ថ្ងៃមួយពេលដែល ប្រាជ្ញ និង ទិនហ្វី ទំនេរពីការងារ ពួកគេអង្គុយផឹកតែ មើលទូរទស្សន៍ និង វិភាគព័ត៌មានដែលពួកគេបានឃើញគេចាក់ផ្សាយតាមទូរទស្សន៍។ ក្នុងខណៈដែលពួកគេបានឃើញកម្មវិធីព័ត៌មាន ផ្សាយអំពីការចាប់ខ្លួនប្រធានការិយាល័យមួយរូបនៃក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ និង ការចាប់ខ្លួនអគ្គរាជទូតកម្ពុជា ប្រចាំនៅសាធារណរដ្ឋកូរ៉េខាងត្បូង ប្រាជ្ញ និង ទិនហ្វី ក៏ចាប់ផ្ដើមជជែកគ្នាតាមគំនិតរបស់ពួកគេរៀងៗខ្លួនដូចខាងក្រោម៖
1. ទិនហ្វី និយាយថា : បន្ទាប់ពីការរុះរើគណៈរដ្ឋមន្ត្រីមិនទាន់បានប៉ុន្មានថ្ងៃផង ក៏មានវិធានការជាបន្តបន្ទាប់ចំពោះមន្ត្រីដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ដែលក្នុងនោះមានទាំងមន្ត្រីថ្នាក់អគ្គរាជទូតផងដែរ មើលទៅហាក់ដូចជាកំណែទម្រង់កំពុងចាប់ផ្ដើមមានប្រសិទ្ធភាពហើយ ជាពិសេស ការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ!
2. ប្រាជ្ញ ឆ្លើយតបថា : តាមពិត ការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ គេចាប់ផ្ដើមធ្វើជាបន្តបន្ទាប់ចាប់តាំងពីមានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយមកម្ល៉េះ មិនមែនទើបតែធ្វើពេលនេះទេ។ ប៉ុន្តែ ការណ៍ដែលគេមើលមិនសូវឃើញនោះ ពីព្រោះតែប្រជាពលរដ្ឋមិនទាន់ជឿលើសមត្ថភាពបំពេញការងារនិងភាពស្មោះត្រង់របស់ស្ថាប័នប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។
3. ទិនហ្វី សួរបញ្ជាក់ថា : ប្រាជ្ញឯងនិយាយដូច្នេះ តើឯងមានអំណះអំណាង ឬ ភស្តុងតាងអ្វីបញ្ជាក់ទេ ខ្ញុំចង់ស្ដាប់គំនិតរបស់ឯង។
4. ប្រាជ្ញ ឆ្លើយបញ្ជាក់ថា៖ មុនពេលមានអង្គភាពនិងច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ប្រជាពរដ្ឋខ្មែរបាននិយាពីការស៊ូកប៉ាន់ដោយចំហរ និង ករណីខ្លះ គេនិយាយថា ដើម្បីបានតំណែង ឬ ប៉ុស្តិ៍នេះ គេចំណាយអស់លុយប៉ុន្មាន...ក្នុងករណីខ្លះទៀតពេលគេចង់រកការងារធ្វើគឺគេរកការងារកន្លែងខ្លាញ់ ឬ ការងារដែលរកលុយក្រៅច្បាប់បាន ជាដើម។ នៅពេលនោះ មន្ត្រីរាជការភាគច្រើន ដែលមានតួនាទីបម្រើសេវាផ្សេងៗ ដូចជា សេវារដ្ឋបាល(លិខិតស្នាមផ្សេងៗ, អត្រានុកូលដ្ឋាន, អត្តសញ្ញាណបណ្ណ...), សេវាសុខាភិបាល, សេវាភូមិបាល(ការចេញប្លង់ដី ការចេញប្លង់សំណង់...), ការផ្ដល់លិខិតឆ្លងដែន, សេវាសន្តិសុខសង្គម(ការផ្ដល់ប្រាក់សោធន...), ការប្រលងចូលរៀន, ការប្រលងចូលធ្វើការ, ការតម្លើងបុណ្យស័ក្ដិ...និង សូម្បីតែការពន្លត់អគ្គិភ័យក៏ដោយ ក៏សុទ្ធតែត្រូវបានគេអះអាងថា ជាប់ពាក់ពន្ធនឹងអំពើពុករលួយដែរ។ ក្រៅពីនេះ អំពើពុករលួយដែលធំជាងគេបំផុតនោះត្រូវបានគេនិយាយថា គឺជាអំពើពុករលួយក្នុងវិស័យតុលាការ។
5. ទិនហ្វី ឮ ប្រាជ្ញ បរិយាយដូច្នេះ ក៏បើកផ្នែកធំៗ ហើយសួរបន្តទៀតថា៖ ចុះហេតុអ្វីបានជា មន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធមិនបន្តបង្ក្រាបសកម្មភាពទាំងនេះ?
6. ប្រាជ្ញ ឆ្លើយថា៖ ការនិយាយស្រួលទេ ប៉ុន្តែ ការធ្វើ មិនស្រួលដូច ទិនហ្វី ឯងនិយាយទេ។ នៅពេលណាដែលមនុស្សភាគច្រើន ទាំងអ្នកតូច ទាំងអ្នកធំ ទាំងប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ(អ្នកស៊ីនិងអ្នកសូក) រួមទាំងមន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចផងដែរ នៅតែចូលចិត្តអំពើពុករលួយ និង ដរាបណាអាជ្ញាធរ និង តុលាការមួយចំនួន នៅតែប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ដរាបនោះ ការបង្ក្រាបបទល្មើសពុករលួយ ក៏មិនអាចធ្វើទៅបានទេ។
7 ទិនហ្វី សួរបន្តទៀតថា : តើបច្ចុប្បន្នអំពើពុករលួយគេលុបបំបាត់បានកម្រិតណាហើយ?
