អន្តរជាតិ
អេរីត្រេ-អេត្យូពី ពីសង្គ្រាមព្រំដែនរ៉ាំរ៉ៃជាង២ទសវត្សរ៍ ឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព
នាយករដ្ឋមន្ត្រីអេត្យូពី Abiy Ahmed អញ្ជើញមកដល់រដ្ឋធានីអាស្មារ៉ាប្រទេសអេរីត្រនិងជួបជាមួយប្រធានាធិបតី Isaias Afwerki
×![]()
សត្រូវស៊ីសាច់ហុតឈាមគ្នាប្រចាំអាហ្រិ្វកអេរីត្រេ និងអេត្យូពីបានប្រកាសបញ្ចប់សង្គ្រាមព្រំដែនជាផ្លូវការដោយមេដឹកនាំប្រទេសទាំងពីរយល់ព្រមស្តារទំនាក់ទំនងការទូតជាផ្លូវការ និងបើកស្ថានទូតរៀងៗខ្លួននៅក្នុងប្រទេសទាំងពីរនៅដើមសប្តាហ៍នេះ។ វាជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រសម្រាប់ប្រជាជនអេត្យូពី និងអេរីត្រេដែលរងគ្រោះដោយសារសង្គ្រាមព្រំដែន និងការបន្តប្រឈមមុខដាក់គ្នាជិតពីរទសវត្សរ៍មកនេះ។
សង្គ្រាមព្រំដែនរវាងរដ្ឋអាហ្វ្រិកអេត្យូពី និងអេរីត្រេដែលធ្លាប់ជាបងប្អូននឹងគ្នានោះបានឆក់យកជីវិតជនស្លូតត្រង់ជិត ប្រាំបីម៉ឺននាក់ឯណោះចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៩៨ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០០។ ទោះបីជាឆ្នាំ ២០០០ ភាគីទាំងពីរព្រមចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក៏ពិតមែន សង្គ្រាមមិនបានបញ្ចប់ឡើយ។ ការដណ្តើមគ្នាយកទឹកដីក្រុង Badme ជាចំណុចរាំងខ្ទប់ការបង្កើតសន្តិភាពរវាងរដ្ឋនៅកុយរមាសអាហ្វ្រិក (Horn of Africa) នេះរហូតមក។
ដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះនិងចាប់ដៃគ្នាឡើងវិញក្នុងនាមជាមិត្តជិតខាង លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីអេត្យូពី Abiy Ahmed ព្រមទទួលយកការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទាំងស្រុង និង គោរពសេចក្តីសម្រេចរបស់គណៈកម្មការរួមដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនដោយលះបង់ទឹកមួយចំនួន និងតំបន់ប្រទាញប្រទង់ Badme ផងដែរ។ ជំហរប្រមុខរដ្ឋាភិបាលថ្មីធ្វើឲ្យគេភ្ញាក់ផ្អើល ហើយអ្នកនយោបាយអេត្យូពីខ្លះដាក់មន្ទិលសង្ស័យ និងខ្លះមិនពេញចិត្តនឹងឆន្ទៈបញ្ចប់ជម្លោះជាមួយអេរីត្រេឡើយ។
១.អេរីត្រេប្រកាសឯករាជ្យពេលណា?
