ភ្នំពេញ៖ កន្លងមក គេធ្លាប់បានឃើញហើយអ្នកនយោបាយខ្មែរខ្លះកាប់សម្លាប់គ្នា លាបពណ៌គ្នា និងធ្វើទុកបុកម្នេញ គ្នាទៅវិញទៅមក ដែលធ្វើប្រទេសជាតិត្រូវបានបំផ្លាញ ហើយប្រជាជនត្រួវរងទុក្ខវេទនាឈឺចាប់រហូតមក។ អ្នកឈ្នះ ត្រូវបានគេសរសេរ លើកជើង លន់តួរ អែបអប ដោយម្នាក់ៗចាត់ទុកថា ស្តេច ឯអ្នកចាញ់វិញ គឺត្រូវបានប្រជាជន ឬអ្នកនយោបាយទុច្ចរិតលាបពណ៌ ថាជនក្បត់ជាតិ ឬ ចោរលួចជាតិជាដើម ដែលផ្នត់គំនិតនេះ បានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរ មិនដែលរស់នៅបានសុខម្តងណាឡើយ។
អ្នកនយោបាយខ្មែរកាលពីអតីតកាល តែងតែប្រើយុទ្ធសាស្ត្រលាបពណ៌ បំបែកបំបាក់ ទៅលើសត្រូវរបស់ខ្លួន តាមរូបមន្ត មុននឹងចង់ស៊ីសាច់ឆ្កែ មានតែលាបពណ៌ថាឆ្កែនោះជាឆ្កែឆ្កួត ទើបប្រជាជនដេញវាយ បានឆ្កែមកស៊ី ។ រូបមន្តនេះ នៅតែពេញនិយមចំពោះអ្នកនយោបាយខ្មែរមួយចំនួន។
មិនមែនទើបតែកើតឡើងនោះទេ ប៉ុន្តែ វប្បធម៌លាបពណ៌ មានតាំងពីកម្ពុជា ដឹកនាំដោយសែរាជវង្សមកម្ល៉េះ។ ជម្លោះរវាងសែរាជវង្សខ្មែរយ៉ាងស៊ីសាច់ហុតឈាមជាបន្តបន្ទាប់ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺកើតចេញពីការសងសឹង លាបពណ៌ និងយកចាញ់យកឈ្នះ។ កាលនោះ សែរាជវង្សបានចោទគ្នាទៅវិញទៅមក ផ្តួលរំលំគ្នា កាប់សម្លាប់គ្នា ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យប្រជារាស្ត្ររស់នៅជាមួយសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង និងរងនូវការភ័យខ្លាចគ្រប់ពេលវេលា។
អ្នកដឹកនាំខ្មែរខ្លះ គិតតែពីឈ្លោះគ្នា ដោយគ្មានខ្វល់ពីសុខទុក្ខរាស្ត្រ ធ្វើឲ្យវិស័យសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងនយោបាយ ធ្លាក់ដុនដាប រហូតស្ទើរបាត់បង់ដីពីផែនទីពិភពលោកទៀតផង។ លើសពីនេះ ជម្លោះរវាងអ្នកដឹកនាំខ្មែរមួយចំនួន បានធ្វើឲ្យប្រទេសត្រូវគ្រប់គ្រងដោយអាណានិគមជាច្រើនប្រទេស ក្នុងរួមមាន៖ ថៃ វៀតណាម បារាំង និងជប៉ុន។ ដោយសារតែការពឹងបរទេស បានធ្វើឲ្យកម្ពុជាបាត់បង់អធិបតេយ្យភាព បាត់បង់ទឹកដី និង ធនធានធម្មជាតិជាច្រើនឥតគណនា។
ក្រោយទទួលបានឯករាជ្យពីបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៥៣ កម្ពុជាបានទទួលសុខសន្តិភាព ធ្វើឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរមានពេលវេលាដកដង្ហើមក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេស។ ប៉ុន្តែ ចាប់តាំងពីការធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ សម្តេចសីហនុ ចេញពីប្រមុខរដ្ឋរួចមក កម្ពុជាក៏ចាប់ផ្តើមមានសង្គ្រាមរវាងក្រុមខ្មែរក្រហម និងក្រុមទាហានរបស់រដ្ឋាភិបាល លោក លន់ នល់។
ក្រោយខ្មែរក្រហមទទួលបានជោគជ័យនៅឆ្នាំ១៩៧៥ កម្ពុជាក្លាយជាវាលពិឃាត ដែលបានសម្លាប់ប្រជាជនកម្ពុជាប្រហែលជាង២លាននាក់ ក្រោមការលាបពណ៌ជា CIA ឬKGB ជាដើម។ ក្រោយថ្ងៃ៧ មករា ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាម ចូលមកគ្រប់គ្រងកម្ពុជា ក្រោមហេតុផល ជួយរំដោះកម្ពុជាចេញពីសម័យអាវខ្មៅ។ នៅពេលនោះ សង្គ្រាមនៅតែបន្ត រវាងខ្មែរនៅតាមព្រំដែន កងទ័ពខ្មែរក្រហម និងរដ្ឋាភិបាលសាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា។ បន្ទាប់មក កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងបារីស១៩៩១ បានពន្លត់សង្គ្រាមនៅកម្ពុជាបានមួយរយៈពេល។ កម្ពុជាមានការបោះឆ្នោត ដែលប្រជាជនសង្ឃឹមថា បានរស់នៅដោយសុខសាន្តហើយ។ តែមានអ៊ីចឹងឯណា ក្រោយការបោះឆ្នោត ដែលរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ កម្ពុជាមាននាយករដ្ឋមន្ត្រីចំនួនពីររូប ដែលបណ្តាលឲ្យមានការផ្ទុះអាវុធមួយចំអិនកំពឹសនៅឆ្នាំ១៩៩៧ រវាង កងទ័ពគាំទ្រនាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១ និងទី២ ដែលធ្វើឲ្យជីវិតទាហានខ្មែរស្លាប់បន្តទៀត។
