គ្មានការចរចានយោបាយ ដោយការរំលងផ្លូវច្បាប់ឡើយ។ នេះជាសាររបស់ប្រមុខគណបក្សកាន់អំណាច ផ្ញើទៅកាន់អ្នកប្រឆាំង ខណៈមេដឹកនាំក្រុមប្រឆាំង ចាត់ទុកវិធានការផ្លូវច្បាប់របស់តុលាការ ជាការបំភ័យដល់អ្នកគាំទ្រខ្លួន។
សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជូនសារជាថ្មីទៅកាន់អតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិថា គ្មានការចរចានយោបាយឡើយ ដរាបណាផ្លូវច្បាប់មិនទាន់ត្រូវបានដោះស្រាយ។ សាររបស់សម្តេច ធ្វើឡើងក្នុងពិធីជួបសំណេះសំណាលជាមួយមេធាវីរដ្ឋាភិបាល និងមេធាវីស្ម័គ្រចិត្តរបស់សម្តេច កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០។
សម្តេច ហ៊ុន សែន សង្កត់ធ្ងន់ថា ជាមួយអតីតគណបក្សប្រឆាំង គឺមិនអាចដោះស្រាយតាមផ្លូវនយោបាយ មុនផ្លូវច្បាប់នោះទេ តែផ្ទុយមកវិញ គឺត្រូវរង់ចាំឲ្យផុតពីផ្លូវច្បាប់សិន ចាំសម្របសម្រួលគ្នាតាមផ្លូវនយោបាយជាក្រោយ។ ប្រធានគណបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ បញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖«ដំណើរការផ្លូវច្បាប់នៅតែបន្ត។ អ្នក ត្រូវជាប់គុក ត្រូវជាប់គុកឲ្យហើយ ចាំមកនិយាយខាងនយោបាយ។ អ្នក មិនទាន់កាត់ក្តី ត្រូវកាត់ក្តីឲ្យហើយ ចាំនិយាយគ្នារឿងនយោបាយ»។
សម្តេច រម្លឹកពាក្យចាស់ថា កម្ពុជា អត់មានជម្លោះនយោបាយទេ គឺមានតែអ្នកនយោបាយ មានជម្លោះជាមួយច្បាប់ ហើយក៏គ្មានអ្នកទោសនយោបាយដែរ គឺមានតែអ្នកនយោបាយ មានទោសព្រហ្មទណ្ឌ។ ជាមួយគ្នានេះ សម្តេច ប្រកាសឡើងវិញថា គ្មានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសលើកទី២ និងគ្មានការថ្វាយសំណើទៅព្រះមហាក្សត្រសុំប្រោសព្រះរាជទានលើកលែងទោសដល់បុគ្គលណាជាលើកទី៣ លើកទី៤ ឬលើកទី៥នោះឡើយ។ ដ្បិតមិនបញ្ចេញឈ្មោះ តែគេ អាចសន្និដ្ឋានថា សម្តេច ចង់សំដៅលើលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំកំពូលនៃក្រុមប្រឆាំង។ សម្តេច មានប្រសាសន៍ថា៖«ល្មមយល់គ្នាហើយ កន្លែងហ្នឹង»។
នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០នេះ តុលាការរាជធានីភ្នំពេញ បានបើកសវនាការតាមការគ្រោងទុក ដើម្បីជំនុំជម្រះក្តីលើមនុស្សជាង១០០នាក់ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងអតីតគណបក្សប្រឆាំង ក្រោមបទរួមគំនិតក្បត់ [ជាតិ] និងបទញុះញង់បង្កឲ្យមានភាពវឹងវរដល់សន្តិសុខសង្គម។
ក្នុងចំណោមមនុស្សជាង១០០នាក់នោះ ក៏មានថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃអតីតគណបក្សប្រឆាំងផងដែរ ដូចជា លោក សម រង្ស៊ី អ្នកស្រី មួរ សុខហួរ លោក អេង ឆៃអ៊ាង លោក អ៊ុំ សំអាន លោក អ៊ូ ច័ន្ទឫទ្ធិ លោក តុ វ៉ាន់ចាន់ លោក ឡុង រី លោក ហូរ វ៉ាន់ និង លោក ម៉ែន សុថាវរិន្ទ្រ ជាដើម។ ប៉ុន្តែ មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃអតីតគណបក្សប្រឆាំងទាំងនោះ គ្មានអ្នកណាម្នាក់ បានទៅចូលរួមសវនាការនៅតុលាការរាជធានីភ្នំពេញឡើង ដ្បិតពួកគេ សុទ្ធតែស្ថិតនៅឯក្រៅប្រទេស។
ចំពោះអ្នកនៅក្នុងស្រុក មានមួយចំនួន បានស្ម័គ្រចិត្តទៅចូលរួមសវនាការ។ ទន្ទឹមគ្នានេះ មានប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន បានទៅមុខតុលាការរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីលើកទឹកចិត្តអ្នកដែលស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមសវនាការ ហើយក៏ដើម្បីឃ្លាំមើលដំណើរការជំនុំជម្រះដែរ។