ក្រោយម្ចាស់អាណានិគមអ៊ីតាលីចាកចេញពីអេត្យូពីឆ្នាំ ១៩៥១ នៅឆ្នាំ ១៩៦២ មហាក្សត្រអេត្យូពីចុងក្រោយបំផុតព្រះចៅ Haile Selassie បានសម្រេចបញ្ចប់ស្វ័យភាពនៃទឹកដី អេរីត្រេ និងដាក់ទឹកដីនេះជាអាណាខេត្តដែលស្ថិតក្រោមឧបសម្ព័ន្ធរបស់ខ្លួន។ បើតាមទូទស្សន៍កាតា Aljazeera ក្រោយមានការសម្រេចបែបនេះ ប្រជាជនអេរីត្រេបានសម្រេចចូលរួមចលនាប្រដាប់អាវុធដើម្បីទាមទារឯករាជ្យចាប់ពីពេលនោះមក។
អស់ពេលប្រហែលជិត ៣០ឆ្នាំ ក្រោយធ្វើសង្គ្រាមទាមទារឯករាជ្យនេះ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ ក្រុមឧទ្ទាមអេរីត្រេបានជួយប្រជាជនអេត្យូពីផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំយោធាដែលដឹកនាំដោយវរសេនីយ៍ឯក Mengistu Haile Mariam និងបានដណ្តើមយកទីក្រុង Asmara ដែលរដ្ឋធានីអេរីត្រេ និងសម្រេចលើកបន្ទុករដ្ឋាភិបាលមួយនៅក្នុងទឹកដីអេរីត្រេតែម្តង។ តាមស្ថានភាពជាក់ស្តែង អេរីត្រេតាំងខ្លួនជារដ្ឋឯករាជ្យមួយ។
រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៩៣ អេរីត្រេបានទទួលសិទ្ធិក្នុងការរៀបចំប្រជាមតិមួយដើម្បីស្ទង់មតិប្រជាជនថាពួកគេចង់រស់នៅជាមួយអេត្យូពី ឬចង់ប្រកាសឯករាជ្យនោះ។ ក្នុងការបោះឆ្នោតពេលនោះ ប្រជាជនអេរីត្រ ៩៨,៥ ភាគរយបានចុះឈ្មោះចូលរួមបោះឆ្នោត ហើយជាលទ្ធផលប្រជាជនប្រហែល ៩៩,៨ ភាគរយឯណោះដែលគាំទ្រការប្រកាសឯករាជ្យ បើទោះជាព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរដែលមានចម្ងាយ ១០០០គីឡូម៉ែត្រនោះមិនត្រូវបានគេកំណត់ច្បាស់លាស់ឡើយពេលនោះ។
យ៉ាងណាមិញ បញ្ហាមិនបញ្ចប់ត្រឹមការប្រកាសឯករាជ្យរស់នៅដាច់ដោយឡែកពីគ្នាឡើយ។ ពេលដែលអេរីត្រេផ្តាច់ខ្លួន អេត្យូពីក្លាយជាប្រទេសដែលគ្មានសមុទ្រ ដោយលែងមានព្រំដែនជាប់សមុទ្រក្រហម។ វាជាបញ្ហាប្រឈមយុទ្ធសាស្ត្រចម្បងសម្រាប់រដ្ឋមហាអំណាចតំបន់ដែលស្ថិតនៅតំបន់កុយរមាសអាហ្វ្រិកមួយនេះ។
២.សង្គ្រាមផ្ទុះឡើងព្រោះបញ្ហាព្រំដែន
ក្រោយការប្រកាសឯករាជ្យ ទំនាក់ទំនងប្រទេសទាំងពីរមិនមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរទេ។ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៧ ក្រោយពេលដែលអេរីត្រេសម្រេចដាក់ចេញរូបីយវត្ថុផ្ទាល់ខ្លួន ទំនាក់ទំនងចាប់ផ្តើមរង្គោះរង្គើរខ្លាំងតែម្តង។
ក្នុងខែឧសភាឆ្នាំ ១៩៩៨ ការប្រយុទ្ធគ្នាផ្ទុះឡើង បន្ទាប់ពីពេលដែលកងកម្លាំងយោធាអេត្យូពីចូលឈ្លានពានទឹកដីដែលស្ថិតនៅជុំវិញតំបន់ Badme ដែលទីក្រុងមួយស្ថិតក្រោមបន្ទាប់ព្រំដែនបន្សល់ទុកដោយម្ចាស់អាណានិគមអ៊ីតាលី។ ក្រុង Badme គ្មានប្រេង, គ្មានត្បូង និងគ្មានធនធានមានតម្លៃអ្វីទេ ប៉ុន្តែវាជាល្បែងនយោបាយរបស់ភាគីទាំងពីរដែលចង់ឈ្នះរៀងខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះច្នេះគេប្រដូចការប្រយុទ្ធគ្នារវាងអេរីត្រេ និងអេត្យូពីនេះទៅនឹង «បុរសទំពែកពីរនាក់ដែលវាយគ្នាដណ្តើមយកស្និតសិតសក់»។
