អន្តរជាតិ
នយោបាយជាតិ
រូបភាព៖ 2Bangkok.com
×![]()
ការទទួលយករដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលមានគោលដៅរឹតត្បិតលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងរក្សាអំណាចយោធាក្នុងនយោបាយរបស់ប្រជាជនថៃភាគច្រើន ក្លាយជាចម្ងល់សម្រាប់មជ្ឈដ្ឋានអន្តរជាតិ។ មានហេតុផលច្រើនយ៉ាង ដែលជំរុញឲ្យប្រជាជនថៃ រើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ។ ហេតុផលទាំងនោះ មានទាំង ការសន្យារៀបចំការបោះឆ្នោតឆ្នាំក្រោយ និងការរក្សាស្ថិរភាព និងសន្តិសុខរបស់របបសឹកជាដើម។ ប៉ុន្តែ ទោះមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី និងមានការបោះឆ្នោតឆ្នាំក្រោយក៏ដោយ នយោបាយថៃ ទំនងជាចេញមិនរួចពីស្ថានភាពមិនច្បាស់លាស់នេះដែរ។ យោធា នៅតែបន្តលូកលាន់ ឬជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការនយោបាយ ហើយអស្ថិរភាព និងជម្លោះនយោបាយ នៅបន្តជាផ្នែកមួយនៃសង្គមថៃ ព្រោះកំណែទម្រង់នយោបាយ គ្មានផ្លែផ្កា ហើយការផ្សះផ្សានយោបាយ ក៏មិនបានចេញជារូបរាងដែរ។
ប្រជាជនថៃប្រហែល ៦១ ភាគរយ បានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលព្រាងឡើងដោយរបបសឹក ក្នុងការបោះឆ្នោតប្រជាមតិកាលពីថ្ងៃអាទិត្យកន្លងទៅ។ បើតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Reuters លទ្ធផលបោះឆ្នោតបង្ហាញថា អ្នកចូលរួមបោះឆ្នោតមានប្រហែលត្រឹម ៥៥ ភាគរយ នៃអ្នកគ្រប់អាយុបោះឆ្នោតប៉ុណ្ណោះ ដែលវាខុសឆ្ងាយពីការរំពឹងរបស់គណកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលថាប្រជាជនដល់ ៨០ ភាគរយអាចចូលរួម។
យ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលប្រជាជនថៃភាគច្រើនជ្រើសរើសយកនេះ ជាច្បាប់កំពូលដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង ក្នុងគោលដៅពង្រឹងអំណាចក្រុមយោធាក្នុងវិស័យនយោបាយប៉ុណ្ណោះ។ ចំណុចមួយចម្រូងចម្រាសបំផុតគឺ បទបញ្ញត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ អនុញ្ញាតឲ្យព្រឹទ្ធសភា អាចរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោត។ វាច្បាស់ណាស់ថា គ្មានឡើយការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលស្របតាមស្តង់ដាប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋ។ តាំងពីដើមមក សេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះត្រូវបាន គណបក្សធំៗទាំងពីរ មានគណបក្សភឿថៃ និងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ រួមជាស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សផងនោះ ថ្កោលទោសនិងជំទាស់ដាច់អហង្ការ។
១. ហេតុអ្វីប្រជាជនថៃភាពច្រើននាំគ្នាជ្រើសរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញព្រាងឡើងដោយយោធានេះ?
ការសម្រេចជ្រើសរើសរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបបសឹករបស់ប្រជាជនថៃនេះ ត្រូវបានប្រមុខរបបសឹកឧត្តមសេនីយ៍ ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា អះអាងថា ជាសារមួយបង្ហាញថា ប្រជាជនថៃជឿជាក់លើរបបសឹក ដែលបានដឹកនាំប្រទេសត្រឹមត្រូវ និងរក្សាបាននូវសន្តិសុខ សន្តិភាព និងស្ថិរភាពជាដើម។ ប៉ុន្តែបើតាមអ្នកជំនាញ មានហេតុផលច្រើនជាងនេះ ដែលជំរុញចិត្តប្រជាជនថៃឲ្យជ្រើសរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលព្រាងឡើងដោយរបបសឹកនេះ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ក៏វានឹងក្លាយជាឧបករណ៍នយោបាយរឹតត្បិតការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពនិងការលូតលាស់នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្តី។ ដូចបញ្ជាក់ខាងដើមស្រាប់ អ្នកចូលរួមបោះឆ្នោតមានប្រហែល ៥៥ ភាគរយប៉ុណ្ណោះទូទាំងប្រទេស។