8. ប្រាជ្ញ ងក់ក្បាលឆ្លើយដោយទឹកមុខស្ងួតថា៖ ជាការណ៍ពិត គេបានធ្វើហើយ ប៉ុន្តែ បានតិចតួចនៅឡើយ។ ករណីខ្លះ អ្នកប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយគេឆ្លាតជាង អ្នកប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ហេតុនេះហើយ ការកាត់បន្ថយ ឬ ការបង្ក្រាបអំពើ ទើបតែសម្រេចបានស្តួចស្ដើងណាស់។ ម្យ៉ាងទៀត ការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ មិនមែនជារឿងងាយស្រួលទេ វាដូចជាការប្រឆាំងនឹងធម្មជាតិរបស់មនុស្សដូច្នោះដែរ។ អំណះអំណាងដែលថា ការបង្ក្រាបអំពើពុករលួយ ទើបតែបានតិចតួចនោះ គឺដោយសារតែទំហំនៃអំពើពុករលួយនៅកម្ពុជា មានកម្រិតធំធេងពេក ស្ទើរតែអាចប្រៀបធៀបទៅនឹងអ្នកជំងឺម្នាក់ដែលមានជំងឺមហារីក ដូច្នោះដែរ។ ហេតុនេះ ការព្យាបាល ពិតជាត្រូវការពេលវេលាសមស្របមួយ ការប្ដេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ វិធីសាស្ត្រច្បាស់លាស់ ត្រូវការជំនាញ សមត្ថភាព យន្តការនិងឧបករណ៍ច្បាស់លាស់ បើមិនដូច្នោះទេ យើងពិតជាមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហានេះបានឡើយ។
9. ទិនហ្វី សម្ដែងទឹកមុខហាក់អស់សង្ឃឹម សួរទៅ ប្រាជ្ញ ថា : ក្នុងស្ថានភាពដូច្នេះ តើយើងអាចតម្លើងប្រាក់ខែឱ្យខ្ពស់ ដើម្បីកាត់បន្ថយ ឬ លុបបំបាត់អំពើពុករលួយបានដែរទេ?
10. ប្រាជ្ញ ដកដង្ហើមធំ រួចឆ្លើយថា៖ ការកាត់បន្ថយ ឬ ការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ មិនមែនធ្វើតែជ្រុងណាមួយបានទេ គឺត្រូវតែធ្វើជាកញ្ចប់ព្រមគ្នា។ ទិនហ្វីឯង ពិនិត្យមើលនៅស្រុកយើង អ្នកដែលមានប្រាក់ខែតិច មានអំណាចតូច អំពើពុករលួយតូចដែរ ប៉ុន្តែ ចំពោះអ្នកមានប្រាក់ខែច្រើននិងអំណាចកាន់តែធំ អំពើពុករលួយក៏កាន់តែធំដែរ។ ហេតុនេះ ការតម្លើងប្រាក់ខែតែមួយមុខមិនអាចលុបបំបាត់ ឬ កាត់បន្ថយអំពើពុករលួយបានទេ បើធ្វើតែមួយផ្នែកនេះ ជួលកាល ធ្វើឱ្យអំពើពុករលួយកាន់មានកម្រិតធំទៀតក៏ថាបានដែរ។ ខ្ញុំគិថា ដើម្បីរួមចំណែកក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ យើងត្រូវធ្វើការងារជាកញ្ចប់ក្នុងពេលជាមួយគ្នាដូចខាងក្រោម៖
• អប់រំនិងបណ្ដុះមនសិការពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់ស្រទាប់ ទាំងអ្នកតូច ទាំងអ្នកធំ ឱ្យយល់ថា អំពើពុករលួយ គឺជាអំពើខុសច្បាប់និងអំពើអសីលធម៌ ដែលត្រូវតែចៀសឱ្យផុត។
• ត្រូវតម្លើងប្រាក់ខែឱ្យមន្ត្រីរាជការ ដើម្បីឱ្យពួកគេអាចរស់នៅបានសមរម្យនិងថ្លៃថ្នូរ។
• ត្រូវរៀបចំខ្លឹមសារច្បាប់ យន្តការ និង នីតិវិធី ឱ្យច្បាស់លាស់និងតឹងរ៉ឹង ដើម្បីកុំឱ្យមន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ ងាយប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយបាន។
• ត្រូវផ្ដន្ទាទោសចំពោះមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ដោយគ្មានការលើកលែង និង គ្មានការើសអើង ជាពិសេស ត្រូវលុបបំបាត់អំពើអយុត្តិធម៌ និង និទណ្ឌភាព។
• ទិនហ្វី ឆ្លើយតបថា : គំនិតរបស់ឯងល្អណាស់ ប្រាជ្ញ ខ្ញុំក៏យល់ស្របនឹងគំនិតរបស់ឯងដែរ។ ខ្ញុំគិតថា ប្រសិនបើ ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប អាជ្ញាធរគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ សង្គមស៊ីវិល និង វិស័យឯកជនទាំងអស់ ឯកភាពគ្នាជាធ្លុងមួយ កុំថាឡើយត្រឹមការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ សូម្បីតែការប្រឆាំងនឹងសត្រូវឈ្លានពាន ឬ ការដោះស្រាយបញ្ហាធំៗជាងនេះ ក៏យើងអាចសម្រេចបានដែរ៕