ក្នុងកិច្ចសម្ភាសជាមួយវិទ្យុអាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា លោក សម រង្ស៊ី ហៅការកាត់ក្តីលើមនុស្សជាង១០០នាក់នោះ ថាដើម្បីបង្ហាញសញ្ញាឲ្យឈប់គាំទ្រអតីតគណបក្សប្រឆាំងនិងមិនឲ្យរង់ចាំទទួលការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តរបស់លោកនាពេលខាងមុខ។ លោក ជឿជាក់ថា ពេលលោក និងថ្នាក់ដឹកនាំរបស់លោក វិលចូលកម្ពុជាវិញនៅពេលខាងមុខ នឹងមានការគាំទ្រភ្លូកទឹកភ្លូកដីពីប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា។ លោក ថ្លែងថា៖«អ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន ចង់បានតាមរយៈតុលាការរបស់គាត់ គឺការបំភិតបំភ័យប្រជារាស្ត្រខ្មែរ កុំឲ្យគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ...»។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាច នៅតែសំដៅលើមេដឹកនាំក្រុមប្រឆាំង ថាជាក្រុមឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់។ លោក សរសេរសារក្នុងបណ្តាញទំនាក់ទំនងតេឡេក្រាម ទៅកាន់អ្នកកាសែតថា៖«ទណ្ឌិតមេឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់ ទោះចូល [កម្ពុជា] នៅពេលណាក៏ដោយ គឺខ្ញីពេលនោះតែម្តង»។
រីឯ អ្នកធ្វើសកម្មភាពបម្រើនយោបាយរបស់ក្រុមឧទ្ទាម ក៏ត្រូវលោក សុខ ឥសាន ចាត់ទុកថា ខុសច្បាប់ដែរ។ លោក រម្លឹកថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចែងពីសិទ្ធិនយោបាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ តែពុំបានអនុញ្ញាតឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ គាំទ្រក្រុមឧទ្ទាមនិងគណបក្សខុសច្បាប់ទេ។ លោក បញ្ជាក់ថា៖«អ្នកចូលដៃជាមួយក្រុមឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់ នឹងគ្មានអនាគតល្អទេ។ មធ្យោបាតែមួយគត់ ដើម្បីជៀសវាងផលវិបាកផ្សេងៗ មានតែកុំធ្វើតាមនិង [កុំ] ធ្វើសកម្មភាពបម្រើនយោបាយក្រុមមឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់»។
បន្ថែមពីនេះ លោក ជិន ម៉ាលីន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ បង្ហោះលើទំព័រហ្វេសប៊ុកថា បទល្មើស ដែលមានមនុស្សច្រើននាក់ពាក់ព័ន្ធ គឺជារឿងធម្មតានិងជាគោលការណ៍ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ។ លោក បកស្រាយថា សំណុំរឿងមួយចំនួន អាចមានមនុស្សច្រើននាក់ជាប់ពាក់ព័ន្ធ បើកាលណា វាជាសំណុំរឿង ដែលមានអង្គការចាត់តាំងនិងរៀបចំចាត់ចែងច្បាស់លាស់និងជាប្រព័ន្ធ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌រូបនេះ អធិប្បាយទៀតថា តាមគោលការណ៍ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ សំណុំរឿង ដែលមានមនុស្សច្រើននាក់ជាប់ពាក់ព័ន្ធបែបនេះ គឺពួកគេ ត្រូវទទួលខុសត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ដូចៗគ្នា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត លោក អះអាងថា ការចេញដីកាជាបន្តបន្ទាប់នាពេលថ្មីៗនេះ គឺស្ថិតក្នុងគោលដៅនៃការដោះស្រាយបញ្ហាកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតាមតុលាការ តែមិនមែនស្ថិតក្នុងគោលដៅ «ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញរឹតត្បិត» សិទ្ធិសេរីភាពរបស់សកម្មជនយោបាយឡើយ។
