ទ្រាំជាប់ឃុំជាង១ទសវត្សរ៍«ស៊ូជី» សម្រេចក្តីសុបិន្ត និងលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យមីយ៉ាន់ម៉ា

អន្តរជាតិ

ទ្រាំជាប់ឃុំជាង១ទសវត្សរ៍«ស៊ូជី» សម្រេចក្តីសុបិន្ត និងលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យមីយ៉ាន់ម៉ា

01, Oct 2016 , 5:00 pm

រូបភាព

ដោយ: ថ្មីៗ

ការបោះឆ្នោតបែបប្រជាធិបតេយ្យជាលើកដំបូងក្នុងប្រវិត្តសាស្ត្រនយោបាយមីយ៉ាន់ម៉ានៅចុងឆ្នាំ២០១៥ រួមជាមួយនឹងភាពចាស់ទុំផ្នែកនយោបាយរបស់ក្រុមយោធា បានផ្តល់ជាលទ្ធផលផ្លែផ្កាសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍជាតិ ក៏ដូចជាដំណើរទៅមុខនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមីយ៉ាន់ម៉ាខ្លួនទៀតផងដែរ។ ការផ្លាស់ប្តូរនេះ បានធ្វើឲ្យទាំងប្រជាជនក្នុងស្រុក និងសហគមន៍អន្តរជាតិ ស្វាគមន៍ និងសន្យាសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងប្រទេសក្មេងខ្ចីផ្នែកប្រជាធិបតេយ្យផងដែរ។ ហើយតួអង្គពីក្រោយការផ្លាស់ប្តូរ និងជាតួអង្គដែលគេកំពុងតែត្រូវបានគេសំឡឹងមិនដាក់ភ្នែកនោះគឺម្ចាស់ពានរង្វាន់ណូប៊ែលសន្តិភាព និងជាប្រមុខបក្សកាន់អំណាចបច្ចុប្បន្នលោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជីនោះឯង។

បើទោះបីជារដ្ឋធម្មនុញ្ញមីយ៉ាន់ម៉ាដែលធ្វើតាំងពីរបបដឹកនាំយោធា បានកំហិតលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី ដែលប្រមុខបក្សកាន់អំណាចបច្ចុប្បន្ន មិនអាចមានលទ្ធភាពក្លាយជាប្រធានាធិបតីក៏ដោយ របាំងនេះ មិនអាចបិទបាំងលោកស្រី ស៊ូជីក្នុងការដឹកនាំប្រទេសបានឡើយ។ ក្រោយឈ្នះការបោះឆ្នោតចុងឆ្នាំ២០១៥ លោកស្រី ស៊ូជី បានតែងតាំងជំនិត និងធា្លប់ជាអ្នកបើកឡានរបស់លោកស្រីគឺលោក ធិន ច ឲ្យកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីមីយ៉ាន់ម៉ា ខណៈលោកស្រី កាន់តំណែងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសផង, រដ្ឋមន្ត្រីការិយាល័យប្រធានាធិបតីផង និងជាទីប្រឹក្សារដ្ឋផងដែរនោះ។

គិតចាប់តាំងពីការកាន់តំណែងជាផ្លូវការនៅខែមេសាកន្លងមក លោកស្រី អ៊ុងសាន សូជី ហាក់ដូចជារងសម្ពាធច្រើនទាំងកិច្ចការក្នុងប្រទេសផង និងកិច្ចការក្រៅប្រទេសផង។ ហើយនោះ ក៏ព្រោះតែរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្រី គឺជារដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលលើកដំបូងដែលដឹកនាំប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាក្នុងប្រវតិ្តសាស្ត្រនយោបាយក្នុងរយៈជាង៥ទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ពោលគឺ រដ្ឋាភិបាលលោកស្រី គឺជារដ្ឋាភិបាលក្នុងរបត់នយោបាយពីការដឹកនាំដោយយោធាទៅការដឹកនាំដោយរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលសុទ្ធសាធ។

បើក្រឡេកក្នុងទិដ្ឋភាពទូទៅនៃនយោបាយមីយ៉ាន់ម៉ា សមិទ្ធផលធំក្រោមការដឹកនាំដោយអ្នកនយោបាយស្រី លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី គឺការផ្សះផ្សារជាតិ ដែលទាំងជាមួយនឹងក្រុមយោធា និងក្រុមឧទ្ទាម។ ក្រុមយោធា ដែលរួមទាំងអតីតប្រធានាធិបតីពាក់កណ្តាល់ស៊ីវិល-យោធា ថេន សេន មិនត្រឹមតែប្រគល់អំណាចដោយសន្តិវិធីឲ្យអ្នកនយោបាយស៊ីវិលនោះទេ តែថែមទាំងសន្យាចូលរួមសហប្រតិបត្តិការដឹកនាំប្រទេសទៀតផង។ ហើយបើនិយាយពីក្រុមឧទ្ទាមជនជាតិភាគតិចដែលមានទាហានឯករាជ្យ និងតែងតែប៉ះទង្គិចប្រដាប់អាវុធជាមួយនឹងរដ្ឋបាលចាស់មីយ៉ាន់ម៉ានោះ ក៏បានងាកមករកការចរចាជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលលោកស្រី ស៊ូជី ដែលភាគីទាំងពីរ ក៏ស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលនៃការចរចាដើម្បីឈានទៅរក«បទឈប់បាញ់ថ្នាក់ជាតិ»ទៀតផង។

