ចលនាតវ៉ា ប្រែក្លាយជាហិង្សាពាសពេញសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលផ្តើមចេញពីការស្លាប់របស់បុរសអាមេរិកដើមកំណើតអាហ្វ្រិក ចច ហ្វ្លយ តាំងពីចុងខែឧសភា។ វា ជារឿងចម្រូងចម្រាសសម្រាប់សង្គមអាមេរិក។ វិបត្តិដែលកំពុងកើតឡើងនេះ ក្រៅតែពីបង្ហាញឲ្យឃើញជំងឺសង្គមរ៉ាំរ៉ៃ កើតចេញពីការរើសអើងពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរស្បែក វាក៏អាចផ្តល់នូវមេរៀនសំខាន់មួយចំនួន ទាក់ទិនវិបត្តិសង្គម សម្រាប់ប្រទេសផ្សេងទៀតដែរ ដើម្បីត្រៀមខ្លួន និងដោះស្រាយបញ្ហា ដែលខ្លួនកំពុងប្រឈម។
ការស្លាប់របស់
ចច ហ្វ្លយ វ័យ ៤៦ ឆ្នាំ នៅក្រុង Minneapolis នៃរដ្ឋមីនីសូតា ក្រោមទង្វើព្រៃផ្សៃ និងអមនុស្សធម៌ របស់មន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ បន្តដុតរោលកំហឹងប្រជាជនអាមេរិករាប់ម៉ឺននាក់ឲ្យចូលរួមចលនាបាតុកម្មជាហូរហែ ទូទាំងរដ្ឋសហព័ន្ធអាមេរិក។ អ្វីដែលគួរឲ្យបារម្ភ និងសោកស្តាយ ការតវ៉ារកយុត្តិធម៌សង្គម បានដើរហួសគន្លងច្បាប់ក្លាយ ជាចលនាកុបកម្ម បំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បតិ្តឯកជន និងរដ្ឋ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះទេ មនុស្សស្លូតត្រង់ដទៃទៀត បន្តក្លាយជារងគ្រោះ និងបាត់បង់ជីវិតដោយចលនានេះផង។
គេឃើញមាន មតិយល់ឃើញផ្សេងគ្នា ចំពោះវិបត្តិដែលកំពុងកើតឡើងបច្ចុប្បន្ន ខណៈដែលពិភពលោក ងាកទៅចាប់អារម្មណ៍ពីការអូសបន្លាយ នៃចលនាតវ៉ា និងភាពគ្រោះថ្នាក់ ដែលបង្កដោយការប្រឈមមុខគ្នា រវាងបាតុករ និងអាជ្ញាធរ ជាពិសេសការដាក់វិធានការឆ្លើយតប។
ខ្លះទិតៀនកុបករ ខ្លះរិះគន់ការប្រើកម្លាំងបាយរបស់អាជ្ញាធរ ខ្លះបង្ហាញសមានចិត្តចូលរួមសោកស្តាយ ដោយទទូចឲ្យមានការបញ្ចប់ហិង្សា និងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ឯខ្លះទៀតពេបជ្រាយ ចំពោះរឿងរ៉ាវដែលត្រូវបានលាតត្រដាងឡើង ក្នុងសង្គមអាមេរិកផង។ ទាក់ទិននឹងកុបកម្ម ប្រាកដហើយថា រាល់ជីវិតមនុស្ស ទាំងអស់សុទ្ធតែមានតម្លៃ ទោះជាស្បែកពណ៌សក្តី ខ្មៅក្តី លឿង រាស្ត្រសាមញ្ញក្តី ឬសមត្ថកិច្ចក្តី។ ចំណែករាល់ហិង្សាដែលបង្កអសន្តិសុខ និងប៉ះពាល់សណ្តាប់ធ្នាប់ និងអាយុជីវិត ទោះជាក្រោមហេតុផលណាមួយក៏ដោយ សុទ្ធតែជាអំពើមិនអាចទទួលយកបានឡើយ។
