RFI
អន្តរជាតិ
ការសិក្សាបង្ហាញថា ២០២៣ជាឆ្នាំដែលកើតមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធច្រើនបំផុត គិតចាប់ពីសង្រ្គាមលោកលើកទី២
ទាហានអ៊ុយក្រែននៅតំបន់ដូនែតស្ក កាលពីខែមីនាឆ្នាំ ២០២៣។ AP
×![]()
ដោយ៖ឈាង បុប្ផា/RFI ខេមរភាសា
នៅឆ្នាំ ២០២៣ ភពផែនដីស្គាល់កំណើនសង្រ្គាម ជម្លោះប្រដាប់អាវុធដ៏ច្រើនបំផុតមិនធ្លាប់មាន គិតចាប់តាំងពីចប់សង្រ្គាមលោកលើកទី២។ នេះបើតាមការសិក្សា ចេញផ្សាយដោយ វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវស្តីពីសន្តិភាពនៅទីក្រុងអូស្លូ កាលពីថ្ងៃចន្ទទី ១០មិថុនា។ សង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន និងសង្រ្គាមហ្កាហ្សាចូលរួមមួយចំណែកធំ ធ្វើឲ្យចំនួនមនុស្សស្លាប់ដោយសារជម្លោះប្រដាប់អាវុធ មានប្រមាណ ១សែន២ម៉ឺននាក់ នៅឆ្នាំ ២០២៣។
សង្រ្គាមលោកលើកទី២បានបិទបញ្ចប់អស់រយៈពេល៨០ឆ្នាំទៅមែន ប៉ុន្តែ ពិភពលោកមិនដែលបានស្ងប់សុខ។ ផ្ទុយទៅវិញ សង្រ្គាម ជម្លោះប្រដាប់អាវុធបានកើតមានជាហូរហែ និងមានចំនួនកើនឡើងកាន់តែច្រើន ជាពិសេសកាលពីឆ្នាំទៅម៉ិញ ឆ្នាំ ២០២៣។ បើតាមការសិក្សារបស់វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវសន្តិភាពអូស្លូ នៅប្រទេសន័រវែស គិតចាប់តាំងពីចប់សង្រ្គាមលោកលើកទី២ ឆ្នាំ២០២៣ ជាឆ្នាំដែលកើតមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធច្រើនជាងគេបំផុត នៅក្នុងចំនួន៥៩នៅទូទាំងពិភពលោក។
សង្រ្គាមរវាងប្រទេសនិងប្រទេស សង្រ្គាមស៊ីវិល ជម្លោះប្រដាប់អាវុធកើតឡើងនៅគ្រប់ទ្វីប ប៉ុន្តែ ទ្វីបអាហ្វ្រិកនៅតែនាំមុខគេខាងមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ចំនួន ២៨ ពោលគឺកើនឡើងទ្វេដង បើប្រៀបធៀបនឹងកាលពី១០ឆ្នាំមុន។ បន្ទាប់មកគឺអាស៊ី ចំនួន១៧ ដើមបូព៌ា (១០) អឺរ៉ុប (៣) និងអាមេរិកខាងត្បូង (១)។ ជាការកត់សំគាល់ ចំនួនជម្លោះប្រដាប់អាវុធកើនឡើងមែន ប៉ុន្តែ ចំនួនប្រទេសដែលកើតមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធបានធ្លាក់ចុះពី ៣៩ មកនៅតែ៣៤ប្រទេសប៉ុណ្ណោះ នៅឆ្នាំ ២០២៣។ បើតាមការពន្យល់របស់លោកស្រី Siri As Rustad សាស្ត្រាចារ្យស្រាវជ្រាវនៃវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវសន្តិភាពក្រុងអូស្លូ និងជាអ្នកដឹកនាំការសរសេររបាយការណ៍ខាងលើ នៅក្នុងប្រទេសតែមួយ អាចមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធជាច្រើនកន្លែង។
គេជឿថា ការពង្រីកខ្លួនរបស់ក្រុមជីហាតអង្គការរដ្ឋអ៊ីស្លាមនៅអាស៊ី អាហ្វ្រិក និងដើមបូព៌ា ជាហេតុផលមួយដែលធ្វើឲ្យចំនួនជម្លោះប្រដាប់អាវុធកាន់តែឡើង។ នេះគេនៅមិនទាន់និយាយពីក្រុមប្រដាប់អាវុធអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយមផ្សេងទៀតដែលចូលខ្លួនពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។ បើតាមការវាយតម្លៃរបស់លោកស្រី Rustad ការវិវត្តចុងក្រោយនេះកំពុងបង្កការលំបាក ឧបសគ្គដល់ក្រុមផ្តល់ជំនួយ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលចង់ចូលខ្លួនដោះស្រាយជម្លោះ ឬនាំយកជំនួយដើម្បីកែលំអជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជននៅតាមប្រទេសដែលកំពុងមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។
គេជឿថា ការពង្រីកខ្លួនរបស់ក្រុមជីហាតអង្គការរដ្ឋអ៊ីស្លាមនៅអាស៊ី អាហ្វ្រិក និងដើមបូព៌ា ជាហេតុផលមួយដែលធ្វើឲ្យចំនួនជម្លោះប្រដាប់អាវុធកាន់តែឡើង។ នេះគេនៅមិនទាន់និយាយពីក្រុមប្រដាប់អាវុធអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយមផ្សេងទៀតដែលចូលខ្លួនពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។ បើតាមការវាយតម្លៃរបស់លោកស្រី Rustad ការវិវត្តចុងក្រោយនេះកំពុងបង្កការលំបាក ឧបសគ្គដល់ក្រុមផ្តល់ជំនួយ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលចង់ចូលខ្លួនដោះស្រាយជម្លោះ ឬនាំយកជំនួយដើម្បីកែលំអជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជននៅតាមប្រទេសដែលកំពុងមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។
មួយវិញទៀត អំពើហិង្សានៅក្នុងពិភពលោកបានកើនឡើងខ្ពស់មិនធ្លាប់ គិតចាប់តាំងពីចប់សម័យសង្រ្គាមត្រជាក់។ តួលេខដែលបានមកពីកម្មវិធីទិន្នន័យស្តីពីជម្លោះ របស់សកលវិទ្យាល័យUppsala នៅបានបង្ហាញថា ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ កាន់តែស្មុគស្មាញ និងធ្វើឲ្យចំនួនមនុស្សស្លាប់ហក់កើនឡើងខ្ពស់វិញ ជាពិសេសដោយសារសង្រ្គាមនៅអេត្យូពី សង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន ហើយនិងសង្រ្គាមហ្កាហ្សា។
ជារួម ការសិក្សារបស់វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវសន្តិភាពក្រុងអូស្លូផ្តល់ការវិភាគលើស្ថានភាពជម្លោះប្រដាប់អាវុធជាទូទៅនៅក្នុងពិភពលោកពីឆ្នាំ ១៩៤៦ដល់ឆ្នាំ២០២៣។ គោលបំណងគឺ ជួយអ្នកសម្រេចចិត្តនយោបាយឲ្យយល់ច្បាស់ជាងមុនពីបរិបទ ស្ថានការណ៍ដែលពួកគេត្រូវជួបប្រទះនៅក្នុងបេសកកម្មការងាររបស់ពួកគេ៕
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