សង្គ្រាមស៊ីវិលឥតឈប់ឈរ បានកើតឡើងពីគំនុំគំកួនរបស់អ្នកនយោបាយខ្មែរមួយចំនួន និងការអុចអាលពីបរទេស។ លើសពីនេះ ការលាបពណ៌ រវាងគូរបក្ខដិបក្ខ បានធ្វើអ្នកចាញ់រស់នៅមិនបានសុខ ឯអ្នកឈ្នះ ចង់តែកំទេចអ្នកចាញ់ តាមរយៈទ្រឹស្តី «ជីកស្មៅ ត្រូវជីកទាំងឬស»។ ជម្លោះបង្ហូរឈាម រវាងខ្មែរ និងខ្មែរ បានធ្វើរាស្ត្រយំសោក បែកបាក់ ព្រាត់ប្រាស់ ស្លាប់ របួស ពិការ និងរងការឈឺចាប់ ដោយសារតែសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង ហើយធ្វើទឹកដីខ្មែរកាន់តែរួញតូច និងត្រូវប្រទេសជិតខាងមើលងាយ ព្រមទាំងឈ្លានពានកម្ពុជាម្តងហើយម្តងទៀត។
មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកនយោបាយខ្មែរមួយចំនួននៅតែប្រកាន់ទស្សនៈ អ្នកឈ្នះជា«ស្តេច»អ្នកចាញ់ជា«ចោរ» ដដែល។ សមាជិកគណបក្សប្រឆាំងមួយចំនួន បានប្រើពាក្យ អាយួន ឬអាយ៉ងយួន ជាដើម ដើម្បីលាបពណ៌ទៅគណបក្សកាន់អំណាច។ ឯសមាជិកបក្សកាន់អំណាចមួយចំនួនវិញ បានប្រើពាក្យ អាពួកប្រឆាំង ឬក្រុមអគតិ នៅពេលនរណាម្នាក់ ឬ ក្រុមណាមួយធ្វើសកម្មភាពអ្វីដែលប្រឆាំងនឹងខ្លួន។ លើសពីនេះ បក្សកាន់អំណាចពេលខ្លះព្យាយាមរំខានសុខដុមរម្យនីយកម្មនៃគណបក្សប្រឆាំង។ ឯអ្នកប្រឆាំងព្យាយាម ប្រើវិធីគ្រប់បែបយ៉ាង ដើម្បីឈានទៅយកអំណាច បើទោះបីជាវិធីនោះ ប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតរាស្ត្រក៏ដោយ។
ផ្នត់គំនិត អ្នកឈ្នះជាស្តេច អ្នកចាញ់ជាចោរ ធ្វើឲ្យខ្មែរមិនបានសុខនោះទេ ពីព្រោះអ្នកចាញ់ ដោយសារខ្លាចអ្នកឈ្នះកំទេចខ្លួន ពួកគេបានពលីជីវិតតស៊ូប្រយុទ្ធលុះជីវិតចុងក្រោយ។ មិនខុសពីឃ្លាមួយថា «មនុស្សដេញឆ្កែទាល់ច្រក វានឹងបកមកខាំមនុស្សវិញ»។ ភាពភ័យខ្លាចនេះហើយ ទើបធ្វើឲ្យអ្នកចាញ់ព្យាយាមប្រមូលកម្លាំងប្រឆាំងអ្នកឈ្នះ បើទោះបីត្រូវប្រើវិធីបែបណាក៏ដោយ។ ចំណែក ឯអ្នកឈ្នះ បានព្យាយាមកំទេច ឬសគល់អ្នកប្រឆាំងនឹងខ្លួន ដោយមិនទុកឲ្យអ្នកចាញ់រស់នៅបានសុខឡើយ។ បញ្ហានេះ បានធ្វើប្រទេសកើតចលាចល ប្រជាជនរស់នៅ ដោយការភ័យខ្លាច ពីព្រោះ ដំរីឈ្លោះគ្នា ងាប់តែស្រមោច។
ដូច្នេះ ផ្នត់គំនិត អ្នកឈ្នះជាស្តេច អ្នកចាញ់ជាចោរ និងវប្បធម៌ទឹកឡើងត្រីស៊ីមោច ទឹកហោចស្រមោចស៊ីត្រី គួរត្រូវបោះបង់ចោលហើយ ពីព្រោះ វាមិនបានចំណេញអ្វីដល់ប្រជាជន និងប្រទេសជាតិនោះទេ គឺមានតែបំផ្លាញសុខភមង្គល និងសន្តិភាពរបស់ពលរដ្ឋតែប៉ុណ្ណោះ ។
អ្នកនយោបាយខ្មែរដែលចាញ់ គួរចេះទទួលស្គាល់ និងចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍ រួមទាំងធ្វើការងាររបស់ខ្លួនក្នុងនាមជាអ្នកតាមដាន និងរិះគន់ក្នុងន័យជួយតម្រង់ផ្លូវរដ្ឋាភិបាលកុំឲ្យធ្វើអ្វីប៉ះពាល់ដល់ប្រយោជន៍ជាតិ និងប្រជាជន។ ចំណែក អ្នកឈ្នះ ពួកគេគួរល្មមឈប់ចងកម្មចងពារអ្នកប្រឆាំង ហើយងាកមកចាប់ដៃគ្នា ទទួលយោបល់អ្នកប្រឆាំង ធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេសជាការប្រសើរជាង៕