ភ្នំពេញ៖ ទេសចរអន្តរជាតិ តែងតែដើរមានមគ្គទេសក៏ទេសចរ និងស្ដាប់ការពិពណ៌នាពីប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌នៅតាមផ្ទាំងសិលាប្រាសាទ ខណៈប្រជាជនខ្មែរដើរមើលប្រាសាទដោយខ្លួនឯង និងមិនត្រូវការមគ្គទេសក៍ទេសចរសម្រាប់រៀបរាប់ប្រាប់នោះទេ។ ចំពោះអ្នកមគ្គទេសក៏ទេសចរ វិញយល់ថា ការមិនជួលមគ្គទេសក៍ទេសចរពេលទៅប្រាសាទបុរាណ អាចធ្វើឲ្យប្រជាជនខ្មែរខ្វះចន្លោះនៃការយល់ដឹងពីវប្បធម៌ខ្មែរ។
កញ្ញា ខុន ដាណែត អ្នកទេសចរ
មានទេសចរតិចណាស់ដែលចាប់អារម្មណ៍ ការជួលមគ្គទេសក៏ទេសចរសម្រាប់ រៀបរាប់ពីវប្បធម៌ ប្រវតិ្តសាស្ត្រ តាមប្រាង្គប្រាសាទនានា នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ដោយឡែកកញ្ញា ខុន ដាណែត ជាមួយមិត្តភក្តិ៣នាក់ទៀត បានទៅប្រាសាទអង្គរវត្ត កាលពីថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ បានប្រាប់សារព័ត៌មាន ThmeyThmey២៥ ថាដំបូងឡើយកញ្ញា មិនបានចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការជួលមគ្គទេសក៍ទេសចរដូចអ្នកផ្សេងផងដែរ។ បន្ទាប់ពីបានស្ដាប់ការរៀបរាប់ពីការលំបាករបស់មគ្គទេសក៏ទេសចរ ពេលមិនមានទេសចរអន្តរជាតិ ធ្វើឲ្យរូបគាត់បាត់បង់ចំណូល ដូច្នេះទើបកញ្ញាសម្រេចចិត្តជួល មគ្គទេសក៏ទេសចរ។ កញ្ញាបានជួលមគ្គទេសក៍ទេសចរ តែក្នុងប្រាសាទអង្គរវត្ត ដោយចំណាយត្រឹម ៤ម៉ឺនរៀលតែប៉ុណ្ណោះ ហើយមានរយៈពេលប្រហែលជាជិត២ ម៉ោង។
កញ្ញាបានរៀបរាប់ពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់ខ្លួនក្រោយស្ដាប់ការរៀបរាប់របស់ មគ្គទេសក៍ទេសចរជាលើកដំបូងទោះបីធ្លាប់ទៅប្រាសាទអង្គរវត្តច្រើនដងហើយក្ដី ដូច្នេះថា៖ « បើប្រវត្តិសាស្ត្រខ្ញុំមិនសូវភ្ញាក់ផ្អើលទេ ព្រោះធ្លាប់រៀនបានខ្លះ។តែអ្វីដែលភ្ញាក់ផ្អើលគឺ វប្បធម៌ពីដើមកំណើតនៃប្រាសាទ ហេតុអ្វីបានគេឆ្លាក់រូបផ្សេងៗនៅប្រាសាទ តាំងពីច្រកចូល រហូតដល់ក្នុងប្រាសាទ រូបចម្លាក់សុទ្ធតែមានលក្ខណៈពិសេសផ្សេងៗ ទាក់ទងជាមួយព្រហ្មញ្ញសាសនា ។ ពេលស្ដាប់មគ្គក៍ទេសចរនិយាយទៅប្រៀបដូចយើងនៅក្នុងសម័យកាលនោះ»។ ការជួលមគ្គទេសក៏ទេសចរ មិនថ្លៃនោះទេ បើប្រៀបទៅនឹងចំណេះដឹងភ្ញាក់ផ្អើលដែលយើងទទួលបានមកវិញ។ នេះជាការបន្ថែមរបស់កញ្ញា ដាណែត។
