ការកាត់ទោសឧក្រិដ្ឋជននាសម័យសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ ត្រូវបានគិតគូតាំងតែពីពេលសង្គ្រាមិនទាន់បញ្ចប់មកម្ល៉េះ។ ថ្នាក់ដឹកនាំអាមេរិក អង់គ្លេស និងសូវៀតបានជួបគ្នានៅទីក្រុងមូស្គូក្នុងឆ្នាំ១៩៤៣ ហើយបានស្រុះស្រួលគ្នាក្នុងការដាក់ទណ្ឌកម្មលើឧក្រិដ្ឋជននៃសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ចំពោះបទល្មើសដែលប្រព្រឹត្តឡើងមិនថានៅទីណា និងដោយបុគ្គលណាឡើយ ។
នាជំនួបមូស្គូ អង់គ្លេសយល់ព្រមតាមសូវៀត និងអាមេរិក ថាការដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើបុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសគួរធ្វើឡើងតាមរយៈការកាត់ក្តីជាជាងការសម្លាប់ភ្លាមៗដោយគ្មានការកាត់ទោសដោយយុត្តិធម៌ត្រឹមត្រូវ ក៏ដូចជាដើម្បីរក្សាឯកសារផងដែរ។ ជាលទ្ធផល បារាំង អង់គ្លេស អាមេរិក និងសូវៀតបានជួបគ្នានៅទីក្រុងឡុងដ៍ ដើម្បីព្រាងធម្មនុញ្ញនៃអង្គជំនុំជម្រះមួយដើម្បីកាត់ទោសថ្នាក់ដឹកនាំអាល្លឺម៉ង់ក្រោយពេលចាញ់សង្គ្រាម។
ការចចាររវាងប្រទេសទាំង៤មានសភាពតឹងតែង ជាពិសេសរវាងសូវៀត និងអាមេរិកជុំវិញគោលបំណងនៃតុលាការនេះ។ សម្រាប់សូវៀតអង្គជំនុំជម្រះនេះ គឺបង្កើតឡើង ដើម្បីដាក់ទោសជនជាប់ចោទ ដោយសន្មត់ទុកជាមុនថាជនជាប់ចោទមានពិរុទ្ធរួចទៅហើយ ប៉ុន្តែការលើកឡើងនេះត្រូវបានអាមេរិកមិនទទួលយកជាដាច់ខាត។
បន្ថែមពីនេះ ក៏មានបញ្ហានីតិវិធីផងដែរដ្បិតអីអាមេរិក និងអង់គ្លេសប្រកាន់យកប្រព័ន្ធ Common Law ចំណែកបារាំង និងសូវៀតប្រកាន់យកប្រព័ន្ធច្បាប់ Civil Law។ យ៉ាងណាក្តី ប្រទេសទាំង៤បានចុះហត្ថលេខាលើធម្មនុញ្ញក្រុងឡុងដ៍ស្តីពីការបង្កើតតុលាការនេះ នៅថ្ងៃទី៨ សីហា ១៩៤៥។
តំណាងអាមេរិក សូវៀត បារាំង អង់គ្លេស ក្នុងការពិភាក្សាធម្មនុញ្ញទីក្រុងឡុងដ៍ស្តីពីការបង្កើតអង្គជំនុំជម្រះ។ រូបភាព៖ Robert H Jackson Center
អង្គជំនុំជម្រះនេះមានចៅក្រមចំនួន៨រូប ដោយមានចៅក្រមចម្បងចំនួន៤ ដែលមកមួយរូបៗមកពីបារាំង អង់គ្លេស អាមេរិក និងសូវៀត និងចៅក្រមបម្រុង៤រូបផ្សេងទៀត។ ប្រធាននៃតុលាកានេះចៅក្រម Geoffrey Lawrence របស់អង់គ្លេស។ បន្ថែមពីនេះប្រទេសទាំង៤ ក៏មានសិទ្ធិក្នុងការជ្រើសរើសអគ្គរដ្ឋអាជ្ញារបស់ខ្លួនផងដែរ ចំណែកឯជនជាប់ចោទមួយភាគធំតំណាងដោយមេធាវីអាល្លឺម៉ង់។