ជាបន្តបន្ទាប់ការប្រយុទ្ធគ្នានេះរីករាលដាលកាន់តែខ្លាំង ហើយភាគីជម្លោះសម្រេចប្រើប្រាស់កងកម្លាំងទ័ពអាកាសដើម្បីវាយប្រហារគ្នាទៅវិញទៅមកផងដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាអាចដណ្តើមទីក្រុងនេះបាន។
បើតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន AFP ក្នុងខែឧសភាឆ្នាំ ២០០០ ការប្រយុទ្ធកម្រើកជាថ្មី ឯការចរចាគ្នាក៏ចាប់ផ្តើមឡើងវិញដែរនៅក្នុងអាល់ហ្សេរី។ មនុស្សស្លាប់កើនឡើងដល់យ៉ាងហោចណាស់ប្រាំបីម៉ឺននាក់ (របាយការណ៍ខ្លះអះអាងថា អ្នកស្លាប់មានដល់ដប់ម៉ឺននាក់) ដោយសារសង្គ្រាមព្រំដែនបីឆ្នាំនេះ ហើយជនស៊ីវិលរាប់សែននាក់ភៀសខ្លួនគេចពីសង្គ្រាមនេះ។
៣.កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពតែភាគីគ្មានឆន្ទៈអនុវត្ត
ក្នុងខែមិថុនាឆ្នាំ ២០០០ ភាគីជម្លោះទាំងពីរសម្រេចបានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពជំហានបឋមមួយក្រោមការជួយជ្រោមជ្រែងពីអង្គការឯកភាពអាហ្វ្រិក (African Unity Organization) មុនពេលអង្គការបញ្ចប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួនទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ ២០០២។
កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពនេះធានាឲ្យមានការពង្រាយកងទ័ពថែរក្សាសន្តិភាពអង្គការសហប្រជាជាតិទៅកាន់តំបន់ស និងទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលអេត្យូពីដកកងទ័ពចេញពីក្នុងទឹកដីអេរីត្រផងដែរ។ កិច្ចព្រមព្រៀងផ្លូវការត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយភាគីទាំងពីរនៅខែធ្នូឆ្នាំដដែល។ កិច្ចព្រមព្រៀងផ្លូវការនេះដែរបង្កើតឲ្យមានគណៈកម្មការព្រំដែនរួមអេត្យូពី-អេរីត្រ ដែលស្ថិតនៅតុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ ហើយវាមានបន្ទុកគូសបន្ទាត់ព្រំដែន និងដោះស្រាយតំបន់ជម្លោះ។ អំណាចគណៈកម្មការនេះ គឺចេញសេចក្តីសម្រេចមួយចុងក្រោយបិទផ្លូវតវ៉ា និងមានអនុភាពគតិយុត្តិផងដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ក្នុងខែមេសាឆ្នាំ ២០០២ គណៈកម្មការពិសេសនេះបានចេញសេចក្តីសម្រេចមួយដែលបែងចែកទឹកដីធំសម្បើមរួមបញ្ចូលទាំងទឹកដីក្រុង Badme ដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះទៅឲ្យអេរីត្រេ។ អេត្យូពីឃើញថា វាគ្មានហេតុផលណាដែលខ្លួនត្រូវទទួលយកសេចក្តីសម្រេចនេះទេ ហើយចាត់ទុកថា សាលក្រមនេះខុសច្បាប់ គ្មានយុត្តិធម៌ និងគ្មានទំនួលខុសត្រូវឡើយ។ មិនបានបង្អែរបង្អង់យូរឡើយ រដ្ឋអាហ្វ្រិកនេះក៏ស្នើឲ្យគណៈកម្មការនេះបកស្រាយសេចក្តីសម្រេចខ្លួនឡើងវិញ ប៉ុន្តែគណៈកម្មការនេះបដិសេធ។
ដោយខឹងសម្បារខ្លាំងផង អេត្យូពីមិនដកកងទ័ពចេញពីទីក្រុង Badme ទេ។ ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាបន្តទៅមុខ ដោយវាធ្វើឲ្យការអនុវត្តសាលក្រមនិងការគូសបន្ទាប់ព្រំដែនបន្តពន្យារពេលទៀត។ ក្រៅពីនេះភាពតានតឹងក៏បន្តកើនឡើងទៅទៀតដោយភាគីទាំងពីរបន្តប៉ះទង្គិចគ្នា ចល័តកងទ័ព និងការដាក់បង្កប់មីនតាមព្រំដែនជាដើម។ រដ្ឋាភិបាលអេរីត្រេឯណោះវិញ យកលេសជម្លោះព្រំដែនរឹតបន្តឹងសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាពព័ត៌មាន និងចាប់ចងអ្នកនយោបាយប្រឆាំងជាដើម ថ្វីបើមានការទិតៀនពីសហគមន៍អន្តរជាតិក៏ដោយ។
ឆ្នាំ ២០០៦ ស្របពេលដែលស្ថានការណ៍មិនមានធូរស្រាលបន្តិចសោះនោះ ហើយគេក៏ខ្លាចថា សង្គ្រាមអាចផ្ទុះឡើងជាថ្មីទៀត ការពិភាក្សាគ្នាដើម្បីរកវិធានការចាប់ផ្តើមកំណត់ព្រំដែននៅអង់គ្លេសក៏បរាជ័យទៀត។ ភាគីទាំងពីរក៏បន្តចោទគ្នាទៅវិញទៅមកថា មានជំហរក្រឡិចក្រឡុចទុកចិត្តមិនបានថែមទៀតផង។ ជាបន្តបន្ទាប់មកទៀត អេត្យូពីបានចោទប្រកាន់ថា អេរីត្រេមានចេតនាពិសពុលចង់បង្កឲ្យមានអស្ថិរភាពនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនផងបន្ទាប់ពីកងទ័ពខ្លួនសម្លាប់ក្រុមឧទ្ទាមច្រើនជាង ១១០នាក់។ ប៉ុន្តែអេរីត្រេបន្តបដិសេធការចោទប្រកាន់នេះរហូតមក។ ការប៉ះទង្គិចគ្នាតាមព្រំដែនកើតឡើងជាហូរហែរមករហូតដល់ពេលរដ្ឋាភិបាលអេត្យូពីទី ១២របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Abiy Ahmed ឡើងកាន់តំណែងកាលពីខែមេសាឆ្នាំនេះ។
៤.ទុកអតីកាលមួយឡែក រដ្ឋាភិបាលអេត្យូពីថ្មីជ្រើសរើសយកសន្តិភាព
រឿងដែលគួរឲ្យភ្ងាក់ផ្អើលសម្រាប់ប្រជាជនទាំងសងខាង និងសហគមន៍អន្តរជាតិនោះគឺ ការសម្រេចរបស់លោក Abiy Ahmed ដែលប្រកាសប្រាប់រដ្ឋាភិបាលអេរីត្រេដឹកនាំដោយប្រធានាធិបតីលោក Isaias Afwerki ព្រមទទួលធ្វើសម្បទានយ៉ាងធំធេងដោយយកសេចក្តីសម្រេចរបស់គណៈកម្មការចម្រុះនោះឥតមានលក្ខខណ្ឌ។ លោក Abiy អះអាងថា អេត្យូពីព្រមលះបង់ទឹកដីរបស់ខ្លួនរួមទាំងទីក្រុង Badme និងដកកងទ័ពចេញពីតំបន់ទាំងនោះតាមសេចក្តីសម្រេចឆ្នាំ ២០០២នោះ។ ជំហររបស់លោក Abiy ជារឿងដែលសហគមន៍អន្តរជាតិសាទរជាពិសេសប្រជាជនអេរីត្រេដែលរងគ្រោះខ្លាំង ប៉ុន្តែអ្នកនយោបាយអេត្យូពីខ្លះកំពុងឆ្ងល់ និងមិនយល់ស្របនឹងសម្បទានរបស់លោកឡើយ។
ដោយឡែក រដ្ឋាភិបាលអេរីត្រេបានស្វាគមន៍យ៉ាងកក់ក្តៅចំពោះជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងអាឌីអាបាបាស និងបានបញ្ជូនប្រតិភូមួយក្រុមភ្លាមៗដែរទៅជួបពិភាក្សាជាមួយភាគីអេត្យូពីដើម្បីកំណត់ផែនការដើម្បីឈានទៅអនុវត្តតសេចក្តីសម្រេចនោះ។
