«ដេញប្រយោគ» ជាប្រព័ន្ធសិក្សារបស់ខ្មែរដែលមានតាំងពីសម័យបុរាណមក។ សង្ឃប្រកាស កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ បានតម្រូវឲ្យរៀបចំប្រព័ន្ធសិក្សានេះឡើងវិញ ដើម្បីបង្កើនធនធានអ្នកជំនាញភាសាបាលីសំស្ក្រឹត។
«ដើម្បីបង្កើតឲ្យបាននូវធនធានអ្នកជំនាញភាសាបាលីសំសង្ក្រឹតកាន់តែច្រើនឡើងក្នុងពុទ្ធសាសនមណ្ឌលកម្ពុជា អគ្គាធិការដ្ឋានពុទ្ធិកសិក្សាជាតិ ត្រូវរៀបចំប្រព័ន្ធសិក្សា ដេញប្រយោគ ឡើងវិញ»។ នេះជាការសម្រេចក្នុងសង្ឃប្រកាសដែលចុះព្រះហស្តលេខាដោយសម្តេចសង្ឃនាយករងទី១ អំ លឹមហេង ដោយមានការឯកភាពពីសំណាក់លោក ផ្លោក ផន រដ្ឋមន្ត្រីស្តីទីក្រសួងធម្មការ និងសាសនា។
យោងតាមឯកសារនានា អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរជាច្រើន បានឆ្លងកាត់ការប្រឡងដេញប្រយោគ ជាក់ស្តែងកាលពីឆ្នាំ១៩១៣ សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ព្រះអង្គបានចូលប្រឡងដេញប្រយោគដែលរៀបចំនៅព្រះវិហារព្រះកែវមរកត ចំពោះព្រះភ័ក្ត្រព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេច ព្រះស៊ីសុវត្ថិ ដោយបាន៤ប្រយោគ ដែលជាប្រយោគជាន់ខ្ពស់បំផុតក្នុងសម័យនោះ។
«ដេញប្រយោគ» មានន័យស្មើ ប្រឡងចំណេះវិជ្ជា, ពិនិត្យចំណេះវិជ្ជាតាមប្រយោគមុខការមានកំណត់។ តាមវចនានុក្រមខ្មែរ «ប្រយោគ» មានន័យថា ការប្រកប, ការប្រកបព្យាយាម, អាការសម្រាប់ប្រកបតាមទំនង ។ ដំណើរពាក្យដែលមានសេចក្ដីគ្រប់គ្រាន់មួយសង្កាត់ៗ ហើយដេញប្រយោគ គឺជាប្រឡងឲ្យឃើញកម្លាំងចំណេះវិជ្ជាដើម្បីឲ្យបានទទួលសញ្ញាបត្រឬទទួលមុខការអ្វីមួយ ។
«មហា» ជាឋានន្តរស័ក្ដិសម្រាប់បព្វជិតដែលដេញប្រយោគព្រះបរិយត្តិធម៌បាន គឺភិក្ខុឬសាមណេរដែលប្រឡងវិធីប្រែបាលីក្នុងទីសន្និបាតនៃមេប្រយោគមួយក្រុមជាអ្នកពិនិត្យ, អាចប្រែរួចមិនទើសទាក់, ហើយមានរាជានុញ្ញាតតាំងកំណត់ពីត្រឹមថ្នាក់ ៣ ប្រយោគឡើងទៅ, ហៅថា មហា ៣ ប្រយោគ, មហា ៤ ប្រយោគ ។ ល។ ហៅយ៉ាងខ្លីត្រឹមតែ មហា ភ្ជាប់ជាខាងដើមនៃបកតិនាមរបស់បព្វជិតនោះ។
សង្ឃប្រកាសត្រូវបានសម្រេចឡើង ក្រោយអនុសំវច្ឆរមហាសន្និបាតមន្ត្រីសង្ឃទូទាំងប្រទេសលើកទី២៩ ពីថ្ងៃទី២០ ដល់ថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូនៅសាលសន្និសីទចតុមុខ ដែលប្រារព្ធពិធីបើកដោយសម្តេច ហេង សំរិន ប្រធានរដ្ឋសភា និងពិធីបិទក្រោមអធិបតីភាព លោកស្រីឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ម៉ែន សំអន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងទំនាក់ទំនងព្រឹទ្ធសភា-រដ្ឋសភា និងអធិការកិច្ច។
ក្រៅពីនេះ សង្ឃប្រកាសលើកទឹកចិត្តពុទ្ធមណ្ឌលវិបស្សានាធុរៈ ឲ្យជំរុញចលនាមហាជនចូលរួមបដិបត្តិសមថ-វិបស្សានាកម្មដ្ឋាន សំដៅអប់រំបញ្ញាឲ្យមានសុខភាពផ្លូវចិត្ត ក៏ដូចជាការពង្រឹងសិក្សាវែង-ខ្លី នានាផងដែរ៕