យោងតាមមាត្រា៦ អង្គជំនុំជម្រះមានយុត្តាធិការលើឧក្រិដ្ឋកម្មចំនួន៣ គឺឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងសន្តិភាព(ឧក្រិដ្ឋកម្មឈ្លានពាន) ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ បទចោទប្រកាន់មាន៤ ដោយទី១ គឺការសមគំនិតក្នុងការប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋដែលចែងក្នុងមាត្រា៦ខាងលើ ដែលទទួលខុសត្រូវដោយក្រុមរដ្ឋអាជ្ញាអាមេរិក ឯទី២ គឺឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងសន្តិភាព ដែលទទួលខុសត្រូវដោយរដ្ឋអាជ្ញាអង់គ្លេស។
បទចោទទី៣ គឺឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងទី៤គឺឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ដោយបទឧក្រិដ្ឋដែលកើតឡើងនៅអឺរ៉ុបខាងលិច ជាការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋអាជ្ញាបារាំង និងនៅអឺរ៉ុបខាងកើតជាការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋអាជ្ញាសូវៀត។ ក្រៅពីនេះ ក៏មានការកាត់ទោសផងដែរនូវអង្គការដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសចំនួន៦ផងដែរ។
បទចោទប្រកាន់ទាំងអស់ត្រូវបានបញ្ជូនទៅអង្គជំនុំជម្រះនៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ១៩៤៥ ក្រោយមកអង្គជំនុំជម្រះនេះបានមកបោះទីតាំងនៅក្រុងនូរេមប៊ឺក។ ក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តជ្រើសរើសក្រុងនូរេមប៊ឺក ដោយសារតែក្រុងនេះមានវិមានយុត្តិធម៌សម្រាប់កាត់ក្តីរួចជាស្រេច និងពុំសូវខូចខាតខ្លាំងដោយសង្គ្រាម។ នូរេមប៊ឺក ក៏ជាធ្លាប់ជាបេះដូងនៃបក្សណាស៊ី និងកន្លែងដែលច្បាប់រើងអើងជនជាតិជ្វីហ្វត្រូវបានអនុម័តផងដែរ។
ដូច្នេះហើយ ការកាត់ទោសថ្នាក់ដឹកនាំណាស៊ីអាល្លឺម៉ង់នៅក្រុងដែលបក្សនេះចាប់កំណើត ជាការបង្ហាញសារនៃការរលាយសាបសូន្យទៅនៃបក្ស និងលទ្ធិណាស៊ី។ អង្គជំនុំជម្រះនេះ មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា «អង្គជំនុំជម្រះយោធាអន្តរជាតិនៅនូរេមប៊ឺក» ហើយដែលត្រូវស្គាល់ជាទូទៅថា អង្គជំនុំជម្រះនូរេមប៊ឺក។
ទាហានអាល្លឺម៉ង់ ក្នុងការជួបជុំរបស់បក្សណាស៊ីនៅក្រុងនូរេមប៊ឺក។ រូបភាព៖DW