លោកស្រី ភឿង សកុណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្ប
ក្នុងកិច្ចសម្ភាសន៍ជាមួយ សារព័ត៌មានអេឡិចត្រូនិចថ្មីៗ លោកស្រី ភឿង សកុណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្ប: ក៏បានលើកឡើងថា ប្រសិនជា ប្រជាជនខ្មែរមិនចាប់អារម្មណ៍ ចំពោះចម្លាក់តូចៗនៅលើផ្ទាំងប្រាសាទ នោះប្រជាជនមិនមានមោទកភាពចំពោះជាតិនោះទេ។
លោកស្រី សកុណា បានបញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖ «បើមិនដឹងថាអ្វីដែលដូនតាបន្សល់ទុកឲ្យ គឺជាទេពកោសល្យ ជាបញ្ញា នោះអ្នកមិនអាចឲ្យតម្លៃបានទេ ហើយបើឲ្យតម្លៃមិនបាន ធ្វើដូចម្ដេច (អ្នក)នឹងស្រលាញ់ថែរក្សាបាន។ ឧទាហរណ៍ ដូចជាអង្គរវត្ត គេមកមើលរាប់លានអ្នក ទិញសំបុត្រពីណាពីណីមក គ្រាន់តែឃើញ គេមានការស្ញប់ស្ញែង សរសើរបាត់ហើយ។ បើយើងជាខ្មែរ ហើយយើងអត់ដឹងក្បាច់រចនាល្អិតៗរបស់ប្រាសាទមានតម្លែប៉ុណ្ណា ហើយចម្លាក់លើថ្ម គ្រាន់ជាថ្ម នោះគាត់មិនមានមោទកភាពជាតិនោះទេ»។
ជាមួយគ្នានេះ លោក ទៀ គីឡេង ជាមគ្គុក៏ទេសចរ ដែលបម្រើរការជាអ្នកនាំភ្ញៀវទេសចរ នៅតាមប្រាសាទក្នុងខេត្តសៀមរាប អស់រយៈពេល១៤ឆ្នាំមកហើយ អះអាងថា លោកមិនដែលទទួលបានភ្ញៀទេសចរជាជនជាតិខ្មែរនោះពីមុនមកទេ។ផ្ទុយទៅវិញ ពេលថ្មីៗនេះ លោកទទួលបានភ្ញៀវទេសចរជាក្រុមៗ ដែលមានប្រមាណ ១០០នាក់។
«កន្លងមក ពួកខ្ញុំមិនដែលទទួលបានភ្ញៀវជនជាតិខ្មែរទេ។ តែចាប់ពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០មក មានទេសចរជនជាតិខ្មែរ ប្រហែល៣ ទៅ៤ក្រុម បើគិតទៅមិនដល់១០០នាក់ផង ហើយភ្ញៀវដែលមកគឺភាគច្រើនជាអង្គការ ក្រុមហ៊ុន និងអ្នកខ្លះមកតាមក្រុមហ៊ុនទេសចរណ៍»។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោក គីឡេង ដោយបន្ថែមថា ទេសចរក្នុងស្រុក មានការភ្ញាក់ផ្អើលជាខ្លាំងពីវប្បធម៌ខ្មែរ បន្ទាប់ពី ទេសចរខ្មែរ បានជួលមគ្គុក៏ទេសចរ ដើម្បីនាំដើរតាមប្រាសាទនានា។
