៀនកូនរបស់ខ្លួនដែរ ដើម្បីរួមចំណែករក្សាប្រពពៃណីតម្បាញឲ្យរស់រានយូរអង្វែង។
ក្រមាពណ៌ក្រហមលាយខ្មៅ កន្សែងផ្ទៃមេឃលាយស និងភួយពណ៌ខ្មៅ ឆ្នូតស ចំនួន ៤-៥ ត្រូវបានដាក់តម្រៀបគ្នានៅលើស្នួរឫស្សី ដែលត្រូវបានភ្ជាប់នៅចន្លោះសរសរផ្ទះឈើ។ ក្រណាត់ភួយមួយផ្ទាំង នៅលើកីដែលចង់ភ្ជាប់នឹងសរសរក្រោមផ្ទះដែរនោះ ក៏កំពុងត្រូវបានត្បាញយ៉ាងចិត្តទុកដាក់ដែរ។ ស្ត្រីវ័យ៣៥ឆ្នាំម្នាក់ទៀត កំពុងអន្ទងអំបោះ មុននឹងយកទៅត្បាញជាសំពត់ពណ៌ផ្កាឈូកខ្ចី ឆ្នួតសលាយខ្មៅ។ ស្ត្រីម្នាក់នេះ ឈ្មោះ បឺត ដុង ដែលជាជនជាតិដើមភាគតិច ហើយគាត់ក៏មានសម្បុរស សម្បូរសាច់ដែរ។
នេះគឺជាទិដ្ឋភាពនៅក្រោមផ្ទះរបស់ អ្នកស្រី បឺត ដុង ដែលជាជនជាតិដើមភាគតិចទំពួន រស់នៅក្នុងភូមិភ្នំ សង្កាត់យក្សឡោម ក្រុងបានលុង ខេត្តរតនគិរី។ បើមើលការស្លៀកពាក់ គេមិនអាចសម្គាល់បានទេ ថាស្ត្រីវ័យ៣៥ឆ្នាំរូបនេះ ជាជនជាតិដើមភាគតិចទំពួន។ គាត់ពាក់អាវយឺតពណ៌ផ្កាឈូកដែលមានអក្សរ«សង្ក្រាន្តឆ្នាំថ្មី ឆ្នាំ២០១៩» និងស្លៀកសារ៉ុងដែលមានផ្កាចម្រុះពណ៌។
កំពុងអង្គុយអន្លងអំបោះសម្រាប់ត្បាញកន្សែងនៅក្រោមផ្ទះ អ្នកស្រី បឺត ដុង ពន្យល់ថា មូលហេតុដែលគាត់នៅបន្តការងារត្បាញនេះ ដោយសារតែគាត់ចង់រក្សាប្រពៃណីតម្បាញដែលជាកេរមរតករបស់ដូនតា។ ក្រៅពីនេះ ការងារតម្បាញអនុញ្ញាតឲ្យគាត់មានចំណូលបន្ថែម មានពេលវេលាមើលថែកូនប្រុសស្រីទាំង៤នាក់របស់ខ្លួន និងធ្វើកិច្ចការផ្ទះផង។ «ខ្ញុំត្បាញព្រោះខ្ញុំអត់ចោលប្រពៃណី។ ខ្លាចបើអត់មានគេលើកសំពត់ អាវនៅផ្សារ យើងអត់មានសំពត់ស្លៀក បើយើងអត់ចេះត្បាញ។ បើយើងចេះត្បាញ អត់ខ្លាចទេ យើងដាំកប្បាសខ្លួនឯង យើងរវ៉ៃជាអំបោះ យើងត្បាញបានខោ បានសំពត់ បានអាវដែរ។ យើងចេះកាត់ ចេះដេរដែរ។ បានខ្លាចចោលប្រពៃណី ចង់ថែរក្សារហូត»។ នេះជាការពន្យល់បន្ថែមរបស់ អ្នកស្រី បឺត ដុង។