ជនជាប់ចោទចំនួន២៤នាក់ ត្រូវបាននាំយកទៅកាត់ទោស ប៉ុន្តែមានតែ២២នាក់ប៉ុណ្ណោះ (ម្នាក់កាត់ទោសដោយកំបាំងមុខ) ដែលត្រូវបានកាត់ក្តីក្នុងសវនាការ ព្រោះមានម្នាក់មានសតិមិនគ្រប់ និងម្នាក់ទៀតសម្លាប់ខ្លួន ។ ជនជាប់ចោទាំង២២នាក់មានមេបញ្ជាការទ័ពអាកាស មេបញ្ជាការទ័ពជើងទឹក រដ្ឋមន្ត្រីមហាផ្ទៃ រដ្ឋមន្ត្រីសេដ្ឋកិច្ច រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកគ្រឿងសព្វាវុធ និងពលកម្ម រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស មន្ត្រីក្រសួងឃោសនាការ ធនាគារិក អ្នកឧស្សាហកម្ម លេខាបក្សណាស៊ី មេដឹកនាំអង្គការយុវជនបក្សណាស៊ី និងថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយ យោធា ក៏ដូចជាមន្ត្រីបក្សណាស៊ីក៏មានឥទ្ធិពលផ្សេងទៀត។
អង្គជំនុំជម្រះដែលចំណាយពេលអស់១០ខែ និងសវនាការចំនួន៤០៣ ត្រូវបានបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី១ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៤៦។ សាលក្រមរបស់អង្គជំនុំជម្រះរកឃើញថា ជនជាប់ចោទ៣នាក់ត្រូវរួចទោស ៧នាក់ជាប់ទោសពី១០ឆ្នាំ ទៅមួយជីវិត និងជនជាប់ចោទ១២រូបដែលនៅសេសសល់ត្រូវប្រហារជីវិតដោយព្យួករ។ អង្គការដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសចំនួន៣ក្នុងចំណោម៦ ក៏ត្រូវរកឃើញថាមានទោសដែរ ក្នុងនោះមានកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ SA របស់បក្សណាស៊ី អគ្គបញ្ជាការកងទ័ព និងគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។
ជនជាប់ចោទទាំង២១រូប នៅចំពោះមុខអង្គជំនុំជម្រះ។ រូបភាព៖AFP
ក្រោយការកាត់ទោសថ្នាក់ដឹកនាំគ្រាក់ៗទាំង២២រូប ប្រទេសទាំងបួន ក៏បើកសវនាការក្នុងស្រុករៀងៗខ្លួនដើម្បីការកាត់ទោសអ្នកពាក់ព័ន្ធមួយចំនួនចំពោះការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មទាំង៣ខាងលើ។ អាមេរិក បានកាត់ទោសក្រុមវេជ្ជបណ្ឌិតអាល្លឺម៉ង់២៣រូបដែលធ្វើតេស្តវេជ្ជសាស្ត្រលើខ្លួនមនុស្ស ចៅក្រម និងមេធាវីក្នុងរបបណាស៊ីដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបន្សុទ្ធពូជសាសន៍ និងអនុវត្តច្បាប់ដែលរើសអើងពូជសាសន៍ ព្រមទាំងកងកម្លាំង Einsatzgruppen ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ទៅលើជនជាតិជ្វីហ្វ។ ចំណែកអង់គ្លេស បារាំង និងសូវៀតក៏មានការកាត់ទោសដែរ ដោយការកាត់ទោសនេះផ្អែកខ្លះដែរទៅលើសាលក្រមរបស់អង្គជំនុំជម្រះនូរេមប៊ឺក។
ការកាត់ទោសឧក្រិដ្ឋជនដោយសាលាក្តីនូរេមប៊ឺក ចូលរួមចំណែកយ៉ាងច្រើនក្នុងការវិវត្តនៃច្បាប់អន្តរជាតិ។ ជាក់ស្តែង រដ្ឋអាជ្ញា និងចៅក្រម ត្រូវប្រឈមទៅនឹងអំណះអំណាងរបស់មេធាវីការពារជនជាប់ចោទចំពោះបទចោទប្រកាន់ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងសន្តិភាព។ មេធាវី អះអាងថាបទចោទបំពានគោលការណ៍គ្មានច្បាប់ គ្មានបទល្មើស(nullem crimen sine lege) ដូច្នេះជនជាប់ចោទមិនអាចត្រូវបានកាត់ទោសឡើយ។