លោក ទៀ គីឡេង មគ្គុក៏ទេសចរណ៍ នៅខេត្តសៀមរាប
លោក គីឡេង បានរៀបរាប់ថា ៖ «ភ្ញៀវជាតិ ថា កាលពីមុនមកលេងប្រាសាទមើលតែដុំថ្ម តែឥឡូវនេះមិនមែនមើលតែដុំថ្មដូចមុនៗទេ គឺដុំថ្មចេះនិយាយ ដោយមានរឿងជាច្រើនដែលគាត់មិនបានដឹង បន្ទាប់ពីមានមគ្គទេសក៏ពណ៌នា គាត់មានការយល់ដឹងច្រើន ពីវប្បធម៌ អារ្យធម៌ »។
កញ្ញា រិទ្ធ ដានី អ្នកទេសចរណ៍
រីឯ កញ្ញា រិទ្ធ ដានី ជាអ្នកទេសចរមួយរូប ដែលចូលចិត្តទៅលេងតាមប្រាសាទបុរាណ បានប្រាប់ពីមូលហេតុ ដែលកញ្ញាដែលមិនបានជួលមគ្គទេសក៏ទេសចរពេលទៅអង្គរវត្ត ថា កញ្ញាធ្លាប់បានអានប្រវត្តិសាស្ត្រច្រើនដែរ ម្យ៉ាងទៀតកញ្ញាមិនមែនទៅតែម្នាក់ឯង ហើយមានពេលវេលាមិនច្រើនសម្រាប់ដើរកម្សាន្ត និងស្រាវជ្រាវបន្ថែមឲ្យបានស៊ីជម្រៅ។
កញ្ញា ដានី លើកឡើងដូច្នេះថា៖ «ព្រោះធម្មតាគ្រាន់តែទៅលេង ទៅថតរូប ហើយមួយទៀតខ្ញុំធ្លាប់ បានអានប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌ច្រើនដែរមកហើយ។ អ៊ីចឹង (ខ្ញុំ) អាចដឹងប្រវត្តិសាស្ត្របានខ្លះៗដែរ ម្យ៉ាងវិញទៀតខ្ញុំដើរតាមទេសចរអន្តរជាតិដែលជួលមគ្គទេសក៍អង់គ្លេស ដូច្នេះអាចស្ដាប់ពួកគាត់បានខ្លះៗដែរ។»។
មានបទពិសោធន៍នាំភ្ញៀវទេសចរអស់រយៈពេល១៤ឆ្នាំ លោក គីឡេង បានបន្តទៀតថា ការយល់ឃើញរបស់ប្រជាជនខ្មែរ ដែលមិនជួលមគ្គទេសក៍ទេសចរ ពេលទៅលេងប្រាសាទ ព្រោះយល់ថាខ្លួនបានសិក្សារប្រវត្តិសាស្ត្ររួចមកហើយ មិនមែនជាការខុសឆ្គងនោះទេ។ បន្ថែមពីនេះ ការជួលមគ្គទេសក៏ទេសចរ គឺទេសចរជាតិ អាចយល់ដឹងកាន់តែច្បាស់ ដោយសារមានការរៀបរាប់ពណ៌នា បូករួមជាមួយរូបចម្លាក់លើផ្ទាំងប្រាសាទផ្ទាល់ វាប្រៀបដូចជាចុះកម្មសិក្សារ។
មគ្គទេសក៏ទេសចររូបនេះ បានបង្ហាញការយល់ឃើញដូច្នេះថា៖ «ជាធម្មតា ការជួលមគ្គទេសក៏ទេសចរ គឺត្រូវចំណាយលុយ ទោះបីជា មគ្គទេសក៏ទេសចរស្ថិតក្រោម ក្រមខ័ណ្ឌក្រសួងទេសចរណ៍។ អ្នកមគ្គទេសក៏ទេសចរ មិនមានប្រាក់ខែពីរដ្ឋាភិបាលនោះទេ»។ លោកបន្ថែមថា ការជួលមគ្គុក៏ទេសចរដើតាមមួយថ្ងៃ មិនថ្លៃទេដោយទេសចរចំណាយថវិការចន្លោះពី១០ម៉ឺន ទៅ១២ម៉ឺនប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយថ្ងៃ៕