ជាការងារប្រចាំថ្ងៃក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែអ្នកស្រីត្បាញមិនបានច្រើនឡើយ។ មានទឹកមុខញញឹមជាប់ និងរួសរាយរាក់ទាក់ អ្នកស្រី បឺត ដុង ឲ្យដឹងថា ក្រមាតូចល្មមមួយ ក៏ត្រូវចំណាយយ៉ាងតិច៥ថ្ងៃ រីឯការត្បាញក្រមាអំបោះ ឬភួយ ត្រូវការពេលពី ១០ថ្ងៃ ទៅ១ខែឯណោះ។ អ្នកស្រី បឺត ដុង រៀបរាប់ដូច្នេះ៖«បើយើងត្បាញសំពត់ ១០ថ្ងៃហើយមួយ។ បើយើងត្បាញក្រមាហ្នឹង ៥ថ្ងៃហើយមួយ ដូចប៉ឹងដែរ។ បើយើងត្បាញភួយ ១ខែហើយមួយ បើយើងត្បាញជាប់រហូត»។
សម្រាប់តម្លៃវិញ កន្សែងមួយ អ្នកស្រី បឺត ដុង អាចលក់បានមួយ ២ម៉ឺនរៀល ក្រមា និងប៉ឹង អាចលក់បាន១០ម៉ឺនរៀល។ រីឯភួយដែលជាទូទៅមានក្បាច់រចនាច្រើន និងចំណាយពេលប្រមាណ១ខែក្នុងការត្បាញនោះ អាចលក់បានតម្លៃ ៤០ម៉ឺនរៀល។
អ្នកស្រី បឺត ដុង៖ អ្នកដែលចេះត្បាញ ត្រូវបង្រៀនទៅកូនចៅឲ្យចេះដែរ
សម្រាប់ អ្នកស្រី បឺត ដុង តម្បាញជាផ្នែកមួយនៃអត្តសញ្ញាណជនជាតិភាគតិចទំពួន។ ដ្បិតបច្ចុប្បន្ន អ្នកស្រីបឺត ដុង បានចេះចាំស្ទាត់ការត្បាញក្រមា សំពត កន្សែង និងភួយជាដើមមែន ប៉ុន្តែស្ត្រីការងារតម្បាញក៏លំបាកមិនស្ទើរដែរ ពោលគឺត្រូវចំណាយពេលវេលាយូរក្នុងការធ្វើ និងជាពិសេសទាមទារការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់។
បច្ចុប្បន្ន តម្បាញកំពុងប្រឈមនឹងការបាត់បង់។ ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនខ្លួនឯង មិនសូវចង់ចេះ ចង់រៀន រីឯអ្នកដែលនៅចេះ ចាំកិច្ចការតម្បាញនេះ ក៏កាន់តែខ្សត់។ បើតាមអ្នកស្រី បឺត ដុង នៅក្នុងភូមិភ្នំរបស់ខ្លួន នៅសល់តែប្រមាណ១០គ្រួសារប៉ុណ្ណោះ ដែលនៅរក្សាប្រពៃណីតម្បាញជនជាតិដើមភាគតិចទំពួននេះ។ នេះជាចំនួនដ៏តិចតួច ហើយដែលបានធ្វើស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិចរូបនេះខ្វល់ខ្វាយយ៉ាងខ្លាំង ថាអាចបាត់រូបភាពតម្បាញជនជាតិដើមភាគតិច នៅពេលអនាគត។ សម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនរូបនេះ ចង់ឲ្យចំណេះដឹងតម្បាញនេះ ត្រូវបានផ្ទេរពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់។ អ្នកស្រី បឺត ដុង បញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖ «ចង់ឲ្យកូនចេះដែរ ឲ្យកូនមើលយើងត្បាញ ឲ្យកូនចេះ។ ចង់ឲ្យតម្បាញនៅឲ្យយូរ តកូន តចៅ។ បើកូនខ្ញុំចេះ បង្រៀនទៅគេតទៅមុខទៀត! ឲ្យយូរ»៕