ពីនេះ ពីនោះ
ពិសក្រើសដ៏ខ្លាំងក្លារបស់ត្រីបបែលយក្ស អាចសម្លាប់គោ ក្របី ឬមនុស្សបាន
ត្រីបបែលយក្ស (រូបភាពៈ Courtesy Zeb Hogan/USAID Wonders of the Mekong)
×![]()
ដោយ: ថ្មីៗ
ស្ទឹងត្រែង៖ លោក គង់ សុខ អាយុ ៥៦ ជាប្រជានេសាទម្នាក់ រស់នៅក្នុងភូមិស្តៅ ស្រុកសេសាន ខេត្តស្ទឹងត្រែង ដែលធ្លាប់ចូលប្រឡូកក្នុងរបបនេសាទជាមួយឪពុកតាំងពីអាយុ ១៧ឆ្នាំ មកម្ល៉េះនោះ លោកបានស្គាល់ត្រីជាច្រើនប្រភេទ ពិសេសត្រីបបែលយក្ស និងរឿងរ៉ាវពាក់ព័ន្ធនឹងវាផងដែរ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ គង់ សុខ បានចូលបម្រើក្នុងជួរកងទ័ពក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា នឹងទៅឈរជើងនៅតាមព្រំដែនថៃ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៩ លោកត្រូវបានធ្លាក់ខ្លួនពិការជើងម្ខាងដោយសារជាន់មីន។ ក្រោយធ្លាក់ធ្លាក់ខ្លួនពិការ គង់ សុខ ក៏បានវិលត្រឡប់មកចាប់អាជីពជាអ្នកនេសាទវិញ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ 
ដោយយោងទៅលើសកម្មភាពគ្របសម្លាប់សត្វគោ ក្របី ឬមនុស្សនៅក្នុងទឹករបស់វា ត្រីបបែលយក្ស ត្រូវបានអ្នកស្រុកយល់ច្រឡំថា ជា «មេទឹក ឬខ្មោចទឹក» ។ លោក គង់ សុខ មានប្រសាសន៍ថា៖ «អ្នកស្រុកដែលមានជំនឿលើ «មេទឹក ឬខ្មោចទឹក» តែងតែធ្វើពិធីជារបៀបឧបកិច្ច ដើម្បីសុំផ្លូវមុននឹងឆ្លងកាត់ទន្លេ។ បើមិនដូច្នោះទេ ពួកគាត់មានជំនឿថា ម្ចាស់ទឹក ម្ចាស់ដី ឬម្ចាស់ទន្លេ នឹងមកយកសត្វគោ ក្របីរបស់ពួកគាត់ជាមិនខាន។ តែនោះមិនមែនជា «មេទឹក ឬខ្មោចទឹក» អីទេ គឺត្រីបបែលយក្ស។
គង់ សុខ មានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា៖ «ត្រីបបែលយក្ស វាចូលចិត្តក្រាបនៅនឹងគ្រួស ឬខ្សាច់បាតទន្លេ។ ពេលមានសត្វគោ ក្របី ឬមនុស្សដែលមានបំណងឆ្លងកាត់ទន្លេដើរជាន់វា នោះវានឹងចាក់ដោយ «ក្រើស ឬម្ជុលពិស» ដែលមានជាតិពិសដ៏ខ្លាំងក្លា នៅជាប់នឹងកន្ទុយរបស់វា។ មិនថាសត្វគោ ក្របី ឬមនុស្សទេ ពេលត្រូវត្រីបបែលយក្សចាក់ហើយ គឺមិនអាចកម្រើកបានឡើយ នឹងត្រូវលិចចុះក្នុងទឹកជាមិនខាន។ បន្ថែមពីលើនេះ ត្រីបបែលយក្ស នឹងហែលមកគ្របពីលើមិនឲ្យងើបរួចពីក្នុងទឹកថែមទៀតផង។ ការណ៍នេះ អ្នកស្រុកនិយមហៅថា «មេទឹកគ្រប» ឬ មេទឹកមកយកសត្វគោ ក្របី ឬយកមនុស្ស»។