ទាក់ទិននឹងលទ្ធផលប្រជាមតិនេះដែរ លោកបណ្ឌិត ដេត សុខឧត្តម សាកលវិទ្យាធិការរងនៃសាកលវិទ្យាល័យហ្សាម៉ាន់ បានពន្យល់ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានថ្មីៗតាមសារអេឡិចត្រូនិកថា វាមានហេតុផលច្រើនដែលជំរុញឲ្យប្រជាជនថៃជ្រើសរើសយកសេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ។ ទីមួយពួកគេបោះឆ្នោត «យល់ព្រម» ដោយសារពួកគេបាត់បង់ជំនឿចិត្តលើរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល ហើយការរក្សាបាននូវស្ថិរភាព សន្តិសុខ សន្តិភាព និងធានាបានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច របស់ក្រុមប្រឹក្សាជាតិដើម្បីសន្តិភាព និងសណ្តាប់ធ្នាប់នោះ ក៏ទាក់ចិត្តប្រជាជនដែរ។ លោកបន្តថា៖ « ប្រជាជនថៃខ្លះរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ដោយសារពួកគេចង់ឲ្យមានការបង្កើតរបបប្រជាធិបតេយ្យតាមការបោះឆ្នោត។ ទោះជារបបថ្មីកើតក្រោយការបោះឆ្នោត មិនសូវមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញក៏ដោយ តែយ៉ាងហោចណាស់វាប្រសើរជាងរបបសឹកដែរ។ ចំណែកខ្លះទៀត (ជាពិសេសទាហាន) មិនយល់ច្បាស់ឡើយ ពីសេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះឡើយ តែពួកគេទទួលបញ្ជាឲ្យបោះឆ្នោតគាំទ្រ»។
ចំណែក លោក Tossapol Chaisamritpol អ្នកសារព័ត៌មាននយោបាយអាស៊ាន នៃសារព័ត៌មានថៃ Spring News បានបង្ហាញការយល់ឃើញស្រដៀងគ្នាដែរ ចំពោះមូលហេតុដែលជំរុញឲ្យបោះឆ្នោតរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។ តែតាមការសង្កេតរបស់លោក ការសន្យារបស់លោក ប្រាយុទ្ធ ថានឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៧ ជាចំណុចទាក់ទាញចិត្តប្រជាជនថៃខ្លាំង។
«រយៈពេលពីរឆ្នាំចាប់ពីយោធាដណ្តើមអំណាច ប្រជាជនថៃមួយចំនួនមើលឃើញរបបសឹកជាអាវក្រោះមួយ ដែលអាចប្រឆាំងបញ្ហាចលាចលនយោបាយ និងចលនាបាតុកម្មហិង្សាតាមផ្លូវ។ ម្យ៉ាងលោក ប្រាយុទ្ធ សន្យាថានឹងរៀបចំបោះឆ្នោតផ្ទេរអំណាចឆ្នាំ២០១៧ ដោយមិនគិតពីលទ្ធផលប្រជាមតិមានទម្ងន់លើការសម្រេចចិត្តរបស់ប្រជាជនដែរ។ ប៉ុន្តែកុំភ្លេចថា ហេតុផលសំខាន់មួយទៀតនោះ មានប្រជាជនថៃតិចណាស់ ដែលបានយល់ច្បាស់ពីលក្ខណៈសម្បត្តិនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ មុនទៅបោះឆ្នោត»។
២. ការបោះឆ្នោតខាងមុខអាចធ្វើទៅបាន តែការស្តារប្រជាធិបតេយ្យជារឿងស្រពេចស្រពិល
ការសន្យារៀបចំការបោះឆ្នោតឆ្នាំក្រោយ និងការឈានទៅផ្ទេរអំណាចទៅឲ្យរបបស៊ីវិលនោះ ក៏នៅស្ថិតក្នុងភាពស្រពេចស្រពិលនៅឡើយដែរ។ បើទោះមានការសន្យាពីប្រមុខរបបសឹកក្តី អ្វីៗក៏អាចផ្លាស់ប្តូរបានដែរ ព្រោះរយៈពេលពីរឆ្នាំមកនេះ របបសឹកធ្លាប់និយាយបាតដៃខ្នងដៃច្រើនដងហើយដែរ ពាក់ព័ន្ធកាលបរិច្ឆេទនៃការបោះឆ្នោត។
ទាក់ទិនសំណួរថា ការបោះឆ្នោតឆ្នាំក្រោយ វាច្បាស់លាស់កម្រិតណានោះ លោកបណ្ឌិត ដេត សុខឧត្តម យល់ឃើញថា ការបោះឆ្នោតមួយនឹងអាចត្រូវគេរៀបចំឡើង តែកាលបរិច្ឆេទមានពីរផ្សេងគ្នា ដោយរបបសឹកសន្យាថាការបោះឆ្នោតត្រូវធ្វើឡើងឆ្នាំ ២០១៧ ខណៈដែលគណៈកម្មាធិការព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញបង្ហើបថា ការបោះឆ្នោតអាចធ្វើឡើងដើមឆ្នាំ២០១៨ ទម្រាំគេអាចរៀបចំសេចក្តីព្រាងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធចប់សព្វគ្រប់នោះ។ អ្វីដែលសំខាន់អ្នកជំនាញខាងលើ មើលមិនឃើញថា ការបោះឆ្នោតផ្ទេរអំណាចខាងមុខជួយស្តារប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋនៅថៃឡើយ។
លោកបានបន្តថា ៖« ការបោះឆ្នោតអាចកើតឡើង។ បើផ្អែកតាមសេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលនឹងចេញរូបរាងឡើង តែគណបក្សតូចៗច្រើន នឹងមានអសនៈក្នុងសភា ស្របពេលដែលគណបក្សធំៗ ដូចជាបក្សភឿថៃ នឹងមានឥទ្ធិពលតិចក្នុងសភាវិញ។ អ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះ ព្រឹទ្ធសភានឹងត្រូវតែងតាំងឡើង ហើយស្ថាប័ននេះនឹងចូលរួមបោះឆ្នោតជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ច្បាប់ថ្មីមិនអាចអនុម័តបានឡើយ បើគ្មានការយល់ព្រមពីព្រឹទ្ធសភា។ ហើយស្ថាប័នដែលមិនកើតតាមការបោះឆ្នោតដូចជាស្ថាប័នយោធានