សង្គមអន្តរជាតិ
អន្តរជាតិ
នាវាដឹកយន្តហោះUSS Nimitz និង USS Ronald Reagan របស់អាមេរិក ធ្វើសមយុទ្ធនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ រូបភាព៖ EPA-EFE
×![]()
ដោយ: ធៀន ភារិន្ទ
សមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺស្ថិតនៅក្នុងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកភាគខាងលិច។ សមុទ្រនេះ ត្រូវបានទាមទារដោយប្រទេសចំនួន៥ ក្នុងនោះមានដូចជា ចិន ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន ព្រុយណេ និងវៀតណាម។ ឥណ្ឌូណេស៊ី មិនមែនជាភាគីនៃជម្លោះឡើយ ប៉ុន្តែក៏មានផ្នែកខ្លះនៃតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខស្ថិតក្នុងសមុទ្រនេះដែរ។ តៃវ៉ាន់ ក៏វត្តមានក្នុងជម្លោះនេះ។ ឯអាមេរិក ដែលមិនមែនជាភាគីទាមទារដូចគេទ ក៏ប្រជ្រៀតចូលជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែរ តាមរយៈគោលការណ៍ «សេរីភាពនៃនាវាចរណ៍»។ 
តើជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង មានភាពចម្រូងចម្រាសយ៉ាងដូចម្តេច? ហើយតើកន្លងមក ប្រទេសដែលជាភាគីនៃជម្លោះ បានដោះស្រាយបញ្ហាតាមយន្តការអ្វី?
សមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជាតំបន់សមុទ្រមួយ ដែលសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិដូចជារ៉ែ ប្រេង ឧស្ម័នធម្មជាតិ ត្រី និងសម្បត្តិជាច្រើនទៀត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ វាគឺជាផ្លូវសមុទ្រដ៏មមាញឹកមួយខាងនាវាចរណ៍ ឬអាចនិយាយបានថា គឺជាផ្លូវដង្ហើមពាណិជ្ជកម្មរបស់ប្រទេសជាច្រើន។ បើតាមការចុះផ្សាយរបស់រដ្ឋបាលព័ត៌មានថាមពលអាមេរិក(EIA) ប្រេងឆៅប្រមាណ ១៥លានបារ៉ែលក្នុងមួយថ្ងៃ ត្រូវបានដឹកជញ្ជូនឆ្លងកាត់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ឬប្រេងឆៅច្រើន ៩០ភាគរយនៃប្រេងឆៅសរុប គឺបានឆ្លងកាត់សមុទ្រចិនខាងត្បូង នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦។
មិនត្រឹមតែជាផ្លូវពាណិជ្ជកម្មទេ ប៉ុន្តែវាគឺជាដែនសមុទ្រយុទ្ធសាស្ត្រ ឬជាផ្លូវដង្ហើមរស់របស់ចិន ក្នុងការរាំងខ្ទប់សត្រូវ ឬដៃគូប្រជែងដូចជាអាមេរិក។ បើមើលតាមភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ភាគខាងលិច ចិន មានឥណ្ឌាជាគូប្រជែង ខាងត្បូងមានវៀតណាម ខាងជើងមានរុស្ស៊ី ដែលមិនច្បាស់ជាសត្រូវ ឬជាមិត្ត ខាងកើតមានជប៉ុន ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិក។ ហេតុផលនេះ សមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជាដែនទឹកដ៏សំខាន់សម្រាប់ចិន បើទោះបីជាមានបណ្តាប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួន បានទាមទារក៏ដោយ។
កាលពីឆ្នាំ២០១៨ ប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជិនភីង និយាយប្រាប់អតីតរដ្ឋមន្ត្រការពារជាតិអាមេរិក លោក James Mattis ជុំវិញបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងថា៖ «យើងមិនអាចបាត់បង់ទឹកដីសូម្បីតែមួយអ៊ីង(Inch) ដែលបានបន្សល់ទុកដោយបុព្វបុរសចិនឡើយ»។
ផែនទីជម្លោះនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ រូបភាព៖ GIS
ការទាមទាររបស់ភាគីជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង
«បន្ទាត់ក្រហម៩ឆ្នូត» គឺជាការទាមទាររបស់ចិនស្ទើរតែ ៩០ភាគរយនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ តាមការអះអាងរបស់រដ្ឋាភិបាលចិន ការទាមទាររបស់ខ្លួន គឺផ្អែកលើច្បាប់អន្តរជាតិ ជាពិសេសគឺសន្ធិសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់សមុទ្រឆ្នាំ១៩៨២ (UNCLOS) និងហេតុផលប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន។ ច្បាប់សមុទ្រនេះ គឺមានចំណុចមួយ កំណត់ពីតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុន(EEZ) ដែលអនុញ្ញាតឲ្យប្រទេសជាប់សមុទ្រទាញយកផលប្រយោជន៍ក្នុងទំហំ ៣៧០,៤គីឡូម៉ែត្រ ឬ២០០ nautical mile ពីខ្សែបន្ទាត់មូលដ្ឋាន (Baseline)។ ចិនបានទាមទារដែនទឹកប្រមាណជា ២០០០គីឡូម៉ែត្រ ពីដែនគោករបស់ខ្លួន។
ចំណែកវៀតណាម គឺទាមទារលើផ្នែកទាំងស្រុងនៃប្រជុំកោះParacel និងផ្នែកខ្លះនៃប្រជុំកោះ Spratly នៃដែនសមុទ្រនេះ។ ព្រុយណេទាមទារដែនទឹកមួយភាគតូចក្បែរប្រជុំកោះ Spratly ខណៈពេលម៉ាឡេស៊ី ទាមទារកោះតូចៗមួយចំនួន ដែលស្ថិតក្នុងប្រជុំកោះ Spratly និងផ្នែកផ្សេងទៀតនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ចំណែកហ្វីលីពីន បានទាមទារប្រជុំកោះSpratly ទាំងមូល និងតំបន់ផ្សេងទៀត។
ជម្លោះនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជាបញ្ហាដ៏ស្មុគស្មាញមួយ ព្រោះតំបន់ខ្លះភាគីជម្លោះ បានទាមទារលើតំបន់ជាន់គ្នារហូតដល់៣ ឬ ៤ភាគី។ តួយ៉ាង តំបន់ប្រជុំកោះ Spratly ត្រូវបានទាមទារដោយវៀតណាម ហ្វីលីពីន និងចិន ខណៈផ្នែកខ្លះទៀតនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ទាមទារដល់ទៅ ៤ភាគីឯណោះ ក្នុងនោះមានដូចជា ចិន វៀតណាម ព្រុយណេ និងម៉ាឡេស៊ី។
ប្រវត្តិដើមនៃជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង
នៅមុនសង្គ្រាមលោកលើកទី២ គ្មានការទាមទារដែនទឹកក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងឡើយ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៧ សាធារណរដ្ឋចិន ដែលដឹកនាំដោយលោក ជាង កៃជៀក(Chiang Kai-shek) បានបញ្ចេញផែនទីដំបូងលើសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលរួមមាន «បន្ទាត់ក្រហម ១១ឆ្នូត»។ ប៉ុន្តែក្រោយមក «បន្ទាត់ក្រហម ១១ឆ្នូត» ត្រូវបានប្តូរមកជា «បន្ទាត់ក្រហម៩ឆ្នូត»វិញ បន្ទាប់ពីបក្សកុម្មុយនិស្តចិន បានគ្រប់គ្រងចិនដីគោកនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៩។
តាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន BBC វៀតណាម បានអះអាងថា ចិនមិនដែលកាន់កាប់ប្រជុំកោះ Paracel និងប្រជុំកោះ Spratly ឡើយតាំងមុនឆ្នាំ១៩៤០មកម្លេះ ហើយខ្លួនទៅវិញទេ ដែលគ្រប់គ្រងប្រជុំកោះទាំងពីរនេះ តាំងពីសតវត្សរ៍ទី១៧កន្លងមក និងថែមទាំងមានភស្តុតាងបញ្ជាក់ផង។
ចិនធ្វើសមយុទ្ធយោធានៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងកាលពីឆ្នាំ២០១៨។ រូបភាព៖ Xinhua
ក្រោយមកនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ចិនបានដណ្តើមកាន់កាប់ប្រជុំកោះ Paracel ពីវៀតណាម និងសម្លាប់ទាហានវៀតណាមច្រើនជាង ៧០នាក់។ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៨៨ ភាគីទាំងពីរបានប៉ះទង្គិចគ្នា នៅក្នុងប្រជុំកោះ Spratly ថែមទៀត ដោយវៀតណាមបាត់បង់កងនាវិកប្រមាណ ៦០នាក់។