ជាអ្នកនេសាទម្នាក់ដែលមានបទពិសោធន៍ក្នុងរបរនេះយ៉ាងយូរ មិនតិចជាង៤០ឆ្នាំ លោក គង់ សុខ បានបន្តទៀតថា៖ «កុំថាឡើយត្រូវពិសរបស់វា ត្រឹមតែវាហែលមកគ្របពីលើ ក៏មិនអាចងើបរួចដែរ។ ឪពុករបស់ខ្ញុំ ធ្លាប់ផ្តាំខ្ញុំថា បើចុះមុជទឹកមើលមង ឬសំណាញ់ដែលទាក់ជាប់ជំពាក់អ្វីមួយនៅក្នុងទឹក ត្រូវកាន់កាំបិតចុងស្រួចទៅជាមួយផង។ ប្រយោជន៍ សម្រាប់បង្កាក្រែងត្រីបបែលយក្សមកគ្របពីលើ យើងអាចចាក់វានឹងកាំបិតចុងស្រួចនោះដើម្បីរំដោះខ្លួន។ ម្យ៉ាងទៀត គាត់ក៏បានប្រាប់ពីវិធីព្យាបាលពេលត្រូវពិសត្រីបបែលទៀតផង ដោយឲ្យយកឈើធ្នុងដុតយកផ្សែងរោលត្រង់មុខរបួស នោះវានឹងអាចជួយបន្សាបពិសបានយ៉ាងពូកែសក្តិសិទ្ធ។ គង់ សុខ បានបញ្ជាក់បន្ថែមយ៉ាងម៉ត់ចត់ថា៖ «នេះជាការពិត ខ្ញុំធ្លាប់ធ្វើវាហើយ»។
អ្នកនេសាទ គង់ សុខ (រូបភាពៈ ឈុត ឈាណា USAID Wonders of the Mekong)
ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ននេះ ត្រីបបែលយក្សពេញវ័យដែលមានទំហំធំៗ រាប់រយគីឡូក្រាម ដែលសម្បូរពីអតីតកាលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះ ហាក់គ្រាន់តែជារឿងដែលគេអាចតំណាលតៗគ្នាប៉ុណ្ណោះ តែកម្រមានអ្នកនេសាទធ្លាប់ចាប់បានឡើយ។
គង់ សុខ មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងអំឡុងទសវត្យរ៍ទី៧០ ពូរបស់គាត់ធ្លាប់ចតទូក និងដើរជាន់ពីលើត្រីបបែល ដែលក្រាបលើខ្សាច់បាតទន្លេអែបមាត់ច្រាំង។ «ពូរបស់ខ្ញុំធ្លាប់អុំទូកសំដៅច្រាំង ក៏ពារលើត្រីបបែលយក្ស ដែលក្រាបលើខ្សាច់បាតទន្លេជិតមាត់ច្រាំង។ មុនដំបូង គាត់ពុំដឹងថាជាអ្វីច្បាស់លាស់នោះទេ គ្រាន់តែឆ្ងល់ថា ដូចជាមានអ្វីនៅក្រោមបាតទូករបស់គាត់ ទើបមិនអាចបុកច្រាំងបាន។ គាត់ក៏ចុះពីលើទូក ដើម្បីរុញទូកអែបច្រាំង ក៏ជាន់ពារលើត្រីបបែលយក្ស។ ពេលនោះ ត្រីបបែលយក្សភ្ញាក់បន្តិច គាត់ក៏ភ្ញាក់ដែរ ស្ទុះឡើងលើទូកវិញ។ ភ្លាមនោះ គាត់យល់ច្បាស់ជាត្រីបបែលយក្ស ក៏ទាញពូថៅកាប់មួយទំហឹងចំក្បាលរបស់វា។ ក្រោយត្រូវមួយពូថៅហើយ ត្រីបបែលយក្សក៏ស្ទុះប្រាស់ខ្លួនគេចចេញមួយទំហឹង ប៉ើងទូក និងខ្ទាតទាំងមនុស្សបួន-ប្រាំម៉ែត្រពីកន្លែងកើតហេតុ ដោយទាំងពូថៅដែលជាប់នឹងក្បាលវានោះទៅជាមួយផង។ បីថ្ងៃក្រោយមក ទើបឃើញត្រីបបែលយក្សនោះងាប់ ស្អុយ អណ្តែតឡើងលើផ្ទៃទឹក ទើបពូរបស់ខ្ញុំអាចទៅយកពូថៅរបស់គាត់ត្រឡប់មកវិញបាន»។
ប្រជានេសាទនៅក្នុងភូមិស្តៅ ស្រុកសេសាន ខេត្តស្ទឹងត្រែង និងក្រុមការងាររបស់វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍន៍ជលផលទឹកសាប នៃរដ្ឋបាលជលផល និងសហការីនៃគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ (Wonders of the Mekong) project អំឡុងពេលធ្វើការសិក្សាស្ទង់មតិ ស្តីអំពីការយល់ដឹងរបស់ប្រជានេសាទ ចំពោះបរិស្ថានអេកូឡូស៊ីនៃប្រភេទត្រីធំៗ ដែលមានរស់នៅក្នុងទន្លេមគង្គ និងកំពុងរងគ្រោះជិតផុតពូជ (រូបភាពៈ ឈុត ឈាណា USAID Wonders of the Mekong)