ពិតណាស់ វិបត្តិដែលកំពុងកើតឡើង ផ្តើមចេញពីទង្វើអយុត្តិធម៌សង្គម នៅក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ជឿនលឿនដូចសហរដ្ឋអាមេរិក មិនមែនជាសញ្ញាល្អពេកទេ។ បញ្ហានេះ កំពុងធ្វើឲ្យមហាអំណាចដ៏មានឥទ្ធិពល និងតួនាទីសំខាន់ ក្នុងការលើកស្ទួយយុត្តិធម៌សង្គម ប្រជាធិបតេយ្យ និងសមភាពសង្គម នៅលើពិភពលោកនោះ បាត់បង់តម្លៃ និងការគោរពផង។ តែស្លេះបញ្ហាមួយឡែកសិន ដ្បិតអត្ថបទមួយនេះ មានគោលបំណងលើកយកតែមេរៀនមួយចំនួន ចេញពីវិបត្តិសង្គមអាមេរិកបច្ចុប្បន្ន ដែលមានសារសំខាន់ សម្រាប់មេដឹកនាំ អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយ និងប្រជាជននានានៅបណ្តាប្រទេស ដទៃគួរដឹង ដូចខាងក្រោម៖
មេរៀនទីមួយគឺ ភាពក្រេវក្រោធ និងអំពើហិង្សារាល់គ្រប់រូបភាព មិនមែនជាដំណោះស្រាយយូរអង្វែងឡើយ។ ជាការពិត ដូចពាក្យចាស់ យើងពោលថា «កុំយកកំហឹង ទល់នឹងកំហល់»។ សេចក្តីស្អប់ ការគុំកួន និងប្រើហិង្សា ក៏ដូចជាការប្រើកម្លាំងបាយគ្រប់រូបភាព មិនអាចជាកម្លាំងចលករជំរុញឲ្យមានចម្លើយវិជ្ជមាន ឬសម្រេចជោគជ័យ ក្នុងការកែប្រែសង្គមពិតប្រាកដទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ វាត្រឹមតែបង្កឲ្យបញ្ហាដែលកំពុង កើតឡើងនោះកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ និងហែកហួរសង្គមដែលផុយស្រួយស្រាប់ ឲ្យកាន់តែខ្ទេចខ្ទាំខ្លាំងប៉ុណ្ណោះ។
រាល់ការទាមទារ ឬតវ៉ាគួរធ្វើឡើងដោយអហិង្សា និងព្យាយាមដម្កល់ប្រយោជន៍សាធារណៈជាធំ ជាពិសេសមិនបំពានច្បាប់ និងមិនកេងចំណេញស្ថានការណ៍។ បើសិនការតវ៉ា ក្លាយជាហិង្សា ធ្វើឲ្យបាត់បង់ ជីវិតមនុស្ស និងបង្កចលាចលសង្គម វានឹងក្លាយវដ្តនៃអយុត្តិធម៌សង្គម ហ៊ុមព័ទ្ធដោយកំហឹង និងការគុំកួនគ្នា ដែលកើតឡើងម្តងហើយម្តងទៀត រកចំណុចបញ្ចប់គ្មាន។
មេរៀនសំខាន់ទីពីរគឺ រាល់សង្គមទាំងអស់ ត្រូវការមេដឹកនាំមានសមត្ថភាព មានសុភវិនិច្ឆ័យ មានឧត្តមគតិខ្ពស់ ចេះឱបក្រសោបមនុស្សផងទាំងពួងក្នុងសង្គម មិនធ្វើឲ្យសង្គមបែកខ្ញែក មិនប្រកាន់ក្រុម ឬពូជសាសន៍ និងមានលទ្ធភាពផ្សះផ្សាសង្គមបានរហ័ស។ ថ្វីបើពិបាកប្រទះមេដឹកនាំ ដែលមានសមត្ថភាពដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមសព្វគ្រប់ក្តី យ៉ាងហោចណាស់ ក៏មានមេដឹកនាំដែលអាចយល់សុខទុក្ខ អាចអន្តរាគមន៍ចូលរំសាយកំហឹង ក្រុមមនុស្សណាមួយដែលងើបតវ៉ា ឬដែលកំពុងរងគ្រោះ ដោយសារបញ្ហាអយុត្តិធម៌សង្គមបាន។ ទាំងវោហារសព្ទ ពាក្យសម្តី រួមទាំងឥរិយាបថរបស់អ្នកនយោបាយទាំងនោះ មានឥទ្ធិពលខ្លាំង លើការធានាប្រសិទ្ធភាព ដោះស្រាយវិបត្តិដូចគ្នា។
នៅសហរដ្ឋអាមេរិកបច្ចុប្បន្ន លោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលជាប្រមុខដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល ហើយក៏មានតួនាទីចម្បងបំផុត ក្នុងការធានាសាមគ្គីភាពជាតិ ពេលប្រទេសកំពុងជួបគ្រោះអាសន្ននោះ រងការទិតៀនមិនសំចៃមាត់ ពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាននយោបាយទាំងក្នុង និងក្រៅសង្គមអាមេរិក។ អត្ថបទកាសែតក្នុងស្រុកជាច្រើន បន្តរិះគន់ ត្រាំ ដែលមិនបានប្រញាប់ប្រញាល់ឈឺឆ្អាល និងចេញមុខជួយបន្សាបភាពក្រេវក្រោធរបស់បាតុករ។ ផ្ទុយទៅវិញ មេដឹកនាំរូបនេះ បែរជាព្យាយាមប្រើប្រាស់ពាក្យសម្តី ដែលបញ្ឆេះកំហឹងឲ្យមានហិង្សាបន្ថែមទៅវិញ។
ទស្សនាវដ្តីអាត្លង់ទិកថ្ងៃទី ១ខែមិថុនា បានចុះផ្សាយអត្ថបទមួយ ដែលរម្លឹកពីអតីកាលដែលមេដឹកនាំអាមេរិក មានលទ្ធភាព និងសមត្ថភាពអន្តរាគមន៍ បញ្ចៀសបញ្ហាកុំឲ្យធ្ងន់ធ្ងរ។ អត្ថបទនោះ លើកយកពីការរួមចំណែក របស់មេដឹកនាំអាមេរិកក្នុងការ រំងាប់កំហឹងសាធារណៈ ក្នុងចលនាបាតុកម្មហិង្សាដែលផ្ទុះឡើងនៅពេលដែល លោក ម៉ាទីន លូធឺឃីង (Martin Luther King) សកម្មជនស្បែកខ្មៅដ៏ល្បី ដែលទាមទារសិទ្ធិស្មើគ្នា សម្រាប់ប្រជាជនស្បែកខ្មៅ ត្រូវបានគេធ្វើឃាតនៅឆ្នាំ ១៩៦៨។
ចំណែកកាសែតផ្សេងទៀត បានព្យាយាមវាយតម្លៃការដឹកនាំដោយប្រៀបធៀបរបៀបដឹកនាំ របស់លោក ត្រាំ ទៅនឹងការដឹកនាំរបស់ប្រធានាធិបតីមុនៗ ទាំងប្រធានាធិបតីសមាជិកបក្សសាធារណរដ្ឋ លោក ចច ដាប៊ិលយូប៊ូស និងប្រធានាធិបតីស្បែកខ្មៅ លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ផង។ ឲ្យតែមានបញ្ហាផ្ទុះ ឡើងទាក់ទិននឹងបញ្ហាពូជសាសន៍ ឬសម្បុរស្បែក មេដឹកនាំមុនៗ តែងប្រញាប់ចេញបទអន្តរាគមន៍ ដូចគ្នាដើម្បីសម្រួល ស្ថានការណ៍កុំឲ្យធ្ងន់ធ្ងរ ឬអូសបន្លាយពេលយូរ តាមរយៈការចេញថ្លែងការណ៍ ទៅកាន់ប្រជាជាតិ ទទូចឲ្យពួកគេអត់ធ្មត់ និងជួយសម្រួលឲ្យការឈឺចាប់របស់ពលរដ្ឋធូរស្បើយ មួយគ្រាសិនផងដែរ។ យ៉ាងហោចណាស់ ក៏អាចបញ្ចៀសចលាចលសង្គម។
ប៉ុន្តែថ្វីបើចលនាតវ៉ាបានផុសផុលឡើងជាច្រើនថ្ងៃក្តី លោក ត្រាំ ត្រឹមប្រើប្រាស់តែបណ្តាញ Twitter ដើម្បីបង្ហោះសារជាហូរហែ ហើយសារមួយចំនួន មានទាំងបង្កប់អត្ថន័យរើសអើង និងបញ្ឆេះកំហឹង រហូតដល់ក្រុមហ៊ុន Twitter អន្តរាគមន៍ដកចេញផង។ គ្មានឡើយភាពប្រញាប់ប្រញាល់ រៀបចំថ្លែងសារ ទៅកាន់ពលរដ្ឋអាមេរិក ដូចមេដឹកនាំមុនៗទេ។ យ៉ាងណាមិញ មន្ត្រីខ្លះចង់ឲ្យលោក ត្រាំ នៅស្ងៀម ជាជាងនិយាយ ឬបង្ហោះសារមិនស្រាកស្រាន្ត។
ជាក់ស្តែង អភិបាលក្រុងអាត្លង់តា
Keisha Lance Bottoms ថ្លែងប្រាប់សារព័ត៌មាន CNN ដូច្នេះ៖«លោក ត្រាំ គួរឈប់និយាយអ្វីទាំងអស់។ រឿងគ្រប់យ៉ាង មិនខុសអ្វីករណីបាតុកម្មហិង្សានៅ Charlottesville ទេ។ ឲ្យតែត្រាំបើកមាត់និយាយ គឺគាត់ដឹងតែធ្វើឲ្យគ្រប់យ៉ាង យ៉ាប់យឺនជាងមុនទៅទៀត»។ អភិបាលរដ្ឋរូបនេះ ផ្តល់យោបល់ថា សេតវិមានអាមេរិក គួរណាស់មានមនុស្សណាម្នាក់ ដែលមានសុភវិនិច្ឆ័យ និងមានមនសិការល្អល្មមអាចយ៉ាងហោចណាស់ និយាយអ្វីដែលត្រូវ។
តាមពិតទៅ បញ្ហាដែលកំពុងកើតឡើង ធ្វើឲ្យអាមេរិកទាំងមូលអាប់អោនកិត្តិយស និងបង់តម្ លៃនៃគោលគំនិត សេរីភាព សិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ ដែលជាផ្នែកមួយសង្គម រួមទាំងបង់អស់ភាពខ្លាំងនៃសង្គមមួយ ដែលកសាងឡើងផ្អែកលើការឲ្យតម្លៃ ភាពចម្រុះពូជសាសន៍។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ អាមេរិកក៏ត្រូវថមថយឥទ្ធិពលលើពិភពលោក ក្នុងនាមជាមហាអំណាចប្រជាធិបតេយ្យ ជាឋានសួគ៌នៃសេរីភាព និងសិទ្ធិមនុស្ស។ សូម្បីតែរដ្ឋដែលមានប្រព័ន្ធដឹកនាំអំណាចប្រមូលផ្តុំ និងរឹតត្បិតសិទ្ធិមនុស្ស ដូចជារុស្ស៊ី និងចិន ក៏បានដៃបញ្ចេញសារពេបជ្រាយ និងចម្អកឡកឡឺយ ចំពោះអាមេរិកថែមទៀត។
មេរៀនទីបី គឺ គ្មានឡើយសង្គមដែលល្អឥតខ្ចោះ។ សង្គមណាក៏ដូចសង្គមណាដែរ សុទ្ធតែមានភាពស្រស់ស្អាត និងភាពអាក្រក់រឿងខ្លួន អាចគ្រាន់តែតិច ឬច្រើនប៉ុណ្ណោះ ទោះស្ថិតក្នុង ប្រទេសរីកចម្រើន ឬក្រីក្រក្តី។ ខ្លះជួបបញ្ហាក្រីក្រ និងសេដ្ឋកិច្ច ខ្លះទៀតរួមរឹតដោយបញ្ហាអយុត្តិធម៌សង្គម និងវិសមភាពសង្គម។ ខ្លះទៀតត្រូវរងទុក្ខដោយសារបញ្ហាពុករលួយ និងភាពកម្សោយនៃការដឹកនាំ និងមួយចំនួនទៀត ត្រូវរងគ្រោះដោយសារបញ្ហាជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ឬភាពបែកខ្ញែកនៃសង្គម ផ្តើមចេញពីពូជសាសន៍ជាដើម។ ត្រង់ចំណុចនេះ ថ្វីបើអាមេរិក ជាសង្គមទំនើបផ្នែកនយោបាយ ជាមហាអំណាច ផុតលេខ និងមានតួនាទីធំធេង ក្នុងលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ បញ្ហារើសអើង ពូជសាសន៍ពណ៌សម្បុរស្បែក នៅតែដិតដាមជាប់ជ្រៅក្នុងសង្គម និងផ្នត់គំនិតប្រជាជនខ្លះ ដែលពិបាក ជម្រះចេញបាន។ ដូច្នេះហើយ ការគិត ឬយល់ថា វាមានសង្គមមួយដែលល្អផុតគេនោះ ជាកំហុសឆ្គងមួយ។
មេរៀនទីបួន គឺរាល់ពេលដែលវិបត្តិកើតឡើង តែងតែមានតួអង្គអាក្រក់ ដែលឆ្លៀតឱកាសបង្កើត ឬធ្វើឲ្យបញ្ហាកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ដើម្បីទាញប្រយោជន៍។ តួអង្គទាំងនោះ អាចមានទាំងឧក្រិដ្ឋជន ទាំងជន ខិលខូច រួមទាំងអ្នកនយោបាយផង។ ចលនាបាតុកម្មនៅអាមេរិក បច្ចុប្បន្នផ្តើមឡើងដោយការតវ៉ាអហិង្សា ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះ និងទាមទារការកែទម្រង់។ ប៉ុន្តែចលនាប្រមូលផ្តុំទ្រង់ទ្រាយធំបែបនោះ មិនងាយស្រួលគ្រប់គ្រងទេ ហើយវារឹតតែលំបាកទៅទៀត បើសិនជាចលនានោះកើតចេញពីកំហឹង និងគ្មានរចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំត្រឹមត្រូវទេនោះ។ ដូច្នេះហើយ វាបានក្លាយជាឱកាសសម្រាប់ក្រុមឧក្រិដ្ឋជន និងក្រុមខិលខូច ដែលព្យាយាមបង្កភាពវឹកវរ ដើម្បីឲ្យខ្លួនមានលទ្ធភាព ទាញប្រយោជន៍តាមដែលអាចធ្វើបាន។
មេរៀនទីប្រាំ គឺ កម្អែលនៃផ្នត់គំនិតរើសអើងពូជសាសន៍នៅអាមេរិកបង្ហាញឲ្យឃើញថាការកែប្រែ ឬដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមមួយឲ្យអស់ទាំងស្រុង ត្រូវការពេលយូរ ឬពេលខ្លះពិបាកសម្រេចបាន ថែមទៀតផង។
នៅទីណាក៏ដោយ គ្រប់គ្នាសុទ្ធតែចង់ឃើញសង្គមមួយរីកចម្រើនទៅមុខលឿន និងអាចកែប្រែ ឬដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈម ដែលកំពុងកើតមានបានរហ័ស តាមដែលគ្រប់គ្នាចង់បាន។ យ៉ាងណាមិញ ការកែប្រែសង្គម មិនអាចកើតឡើងភ្លាមៗតាមចិត្តទេ ដ្បិតវាត្រូវធ្វើឡើងតាម ដំណាក់កាលហើយ បញ្ហាសំខាន់នោះគឺលឿន ឬយឺតអាស្រ័យលើស្ថានភាព ឬបរិបទសង្គមវប្បធម៌ ផ្នត់គំនិត និងអាចបូករួមកត្តាដទៃផ្សេងទៀតជាច្រើន។ វាត្រូវការការអត់ធ្មត់ ប្រឹងប្រែង រួមទាំងការចូលរួមពីគ្រប់ភាគី ទាំងអ្នកនយោបាយ និងប្រជាជនគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈផងដែរ។
ដូចជាការអើងពូជសាសន៍ នៅអាមេរិកដូច្នេះដែរ។ វាបានបន្តចាក់ស្រែះ ក្នុងសង្គមអាមេរិក តាំងពីឆ្នាំ