ងាកមកចាប់អារម្មណ៍ទំនាក់ទំនងកិច្ចការបរទេសវិញម្តង! ក្រៅពីការប្រកាសសាទរ និងការពង្រីកសហប្រតិបត្តការពីសំណាក់សហគមន៍អន្តរជាតិ លើដំណើរការទៅមុខនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ចុងក្រោយនេះ រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានប្រកាសនឹងលុបចោលទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចទាំងអស់ដែលបានដាក់ប្រឆាំងនឹងរបបយោធាយោធាដែលធ្លាប់បានដឹកនាំមីយ៉ាន់ម៉ាកន្លងមក។ ការប្រកាសនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងនាជំនួបផ្លូវការជាដំបូងក្នុងនាមជាមេដឹកនាំរវាងទីប្រឹក្សារដ្ឋមីយ៉ាន់ម៉ាលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី និងលោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក បារ៉ាក់ អូបាម៉ាក្នុងអំឡុងពេលនៃដំណើរទស្សនកិច្ចផ្លូវការបស់លោកស្រីស៊ូជីក្នុងទឹកដីអាមេរិក។ ការណ៍ដែលអាចឲ្យអាមេរិកអាចសម្រេចដកទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចដែលលោកស្រី ស៊ូជី អះអាងថាជាផ្នែករបាំងមួយសម្រាប់ការអភិឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចមីយ៉ាន់ម៉ានោះ ក៏ព្រោះតែដំណើរការទៅមុខនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។

មានបញ្ហាប្រឈម និងចំណុចជាច្រើនផ្សេងទៀតពាក់ព័ន្ធការផ្លាស់ប្តូរការដឹកនាំរបស់មីយ៉ាន់ម៉ាដែលត្រូវលើកឡើង។ តែអ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់នោះ មុននឹងមកដល់ចំណុចនេះ មានអ្នកនយោបាយ និងអ្នកចូលរួមចលនាប្រជាធិបតេយ្យជាច្រើន រួមទាំងលោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជីផងដែរនោះ បានរងទុក្ខ និងសម្ពាធតាមរយៈការដឹកនាំរបស់របបយោធា។ តើវាជារឿងចៃដន្យសម្រាប់ដំណើរការឆ្ពោះទៅមុខនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមីយ៉ាន់ម៉ា?

ប្រវត្តិនៃការតស៊ូ និងការមិនរត់គេចពីសម្ពាធនយោបាយរបស់លោកស្រីស៊ូជី
ដូចបានបញ្ជាក់ លោកស្រី ស៊ូជី មិនអាចក្លាយជាប្រធានាធិបតី បាននោះទេ បើមិនមានការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះ។ តែលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏មិនអាចកើតមានឡើងនៅក្នុងប្រទេសលទ្ធិប្រជាធិបតីក្មេងខ្ចីដែលធ្លាប់តែគ្រប់គ្រងដោយយោធាជាច្រើនទសវត្សរ៍ហើយនោះ។

លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ជាមេដឹកនាំប្រឆាំងដ៏ល្បីម្នាក់ ដែលតំណាងឱ្យការតស៊ូ អហិង្សា ប្រឆាំងក្រុមយោធាផ្ដាច់ការក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។ លោកស្រី ស៊ូជី បានប្រឹងប្រែងឱ្យមាន ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដសម្រាប់ប្រជាជន បន្ទាប់ពីស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយយោធា អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមក។ លោកស្រី ស៊ូជី ជាជ័យលាភីពានរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាពឆ្នាំ១៩៩១ ខណៈកំពុងដែលលោកស្រី ស្ថិតក្រោមការឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះនៅឡើយនោះទេ។

នៅឆ្នាំ១៩៦០ លោកស្រី ស៊ូជី បានទៅប្រទេសឥណ្ឌាជាមួយម្ដាយលោកស្រីដែលពេលនោះជាអគ្គរដ្ឋទូតមីយ៉ាន់ម៉ាប្រចាំទីក្រុងដែល្លី។ ៤ឆ្នាំក្រោយមក លោកស្រី ស៊ូជី បានបន្តដំណើរទៅកាន់ចក្រភពអង់គ្លេស និងបន្តការសិក្សានៅសកលវិទ្យាល័យ Oxford។ ទីនេះហើយដែលលោកស្រី ស៊ូជី បានជួបជាមួយលោក Michael Aris ដែលក្រោយមកបានក្លាយជាស្វាមីលោកស្រី។ អ្នកទាំងពីមានកូនពីរនាក់គឺ Alexanderនិង Kim។