ដល់ ថ្ងៃ៨ ខែកក្កដាដែលជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រនោះ លោក Abiy ធ្វើដំណើរដោយផ្ទាល់ទីកាន់រដ្ឋធានី អាស្មារ៉ា (Asmara) ដើម្បីជួបជាមួយលោក Afwerki ដោយផ្ទាល់។ ប្រជាជនអេរីត្រេចេញសាទរភ្លូកទឹកភ្លូកដីនៅតាមផ្លូវ និងស្វាគមន៍វត្តមានរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអេត្យូពី។ អ្វីដែលគួរឲ្យត្រេកអរខ្លាំងនោះ លោក Abiy បានប្រកាសជាផ្លូវការថា ភាគីទាំងពីរសម្រេចបើកស្ថានទូតនៅទឹកដីទាំងសងខាង និងស្តារទំនាក់ទំនងឡើងវិញតាមរយៈការបើកព្រំដែនផងដែរ។ ថ្វីបើសន្តិភាពកើតឡើងជារឿងដែលគេស្វាគមន៍ក៏ពិតមែន បញ្ហាជាច្រើនដែលភាគីត្រូវដោះស្រាយ ហើយចរន្តនយោបាយក្នុងស្រុកអាចធ្វើឲ្យឆន្ទៈបង្កើតសន្តិភាពនេះប្រែប្រួលផងក៏មិនដឹង៕
សង្គ្រាមព្រំដែនរវាងរដ្ឋអាហ្វ្រិកអេត្យូពី និងអេរីត្រេដែលធ្លាប់ជាបងប្អូននឹងគ្នានោះបានឆក់យកជីវិតជនស្លូតត្រង់ជិត ប្រាំបីម៉ឺននាក់ឯណោះចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៩៨ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០០។ ទោះបីជាឆ្នាំ ២០០០ ភាគីទាំងពីរព្រមចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក៏ពិតមែន សង្គ្រាមមិនបានបញ្ចប់ឡើយ។ ការដណ្តើមគ្នាយកទឹកដីក្រុង Badme ជាចំណុចរាំងខ្ទប់ការបង្កើតសន្តិភាពរវាងរដ្ឋនៅកុយរមាសអាហ្វ្រិក (Horn of Africa) នេះរហូតមក។
ដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះនិងចាប់ដៃគ្នាឡើងវិញក្នុងនាមជាមិត្តជិតខាង លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីអេត្យូពី Abiy Ahmed ព្រមទទួលយកការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទាំងស្រុង និង គោរពសេចក្តីសម្រេចរបស់គណៈកម្មការរួមដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនដោយលះបង់ទឹកមួយចំនួន និងតំបន់ប្រទាញប្រទង់ Badme ផងដែរ។ ជំហរប្រមុខរដ្ឋាភិបាលថ្មីធ្វើឲ្យគេភ្ញាក់ផ្អើល ហើយអ្នកនយោបាយអេត្យូពីខ្លះដាក់មន្ទិលសង្ស័យ និងខ្លះមិនពេញចិត្តនឹងឆន្ទៈបញ្ចប់ជម្លោះជាមួយអេរីត្រេឡើយ។
១.អេរីត្រេប្រកាសឯករាជ្យពេលណា?
ក្រោយម្ចាស់អាណានិគមអ៊ីតាលីចាកចេញពីអេត្យូពីឆ្នាំ ១៩៥១ នៅឆ្នាំ ១៩៦២ មហាក្សត្រអេត្យូពីចុងក្រោយបំផុតព្រះចៅ Haile Selassie បានសម្រេចបញ្ចប់ស្វ័យភាពនៃទឹកដី អេរីត្រេ និងដាក់ទឹកដីនេះជាអាណាខេត្តដែលស្ថិតក្រោមឧបសម្ព័ន្ធរបស់ខ្លួន។ បើតាមទូទស្សន៍កាតា Aljazeera ក្រោយមានការសម្រេចបែបនេះ ប្រជាជនអេរីត្រេបានសម្រេចចូលរួមចលនាប្រដាប់អាវុធដើម្បីទាមទារឯករាជ្យចាប់ពីពេលនោះមក។
អស់ពេលប្រហែលជិត ៣០ឆ្នាំ ក្រោយធ្វើសង្គ្រាមទាមទារឯករាជ្យនេះ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ ក្រុមឧទ្ទាមអេរីត្រេបានជួយប្រជាជនអេត្យូពីផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំយោធាដែលដឹកនាំដោយវរសេនីយ៍ឯក Mengistu Haile Mariam និងបានដណ្តើមយកទីក្រុង Asmara ដែលរដ្ឋធានីអេរីត្រេ និងសម្រេចលើកបន្ទុករដ្ឋាភិបាលមួយនៅក្នុងទឹកដីអេរីត្រេតែម្តង។ តាមស្ថានភាពជាក់ស្តែង អេរីត្រេតាំងខ្លួនជារដ្ឋឯករាជ្យមួយ។
រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៩៣ អេរីត្រេបានទទួលសិទ្ធិក្នុងការរៀបចំប្រជាមតិមួយដើម្បីស្ទង់មតិប្រជាជនថាពួកគេចង់រស់នៅជាមួយអេត្យូពី ឬចង់ប្រកាសឯករាជ្យនោះ។ ក្នុងការបោះឆ្នោតពេលនោះ ប្រជាជនអេរីត្រ ៩៨,៥ ភាគរយបានចុះឈ្មោះចូលរួមបោះឆ្នោត ហើយជាលទ្ធផលប្រជាជនប្រហែល ៩៩,៨ ភាគរយឯណោះដែលគាំទ្រការប្រកាសឯករាជ្យ បើទោះជាព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរដែលមានចម្ងាយ ១០០០គីឡូម៉ែត្រនោះមិនត្រូវបានគេកំណត់ច្បាស់លាស់ឡើយពេលនោះ។
យ៉ាងណាមិញ បញ្ហាមិនបញ្ចប់ត្រឹមការប្រកាសឯករាជ្យរស់នៅដាច់ដោយឡែកពីគ្នាឡើយ។ ពេលដែលអេរីត្រេផ្តាច់ខ្លួន អេត្យូពីក្លាយជាប្រទេសដែលគ្មានសមុទ្រ ដោយលែងមានព្រំដែនជាប់សមុទ្រក្រហម។ វាជាបញ្ហាប្រឈមយុទ្ធសាស្ត្រចម្បងសម្រាប់រដ្ឋមហាអំណាចតំបន់ដែលស្ថិតនៅតំបន់កុយរមាសអាហ្វ្រិកមួយនេះ។
២.សង្គ្រាមផ្ទុះឡើងព្រោះបញ្ហាព្រំដែន
ក្រោយការប្រកាសឯករាជ្យ ទំនាក់ទំនងប្រទេសទាំងពីរមិនមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរទេ។ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៧ ក្រោយពេលដែលអេរីត្រេសម្រេចដាក់ចេញរូបីយវត្ថុផ្ទាល់ខ្លួន ទំនាក់ទំនងចាប់ផ្តើមរង្គោះរង្គើរខ្លាំងតែម្តង។
ក្នុងខែឧសភាឆ្នាំ ១៩៩៨ ការប្រយុទ្ធគ្នាផ្ទុះឡើង បន្ទាប់ពីពេលដែលកងកម្លាំងយោធាអេត្យូពីចូលឈ្លានពានទឹកដីដែលស្ថិតនៅជុំវិញតំបន់ Badme ដែលទីក្រុងមួយស្ថិតក្រោមបន្ទាប់ព្រំដែនបន្សល់ទុកដោយម្ចាស់អាណានិគមអ៊ីតាលី។ ក្រុង Badme គ្មានប្រេង, គ្មានត្បូង និងគ្មានធនធានមានតម្លៃអ្វីទេ ប៉ុន្តែវាជាល្បែងនយោបាយរបស់ភាគីទាំងពីរដែលចង់ឈ្នះរៀងខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះច្នេះគេប្រដូចការប្រយុទ្ធគ្នារវាងអេរីត្រេ និងអេត្យូពីនេះទៅនឹង «បុរសទំពែកពីរនាក់ដែលវាយគ្នាដណ្តើមយកស្និតសិតសក់»។
ជាបន្តបន្ទាប់ការប្រយុទ្ធគ្នានេះរីករាលដាលកាន់តែខ្លាំង ហើយភាគីជម្លោះសម្រេចប្រើប្រាស់កងកម្លាំងទ័ពអាកាសដើម្បីវាយប្រហារគ្នាទៅវិញទៅមកផងដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាអាចដណ្តើមទីក្រុងនេះបាន។
បើតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន AFP ក្នុងខែឧសភាឆ្នាំ ២០០០ ការប្រយុទ្ធកម្រើកជាថ្មី ឯការចរចាគ្នាក៏ចាប់ផ្តើមឡើងវិញដែរនៅក្នុងអាល់ហ្សេរី។ មនុស្សស្លាប់កើនឡើងដល់យ៉ាងហោចណាស់ប្រាំបីម៉ឺននាក់ (របាយការណ៍ខ្លះអះអាងថា អ្នកស្លាប់មានដល់ដប់ម៉ឺននាក់) ដោយសារសង្គ្រាមព្រំដែនបីឆ្នាំនេះ ហើយជនស៊ីវិលរាប់សែននាក់ភៀសខ្លួនគេចពីសង្គ្រាមនេះ។