សាររបស់លោក ជិន ម៉ាលីន គឺជាការឆ្លើយតបនឹងអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា។ តាមរយៈសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន ដែលចេញពីទីក្រុងហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វីស នៅថ្ងៃទី២៦ ខែវិច្ឆិកា អ្នកស្រី បង្ហាញការភ្ញាក់ផ្អើលនិងក្តីកង្វល់ខ្លាំង អំពីការជំនុំជម្រះក្តីទ្រង់ទ្រាយធំ លើមនុស្សជាង១០០នាក់។ អ្នកស្រី សរសេរថា ការជំនុំជម្រះក្តីទ្រង់ទ្រាយធំនេះ ទំនងជាកើតចេញពីហេតុផលនយោបាយ និងខ្វះមូលដ្ឋានច្បាប់ច្បាស់លាស់។
អ្នកស្រី សន្និដ្ឋានថា ដំណើរការក្តីរបស់តុលាការ ទំនងជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្របំភិតបំភ័យនិងបំបាក់មុខគូប្រជែងរបស់រដ្ឋាភិបាល។ អ្នកស្រី រំលេចការយល់ឃើញរបស់អ្នកស្រីថា៖«លំហប្រជាពលរដ្ឋនិងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា បានបន្តធ្លាក់ចុះ ហើយមានសញ្ញាតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ដែលបង្ហាញពីការបង្រួបបង្រួមនិងការផ្សះផ្សារនយោបាយ»។
មនុស្សជាង១០០នាក់ខាងលើ ត្រូវចោទពីបទរួមគំនិតក្បត់ [ជាតិ] និងបទញុះញង់ គឺដោយសារតែពួកគេ បង្ហាញការគាំទ្រគម្រោងធ្វើមាតុភូមិនិវត្តរបស់លោក សម រង្ស៊ី កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩។ អ្នកខ្លះ បានបំផុសបំផុលបន្តដល់អ្នកផ្សេងទៀត ចូលរួមគាំទ្រដែរ និងចាំទទួលការមកដល់របស់លោក សម រង្ស៊ី។ អ្នកខ្លះទៀត បានទៅជួបលោក សម រង្ស៊ី នៅម៉ាឡេស៊ី ដែលកាលនោះ លោក ទៅម៉ាឡេស៊ី ដើម្បីជួបអ្នកគាំទ្រហើយបាននិយាយពាក់ព័ន្ធនឹងគម្រោងមាតុភូមិនិវត្តរបស់លោក។
លោក សម រង្ស៊ី ចោទរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថា ហាមក្រុមហ៊ុនយន្តហោះមិនឲ្យដឹកលោក ទើបធ្វើឲ្យលោក មិនអាចចូលកម្ពុជាតាមការគ្រោងទុក។ រដ្ឋាភិបាល តបវិញថា លោក សម រង្ស៊ី មិនហ៊ានចូលកម្ពុជាដោយខ្លួនឯង។
លោក សម រង្ស៊ី រួមទាំងថ្នាក់ដឹកនាំមួយចំនួនរបស់លោក ដែលត្រូវបានតុលាការ សង្ស័យថា ផ្តើមគំនិតនិងរៀបគម្រោងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានរងពីបទឧបឃាត។ បទឧបឃាត សំដៅដល់ការរៀបគម្រោងធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។ មេដឹកនាំក្រុមប្រឆាំង ក៏ជាប់ពីបទរួមគំនិតក្បត់ [ជាតិ] ដែរ។
ចំណែកលោក កឹម សុខា ដៃគូនយោបាយរបស់លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវចោទពីបទសន្ទិដ្ឋិភាព ដែលសំដៅថា លោក លួចពឹងពាក់បរទេសដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។ ដ្បិតនៅក្នុងស្រុក តែលោក កឹម សុខា ពុំទាន់អាចធ្វើសកម្មភាពនយោបាយបានឡើយ។ សំណុំរឿងរបស់លោក ត្រូវបានតុលាការ បើកសវនាការជំនុំជម្រះប៉ុន្មានដងរួចមកហើយ តែត្រូវបានផ្អាកវិញ ដោយសារបារម្ភពីជំងឺកូវីដ-១៩។
បើគ្មានដំណោះស្រាយនយោបាយ ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិឆ្នាំ២០២៣ អាចនឹងគ្មានវត្តមានអតីតគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំនេះម្តងទៀត៕