មួយរយៈចុងក្រោយ ភាពតានតឹងនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង បានកើនកម្តៅជាថ្មី។ ភាគីចិន និងអាមេរិក បានបញ្ចេញសាច់ដុំដាក់គ្នាលើផ្ទៃសមុទ្រមួយនេះ។ នៅដើមខែកក្កដា ចិនបានធ្វើសមយុទ្ធយោធារយៈពេល ៥ថ្ងៃ នៅក្បែរប្រជុំកោះ Paracel។ ការធ្វើសមយុទ្ធយោធានេះ ត្រូវបានវៀតណាម និងហ្វីលីពីនជំទាស់យ៉ាងខ្លាំង។ សម្រាប់វៀតណាម ការធ្វើសមយុទ្ធយោធានេះ ជាការបំពានដែនអធិបតេយ្យវៀតណាមធ្ងន់ធ្ងរ ឯហ្វីលីពីនថា ការធ្វើសមយុទ្ធយោធានេះ គឺហួសព្រំដែនទឹករបស់ចិន និងជាអំពើបង្ករឿង។
ស្របពេលចិនកំពុងធ្វើសមយុទ្ធយោធា អាមេរិកនៅថ្ងៃទី៣ ខែកក្កដា បានបញ្ជូននាវាដឹកយន្តហោះពីរគ្រឿងទៅក្នុងសមុទ្រចិនត្បូង ដើម្បីកម្លាកងទ័ពចិន ក៏ដូចជា ធ្វើលំហាត់យោធារបស់ខ្លួន និងអនុវត្តសេរីភាពនាវាចរណ៍ក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ។ ការណ៍នេះ ត្រូវបានចិន រិះគន់អាមេរិកថា ចង់បង្កអស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់ ដែលបណ្តាលមកពីសកម្មភាពយោធាទ្រង់ទ្រាយធំរបស់ខ្លួន។
បើទោះបីជា ប្រទេសទាំងពីរបានបញ្ចេញសាច់ដុំដាក់គ្នាមែន ប៉ុន្តែភាគីទាំងពីរ មិនអាចឈានទៅដល់ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាឡើយ ព្រោះសមត្ថភាពកងទ័ពជើងទឹករបស់ចិន មិនស្មើអាមេរិកឡើយ ហើយនាវាដឹកយន្តហោះរបស់ចិន ក៏តូចជាងអាមេរិកថែមទៀត។ បន្ថែមពីលើនេះ អាមេរិកមានសម្ព័ន្ធមិត្តជាច្រើននៅក្នុងតំបន់ ខណៈពេលចិនមានសត្រូវនៅជុំវិញ។ ជាក់ស្តែង អាមេរិក មានជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង អូស្ត្រាលី ឥណ្ឌា បូករួមទាំងមូលដ្ឋានទ័ពនៅបណ្តាប្រទេសមួយចំនួនថែមទៀត។
យន្តការដោះស្រាយនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង
កន្លងមក បណ្តាប្រទេសអាស៊ាន និងចិន ក៏បានដោះស្រាយជម្លោះជាមួយគ្នា តាមរយៈផ្លូវចរចាផងដែរ។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០២ អាស៊ាន និងចិន បានចុះហត្ថលេខាលើសេចក្តីប្រកាសស្តីពីការប្រតិបត្តិរបស់ភាគីនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង(Declaration of the Conduct of Parties in the South China Sea) នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី និងចៀសវាងការប៉ះទង្គិចគ្នា។ ក្នុងសេចក្តីប្រកាសមួយនេះ ប្រទេសទាំង១១ បានប្តេជ្ញាធ្វើឲ្យក្រមប្រតិបត្តិលើសមុទ្រចិនខាងត្បូង (COC) ចេញជារូបរាង។
សព្វថ្ងៃ អាស៊ាន និងចិន កំពុងចរចាគ្នាលើក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ ប៉ុន្តែវាពិបាកក្នុងការសម្រេចកិច្ចព្រមព្រៀងបន្តិច ព្រោះចិន និងអាស៊ានយល់ឃើញខុសគ្នាលើបញ្ហាមួយចំនួន។ ការយល់ឃើញខុសគ្នានេះ អាចមាន យន្តការដោះស្រាយជម្លោះ, ការមិនកំណត់ភូមិសាស្ត្រសមុទ្រចិនឲ្យបានច្បាស់លាស់ ឬការបកស្រាយនៃខ្លឹមសារក្រមប្រតិបត្តិជាដើម។ ពិសេសនេះ ក្រមប្រតិបត្តិនេះ មានអំណាចចាប់បង្ខំឲ្យភាគីទាំងអស់អនុវត្ត។
ការវិវត្តស្ថានភាពចុងក្រោយនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង
តាមរយៈកិច្ចប្រជុំកំពូល នាខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០ កន្លងទៅ អាស៊ាន បានទទូចឲ្យភាគីជម្លោះទាំងអស់ ប្រកាន់ និងគោរពតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ជាពិសេសអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់សមុទ្រ ឆ្នាំ១៩៨២។ អនុសញ្ញាស្តីពីច្បាប់សមុទ្រនៃអង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ ១៩៨២ គឺជាលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិអន្តរជាតិមួយ ដែលកំណត់សិទ្ធិរបស់ប្រទេសនីមួយៗនៅលើដែនសមុទ្រ កំណត់ពីព្រំដែនសមុទ្រ នាវាចរណ៍ តំបន់នេសាទ និងចំណុចសំខាន់ជាច្រើនទៀតទាក់ទិនសមុទ្រ។
ប្រធានាធិបតីវៀតណាម នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី៣៦ ដែលប្រារព្ធឡើងតាមវីដេអូ conference។ រូបភាព៖ Reuters
នៅថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសលោក ម៉ៃ ប៉ុមប៉េអូ បានលើកឡើងថា អាមេរិក នឹងឈរជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្តអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីការពារសមុទ្រចិនខាងត្បូង និងទប់ស្កាត់សកម្មភាពអុងអាត់របស់ចិន។ ការបង្ហាញជំហរចំៗរបស់អាមេរិកបែបនេះ ត្រូវចិនវាយបកវិញថា គឺជាអំពើជ្រៀតជ្រែកចូលមកក្នុងជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ទាំងខ្លួន មិនមែនជាភាគីនៃជម្លោះ។
ចំណែកព្រុយណេ ដែលកន្លងមក ធ្លាប់តែស្ងៀមស្ងាត់លើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ក៏បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ឲ្យភាគីជម្លោះ និងភាគីពាក់ព័ន្ធររក្សាសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងសុខដុមនៅក្នុងតំបន់ ជាពិសេសលើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រុយណេក៏បានទទូចឲ្យភាគីទាំងនោះ ដោះស្រាយបញ្ហាតាមច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិផងដែរ។
រីឯម៉ាឡេស៊ី នាចុងខែកក្កដាបានធ្វើកំណត់ទូតផ្លូវការមួយទៅកាន់អគ្គលេខាធិការដ្ឋានអង្គការសហប្រជាជាតិពីជំហររបស់ខ្លួនលើតំបន់មានវិវាទសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ក្នុងកំណត់ទូតនេះ ម៉ាឡេស៊ី បានជំទាស់ការទាមទាររបស់ចិនលើតំបន់ស្ទើរតែទាំងស្រុងនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងតាមសិទ្ធិប្រវត្តិសាស្ត្រ ឬតាមសិទ្ធិអធិបតេយ្យ ហើយថាការទាមទាររបស់ចិនបានផ្ទុយទៅនឹងអនុសញ្ញាស្តីពីច្បាប់សមុទ្ររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិថែមទៀត។
នាចុងខែឧសភា ឥណ្ឌូណេស៊ី ក៏បានធ្វើកំណត់ទូតមួយ ទៅកាន់អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិដែរ ដោយក្នុងនោះឥណ្ឌូណេស៊ី បានប្រាប់ចិនកុំឲ្យលូកលាន់ក្នុងអធិបតេយ្យខ្លួន ដែលជាផ្នែកមួយនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយចិនគួរតែគោរពតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។
សូមបញ្ជាក់ថា បើទោះបីជា សមុទ្រចិនខាងត្បូង កើនឡើងកម្តៅក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែកម្តៅមួយនេះ មិនអាចឈានទៅដល់ការផ្ទុះអាវុធដាក់គ្នាឡើយ ព្រោះភាគីទាំងអស់សុទ្ធតែដឹងថាការផ្ទុះអាវុធដាក់គ្នា គឺមិនមែនជារឿងល្អទេ និងមានតែខាតរៀងខ្លួន។ ចំណែកការដោះស្រាយជម្លោះវិញ ក៏ពិបាករកផ្លូវចេញដែរ ព្រោះភាគីជម្លោះយល់ឃើញខុសគ្នា ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា។ ជាក់ស្តែងភាគីមួយចំនួន ចង់នាំយកបញ្ហាទៅដោះស្រាយនៅតុលាការអន្តរជាតិ ខណៈពេលចិនចង់ចរចាទ្វេភាគីជាង ព្រោះការធ្វើបែបនេះ គឺចំណេញសម្រាប់ចិន៕
Tag:
ចិន
អាស៊ាន
អាមេរិក
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