ត្រីបបែលយក្ស មានឈ្មោះវិទ្យាសាស្ត្រ (Himantura polylepis) និងឈ្មោះជាភាសាអង់គ្លេស Giant freshwater whipray ជាត្រីបបែលទឹកសាបដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងពិភពលោក។ វាមានទំហំខ្លួនអតិបរមាដល់ទៅ ២៤០ស.ម និងមានទម្ងន់ ៦០០គីឡូក្រាម។ ត្រីបបែលយក្ស រស់នៅតាមដងទន្លេធំៗ ដែលមានស្រទាប់ភក់ ឬខ្សាច់នៅបាតទន្លេ ទីដែលវាអាចរកបាននូវប្រភេទសត្វអត់ឆ្អឹងកងខ្នង និងត្រីល្អិតៗជាចំណី ដូចជាទន្លេចៅប្រាយ៉ា និងទន្លេមេគង្គដែលតភ្ជាប់ទៅសមុទ្រនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ជាដើម។ ត្រីបបែលយក្ស ហាក់បង្ហាញវត្តមានគួរឲ្យកត់សម្គាល់នៅទន្លេមេគង្គលើ ទន្លេសេសាន ទន្លេសេកុង ស្រែពក ក្នុងខេត្តក្រចេះ និងស្ទឹងត្រែង។ ចំណែកនៅក្នុងបឹងទន្លេសាប និងទន្លេមេគង្គក្នុងខេត្តកំពង់ចាម និងខេត្តព្រៃវែង ចំនួនត្រីបបែលយក្សមានការធ្លាក់ចុះប្រមាណ ៥០-៩០ភាគរយ ក្នុងរយៈពេល ២០-៣០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ត្រីបបែលយក្ស វាត្រូវបានគេកត់ត្រាចូលក្នុងបញ្ជីក្រហម IUCN Red List (Endangered) ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ជាប្រភេទត្រីរងគ្រោះខ្លាំងដែលនឹងឈានទៅផុតពូជ។
គួររំលឹកថា កាលពីថ្ងៃទី២៤ ដល់ថ្ងៃទី៣១ ខែមិនា ឆ្នាំ ២០១៨ ក្រុមការងាររបស់វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍន៍ជលផលទឹកសាប នៃរដ្ឋបាលជលផល រួមដំណើរដោយបណ្ឌិត ហ្សេប ហូហ្គេន និងសហការីនៃគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ (Wonders of the Mekong) project បានធ្វើការសិក្សាស្ទង់មតិមួយ ស្តីអំពីការយល់ដឹងរបស់ប្រជានេសាទ ចំពោះបរិស្ថានអេកូឡូស៊ីនៃប្រភេទត្រីធំៗ ដែលមានរស់នៅក្នុងទន្លេមគង្គ និងកំពុងរងគ្រោះជិតផុតពូជ ដូចជា៖ ត្រីរាជ (Pangasianodon gigas); ត្រីគល់រាំង (Catlocarpio siamensis); ត្រីពោព្រុយ (Pangasius sanitwongsei); ត្រីបង់ឡាវ (Pangasius krempfi); ត្រីត្រសក់ (Probarbus jullieni); ត្រីបបែលយក្ស (Himantura polylepis); ត្រីស្ទក់ (Wallago lerii); ត្រីប៉ាសាណាក (Aaptosyax grypus); ត្រីក្អែក (Labeo chrysophekadion); និង ត្រីស្រោមដាវ (Luciocyprinus striolatus) ។ ការសិក្សាស្ទង់មតិនេះ បានប្រព្រឹត្តធ្វើឡើងនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ ទន្លេសេកុង និងទន្លេសេសាន។