៣.កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពតែភាគីគ្មានឆន្ទៈអនុវត្ត
ក្នុងខែមិថុនាឆ្នាំ ២០០០ ភាគីជម្លោះទាំងពីរសម្រេចបានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពជំហានបឋមមួយក្រោមការជួយជ្រោមជ្រែងពីអង្គការឯកភាពអាហ្វ្រិក (African Unity Organization) មុនពេលអង្គការបញ្ចប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួនទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ ២០០២។
កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពនេះធានាឲ្យមានការពង្រាយកងទ័ពថែរក្សាសន្តិភាពអង្គការសហប្រជាជាតិទៅកាន់តំបន់ស និងទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលអេត្យូពីដកកងទ័ពចេញពីក្នុងទឹកដីអេរីត្រផងដែរ។ កិច្ចព្រមព្រៀងផ្លូវការត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយភាគីទាំងពីរនៅខែធ្នូឆ្នាំដដែល។ កិច្ចព្រមព្រៀងផ្លូវការនេះដែរបង្កើតឲ្យមានគណៈកម្មការព្រំដែនរួមអេត្យូពី-អេរីត្រ ដែលស្ថិតនៅតុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ ហើយវាមានបន្ទុកគូសបន្ទាត់ព្រំដែន និងដោះស្រាយតំបន់ជម្លោះ។ អំណាចគណៈកម្មការនេះ គឺចេញសេចក្តីសម្រេចមួយចុងក្រោយបិទផ្លូវតវ៉ា និងមានអនុភាពគតិយុត្តិផងដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ក្នុងខែមេសាឆ្នាំ ២០០២ គណៈកម្មការពិសេសនេះបានចេញសេចក្តីសម្រេចមួយដែលបែងចែកទឹកដីធំសម្បើមរួមបញ្ចូលទាំងទឹកដីក្រុង Badme ដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះទៅឲ្យអេរីត្រេ។ អេត្យូពីឃើញថា វាគ្មានហេតុផលណាដែលខ្លួនត្រូវទទួលយកសេចក្តីសម្រេចនេះទេ ហើយចាត់ទុកថា សាលក្រមនេះខុសច្បាប់ គ្មានយុត្តិធម៌ និងគ្មានទំនួលខុសត្រូវឡើយ។ មិនបានបង្អែរបង្អង់យូរឡើយ រដ្ឋអាហ្វ្រិកនេះក៏ស្នើឲ្យគណៈកម្មការនេះបកស្រាយសេចក្តីសម្រេចខ្លួនឡើងវិញ ប៉ុន្តែគណៈកម្មការនេះបដិសេធ។
ដោយខឹងសម្បារខ្លាំងផង អេត្យូពីមិនដកកងទ័ពចេញពីទីក្រុង Badme ទេ។ ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាបន្តទៅមុខ ដោយវាធ្វើឲ្យការអនុវត្តសាលក្រមនិងការគូសបន្ទាប់ព្រំដែនបន្តពន្យារពេលទៀត។ ក្រៅពីនេះភាពតានតឹងក៏បន្តកើនឡើងទៅទៀតដោយភាគីទាំងពីរបន្តប៉ះទង្គិចគ្នា ចល័តកងទ័ព និងការដាក់បង្កប់មីនតាមព្រំដែនជាដើម។ រដ្ឋាភិបាលអេរីត្រេឯណោះវិញ យកលេសជម្លោះព្រំដែនរឹតបន្តឹងសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាពព័ត៌មាន និងចាប់ចងអ្នកនយោបាយប្រឆាំងជាដើម ថ្វីបើមានការទិតៀនពីសហគមន៍អន្តរជាតិក៏ដោយ។