ជីវិតរស់នៅក្នុងប្រទេសអង់គ្លេសមិនបានធ្វើឱ្យលោកស្រី ស៊ូជី បំភ្លេចប្រទេសកំណើតនោះឡើយ។ នៅឆ្នាំ១៩៨៨ លោកស្រីបានត្រលប់មកមីយ៉ាន់ម៉ាវិញ ដើម្បីថែទាំម្ដាយលោកស្រីដែលកំពុងមានជំងឺ។ ម្យ៉ាងទៀត ការមកដល់របស់លោកស្រី គឺចំពេលនៃការកើនឡើងចលាចលនយោបាយក្នុងប្រទេស។ មនុស្សរាប់ពាន់នាក់ភាគច្រើនជាសិស្ស ព្រះសង្ឃ និងមានកម្មករផងនោះ បានធ្វើបាតុកម្មទាមទារឱ្យមានកំណែទម្រង់ប្រទេសក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រុមយោធាដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ នេ វីន។

នៅថ្ងៃទី២៦ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៨៨ លោកស្រី ស៊ូជី បានប្រកាសដឹកនាំនូវចលនាមួយប្រឆាំងនឹងការដឹកនាំរបស់ក្រុមយោធារបស់លោក នេ វីន។ លោកស្រី បានដឹកនាំការប្រមូលផ្ដុំមហាជន និងធ្វើដំណើរទៅកាន់តំបន់ជាច្រើន ដើម្បីទាមទារឱ្យមានកំណែទម្រង់ប្រជាធិប តេយ្យ និងការបោះឆ្នោតដោយសេរីនៅក្នុងមីយ៉ាន់ម៉ា។

ប៉ុន្តែការប្រមូលផ្ដុំទាំងនោះ ត្រូវបានវាយបង្ក្រាបយ៉ាងសាហាវពីសំណាក់កងទ័ព ដែលក្រោយមកបានធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្ដើមអំណាចនៅថ្ងៃទី១៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨៨ ហើយឆ្នាំបន្ទាប់មក លោកស្រី ស៊ូជី ក៏ត្រូវជាប់ឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះ។ នៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩០ រដ្ឋាភិបាលយោធាបានប្រកាសពីការបោះឆ្នោតជាតិ។

គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យរបស់លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី បានទទួលជ័យជម្នះ ប៉ុន្តែក្រុមយោធាមិនបានផ្ទេរអំណាចឡើយ។ ក្រោយស្ថិតក្រោមការឃុំខ្លួនអស់រយៈពេល៦ឆ្នាំ លោកស្រី ស៊ូជី ត្រូវបានដោះលែងនៅឆ្នាំ១៩៩៥ ។

នៅឆ្នាំ២០០០ លោកស្រី ស៊ូជី ត្រូវស្ថិតក្រោមការឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះម្ដងទៀត។ លោកស្រីបានបំពានបម្រាមនៃការកំហិតការធ្វើដំណើររបស់ក្រុមយោធាដោយបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីក្រុងម៉ាន់ដាលេ។ នៅឆ្នាំ២០០២ លោកស្រីត្រូវបានដោះលែងឱ្យមានសេរីភាពម្ដងទៀត។

ប៉ុន្តែមួយឆ្នាំក្រោយមកលោកស្រីក៏ត្រូវចាប់ដាក់គុកដោយសារតែមានជម្លោះរវាងអ្នកគាំទ្រលោកស្រីនិងក្រុមអ្នកគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលយោធា ហើយក្រោយត្រូវបានយកទៅឃុំខ្លួននៅក្នុងផ្ទះលោកស្រីវិញ។ ក្នុងការឃុំខ្លួនលើកនេះ លោកស្រីមានសិទ្ធិជួបមន្ត្រីបក្សលោកស្រី និងមន្ត្រីការទូតមួយចំនួន។

គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ក្នុងរយៈពេលនៃការឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះ លោកស្រី ស៊ូជី មិនដែលបានជួបជាមួយ ប្ដីនិងកូនទាំងពីរសោះឡើយ សូម្បីនៅពេលប្ដីលោកស្រីស្លាប់ដោយជំងឺមហារីកនៅឆ្នាំ១៩៩៩ ក៏លោកស្រីមិនទៅចូលរួមផង។ តាមពិតទៅ ក្រុមយោធាក៏ធ្លាប់អនុញ្ញាតឱ្យលោកស្រីទៅមើលស្វាមីដែរ តែលោកស្រីបានបដិសេធព្រោះលោកស្រីគិតថា នៅពេលចាកចេញពីប្រទេសហើយ លោកស្រីនឹងមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលមកវិញបានឡើយ។

ការតស៊ូប្រឈមមុខនឹងក្រុមយោធា និងលះបង់សុភមង្គលគ្រួសារ ដើម្បីនាំលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដមកកាន់មីយ៉ាន់ម៉ា បាននិងធ្វើឲ្យលោកស្រី ស៊ូជី ក្លាយជាអ្នកនយោបាយស្រីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដ៏តស៊ូបំផុតរបស់ពិភពលោក៕