ជាការឆ្លើយតប តុលាការអះអាងពីការអភិវឌ្ឍច្បាប់អន្តរជាតិ ដោយពិនិត្យមើលកិច្ចព្រមព្រៀងជាច្រើន ជាពិសេសកតិកាសញ្ញាប៉ារីសឆ្នាំ១៩២៨ (កតិកាសញ្ញាKellogg-Briand) ដែលអាល្លឺម៉ង់ជាហត្ថលេខី។ កតិកាសញ្ញាប៉ារីស លើកឡើងពីការបោះបង់សង្គ្រាម ជាឧបករណ៍នៃគោលនយោបាយជាតិ ដោយរដ្ឋភាគីសន្យានឹងមិនប្រើប្រាស់សង្គ្រាមក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះ។ ក្រោមហេតុផលនេះ អង្គជំនុំជម្រះអះអាងថា សង្គ្រាមឈ្លានពានរបស់អាល្លឺម៉ង់ ត្រូវបានចាត់ទុកជាឧក្រិដ្ឋកម្មតាមរយៈទម្លាប់ច្បាប់អន្តរជាតិ។
សាលសវនាការ នៃអង្គជំនុំជម្រះនូរេមប៊ឺក។ រូបភាព៖AFP
ការរួមចំណែកមួយទៀត គឺការបញ្ជាក់ពីការទទួលខុសត្រូវដោយផ្ទាល់របស់បុគ្គលនៅចំពោះមុខច្បាប់អន្តរជាតិ។ សាលក្រមរបស់តុលាការលើកឡើងថា បទឧក្រិដ្ឋទល់នឹងច្បាប់អន្តរជាតិប្រព្រឹត្តដោយបុគ្គល ហើយមានតែការដាក់ទោសបុគ្គលនោះទេ ទើបបញ្ញត្តិនៃច្បាប់អន្តរជាតិអាចអនុវត្តទៅបាន។ចំណុចមួយទៀតគឺ សាលក្រមនៃអង្គជំនុំជម្រះនេះរួមចំណែកក្នុងការព្រាងអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលបានបើកផ្លូវផ្តល់សម្រាប់អង្គជំនុំជម្រះតូក្យូ(១៩៤៦) អង្គជំនុំជម្រះឧក្រិដ្ឋកម្មសម្រាប់អតីតរដ្ឋយូហ្គោស្លាវី (១៩៩៣) និងរវ៉ាន់ដា (១៩៩៤)។
មិនអត់ឡើយការទិតៀនចំពោះការកាត់ក្តីនេះ។ ទីមួយ គឺភាពលម្អៀងរបស់ចៅក្រមប្រឆាំងទៅនឹងជនជាប់ចោទ ចំណែកឯបទចោទវិញទៀតសោតត្រូវបានរៀបចំធ្វើយ៉ាងណាឲ្យជនជាប់ចោទត្រូវជាប់ពិរុទ្ធ ខណៈប្រទេសដែលកាត់ទោសអាល្លឺម៉ង់ក៏ប្រព្រឹត្តអំពើអ្វីមិនខុសគ្នាប៉ុន្មានដែរ។ បន្ថែមពីនេះ និយមន័យនៃឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងសន្តិភាព និងមនុស្សជាតិ ត្រូវបានតាក់តែងឡើងដោយក្រុមសម្ព័ន្ធមិត្ត ហើយក្លាយទៅជាច្បាប់ក្រោយពេលបទល្មើសកើតឡើង (ex post facto) ដែលមិនគួរអនុវត្តបែបប្រតិសកម្មឡើយ។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ ធនធានដែលផ្តល់ឲ្យមេធាវីជនជាប់ចោទមានចំនួនតិច ធៀបទៅនឹងរដ្ឋអាជ្ញារ។ មេធាវីក៏មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យលើកឡើងពីបទឧក្រិដ្ឋដែលប្រព្រឹត្តឡើងដោយក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តផងដែរ៕