ឆ្នាំ ២០០៦ ស្របពេលដែលស្ថានការណ៍មិនមានធូរស្រាលបន្តិចសោះនោះ ហើយគេក៏ខ្លាចថា សង្គ្រាមអាចផ្ទុះឡើងជាថ្មីទៀត ការពិភាក្សាគ្នាដើម្បីរកវិធានការចាប់ផ្តើមកំណត់ព្រំដែននៅអង់គ្លេសក៏បរាជ័យទៀត។ ភាគីទាំងពីរក៏បន្តចោទគ្នាទៅវិញទៅមកថា មានជំហរក្រឡិចក្រឡុចទុកចិត្តមិនបានថែមទៀតផង។ ជាបន្តបន្ទាប់មកទៀត អេត្យូពីបានចោទប្រកាន់ថា អេរីត្រេមានចេតនាពិសពុលចង់បង្កឲ្យមានអស្ថិរភាពនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនផងបន្ទាប់ពីកងទ័ពខ្លួនសម្លាប់ក្រុមឧទ្ទាមច្រើនជាង ១១០នាក់។ ប៉ុន្តែអេរីត្រេបន្តបដិសេធការចោទប្រកាន់នេះរហូតមក។ ការប៉ះទង្គិចគ្នាតាមព្រំដែនកើតឡើងជាហូរហែរមករហូតដល់ពេលរដ្ឋាភិបាលអេត្យូពីទី ១២របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Abiy Ahmed ឡើងកាន់តំណែងកាលពីខែមេសាឆ្នាំនេះ។
៤.ទុកអតីកាលមួយឡែក រដ្ឋាភិបាលអេត្យូពីថ្មីជ្រើសរើសយកសន្តិភាព
រឿងដែលគួរឲ្យភ្ងាក់ផ្អើលសម្រាប់ប្រជាជនទាំងសងខាង និងសហគមន៍អន្តរជាតិនោះគឺ ការសម្រេចរបស់លោក Abiy Ahmed ដែលប្រកាសប្រាប់រដ្ឋាភិបាលអេរីត្រេដឹកនាំដោយប្រធានាធិបតីលោក Isaias Afwerki ព្រមទទួលធ្វើសម្បទានយ៉ាងធំធេងដោយយកសេចក្តីសម្រេចរបស់គណៈកម្មការចម្រុះនោះឥតមានលក្ខខណ្ឌ។ លោក Abiy អះអាងថា អេត្យូពីព្រមលះបង់ទឹកដីរបស់ខ្លួនរួមទាំងទីក្រុង Badme និងដកកងទ័ពចេញពីតំបន់ទាំងនោះតាមសេចក្តីសម្រេចឆ្នាំ ២០០២នោះ។ ជំហររបស់លោក Abiy ជារឿងដែលសហគមន៍អន្តរជាតិសាទរជាពិសេសប្រជាជនអេរីត្រេដែលរងគ្រោះខ្លាំង ប៉ុន្តែអ្នកនយោបាយអេត្យូពីខ្លះកំពុងឆ្ងល់ និងមិនយល់ស្របនឹងសម្បទានរបស់លោកឡើយ។
ដោយឡែក រដ្ឋាភិបាលអេរីត្រេបានស្វាគមន៍យ៉ាងកក់ក្តៅចំពោះជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងអាឌីអាបាបាស និងបានបញ្ជូនប្រតិភូមួយក្រុមភ្លាមៗដែរទៅជួបពិភាក្សាជាមួយភាគីអេត្យូពីដើម្បីកំណត់ផែនការដើម្បីឈានទៅអនុវត្តតសេចក្តីសម្រេចនោះ។
ដល់ ថ្ងៃ៨ ខែកក្កដាដែលជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រនោះ លោក Abiy ធ្វើដំណើរដោយផ្ទាល់ទីកាន់រដ្ឋធានី អាស្មារ៉ា (Asmara) ដើម្បីជួបជាមួយលោក Afwerki ដោយផ្ទាល់។ ប្រជាជនអេរីត្រេចេញសាទរភ្លូកទឹកភ្លូកដីនៅតាមផ្លូវ និងស្វាគមន៍វត្តមានរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអេត្យូពី។ អ្វីដែលគួរឲ្យត្រេកអរខ្លាំងនោះ លោក Abiy បានប្រកាសជាផ្លូវការថា ភាគីទាំងពីរសម្រេចបើកស្ថានទូតនៅទឹកដីទាំងសងខាង និងស្តារទំនាក់ទំនងឡើងវិញតាមរយៈការបើកព្រំដែនផងដែរ។ ថ្វីបើសន្តិភាពកើតឡើងជារឿងដែលគេស្វាគមន៍ក៏ពិតមែន បញ្ហាជាច្រើនដែលភាគីត្រូវដោះស្រាយ ហើយចរន្តនយោបាយក្នុងស្រុកអាចធ្វើឲ្យឆន្ទៈបង្កើតសន្តិភាពនេះប្រែប្រួលផងក៏មិនដឹង៕
Tag:
អេត្យូពី
អេរីត្រេ
សង្គ្រាមព្រំដែន
Badme
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