លោកបណ្ឌិត ហ្សេប ហូហ្គេន ប្រធានគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ បានឲ្យដឹងថា គោលបំណងនៃការស្ទង់មតិនេះ គឺដើម្បីប្រមូលព័ត៌មានអំពីជីវចម្រុះដែលកំពុងរងគ្រោះនៃទន្លេមេគង្គ ជាពិសេស ប្រភេទត្រីរងគ្រោះ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖«ព័ត៌មានដែលយើងប្រមូលបាន អាចប្រើប្រាស់ដើម្បីកំណត់អត្តសញ្ញាណសំខាន់ៗនៃទីជម្រករបស់ពពួកត្រីទាំងនោះ បួករួមទាំងទីកន្លែងពង-កូន និងលាក់ខ្លួនក្នុងរដូវប្រាំងរបស់ពួកវាផងដែរ។ ការការពារពពួកត្រីងាយរងគ្រោះទាំងនេះ វាក៏អាចជួយការពារប្រភេទត្រីធ្វើចរាចរផ្លាស់ទីដទៃទៀត និងប្រភេទប្រភេទត្រីដែលមានសារៈសំខាន់ចំពោះការនេសាទផងដែរ»។ លោកបណ្ឌិត ហ្សេប ហូហ្គេន បានបន្តទៀតថា៖«ក្នុងចំណោមនោះ ក៏មានប្រភេទត្រីកម្រក្នុងពិភពលោក មានដូចជា ត្រីប៉ាសាណាក (Aaptosyax grypus) និង ត្រីពោព្រុយ (Pangasius sanitwongsei) ផងដែរ។ អ្នកនេសាទជំនាញនឹងជួយយើងដើម្បីប្រមូលព័ត៌មានទាំងអស់នេះ។ ពួកគេដើរតួនាទីប្រៀបដូចជាបណ្តាញអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីឃ្លាំមើលសុខភាពទន្លេមេគង្គ។
កញ្ញា តេរ៉េសា ខាំបែល អ្នកជីវសាស្ត្រត្រី មកពីសាកលវិទ្យាល័យ ណេវ៉ាដា រ៉េណូ សហរដ្ឋអាមេរិក ជាសហការីម្នាក់របស់គម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ បានឲ្យដឹងថា គោលបំណងនៃការស្ទង់មតិនេះ គឺដើម្បីស្វែងរកព័ត៌មានអំពីត្រីធំៗ ដែលរស់នៅក្នុងទន្លេមេគង្គ។ កញ្ញាមានប្រសាសន៍ថា៖ «ត្រីធំៗទាំងនេះ វាមាសារៈសំខាន់ចំពោះប្រជាជនកម្ពុជា សម្រាប់ជាអាហារ ជាប្រាក់ចំណូល និងជាវប្បធម៌ប្រពៃណីផងដែរ។ យើងចង់ដឹងពីកន្លែងរស់នៅ និងការបន្តពូជរបស់ពួកវាផងដែរ ដើម្បីឲ្យយើងអាចថែរក្សាការពារវាបានល្អ»។ កញ្ញា តេរ៉េសា បានបន្តទៀតថា៖«យើងក៏ចង់ដឹងផងដែរថា តើពួកវានៅសល់ប៉ុន្មាន ដូច្នេះ យើងនឹងអាចដឹងពីសារៈសំខាន់នៃលក្ខខ័ណ្ឌជីវិតរបស់ពួកវា និងអាចជួយការពារពួកវាបាន។ យើងសង្ឃឹមថា ថ្ងៃណាមួយ ត្រីប្រភេទនេះនឹងមានច្រើនសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា»។
(អត្ថបទ៖ Chhut Chheana / USAID Wonders of the Mekong).
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
«ប្រទានកម្ម»មានន័យដូចម្តេច?
1 ថ្ងៃ