១៦១៩ នៅពេលដែលអង់គ្លេសម្ចាស់អាណានិគមចាប់បង្ខំនាំយកប្រជាជនអាហ្វ្រិកមកធ្វើជាទាសករ។ ជាង ៣០០ឆ្នាំក្រោយមក ដោយសារការប្រឹងប្រែងតស៊ូមតិ និងលះបង់ ការប្រែប្រួលវិជ្ជមានជាច្រើន បានលេចចេញរូបរាងឡើង នៅក្នុងសង្គមអាមេរិក គ្រាន់តែវា មិនទាន់ជម្រះបញ្ហាអស់ទាំងស្រុងប៉ុណ្ណោះ។ ដូចឃើញស្រាប់ ច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិស៊ីវិល ត្រូវបានគេបង្កើតឡើង ឆ្នាំ១៩៦៤ ដោយហាមឃាត់រាល់ការរើសអើងមនុស្ សផ្អែកលើដើមកំណើត និងភេទនៅអាមេរិក និងការផ្តល់សិទ្ធិនយោបាយ ដែលការពារដោយច្បាប់ ស្តីពីសិទ្ធិនយោបាយឆ្នាំ១៩៦៥។ ឆ្នាំ២០០៨ ប្រជាជនអាមេរិក បោះឆ្នោតរើស លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ជាប្រធានាធិបតី ហើយលោកក្លាយជាមេរិកដឹកនាំ កំពូលស្បែកខ្មៅដំបូងគេ ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិកផង។
ចុងក្រោយគឺ សាមគ្គីភាព និងឯកភាពជាតិ។ ក្នុងកាលៈទេសៈវិបត្តិនៅអាមេរិកបច្ចុប្បន្ន វាជារឿងចាំបាច់ត្រូវបែងចែកឲ្យដាច់ រវាងការតវ៉ាបញ្ចេញមតិដើម្បីយុត្តិធម៌ និងក្រុមហិង្សាបង្កចលនាកុប្បកម្ម ដើម្បីឆ្លៀតទាញប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។ មិននិយាយដល់ហិង្សាដែលខុសច្បាប់ ការឈានទៅចេញមុខចូលរួមគ្នា តវ៉ាពីសំណាក់ប្រជាជនគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ មិនរើសពណ៌សម្បុរ ឬជាតិសាសន៍នៅអាមេរិក ក្រោយការស្លាប់របស់ ចច ហ្វ្លុយ អាចបង្ហាញឲ្យឃើញពីការឈឺឆ្អាលលើបញ្ហាសង្គម ក៏ដូចជាពីការសាមគ្គីភាពគ្នាជាធ្លុងមួយ រវាងប្រជាជនដែលធុញទ្រាន់ ឬលែងទ្រាំទ្ របាននឹងបញ្ហាដែលកើតម្តងហើយម្តងទៀត មិនចេះចប់។
ដូច្នេះ វារឿងសំខាន់បំផុតមួយដែល ប្រជាជនក្នុងសង្គមមួយត្រូវជួយជ្រោមជ្រែងគ្នាទៅវិញមក មិនគិតពីភាពចម្រុះនៃពូជសាសន៍ ភាពផ្ទុយគ្នានៃការគិត ឬនិន្នាការនយោបាយ។ ទោះក្នុងក្រុម ឬពូជសាសន៍ និងមាននិន្នាការ នយោបាយបែបណាក៏ដោយ គ្រប់គ្នាជាមនុស្សជាតិដូចគ្នា និងជាជនរួមជាតិតែមួយ។ ភាពមិនអើពើនឹងបញ្ហាសង្គម ភាពអាត្មានិយម ភាពស្អប់ខ្ពើម ភាពទោរទន់ តាមនិន្នាការនយោបាយ រហូតដល់គុំកួន ស្អប់ខ្ពើមហែកហួរគ្នា សុទ្ធសឹងតែជាឧសគ្គធំបំផុត ដែលរារាំងការអភិវឌ្ឍសង្គមមួយ ប្រកបដោយចីរភាព និងបរិយាប័ន្នដែរ៕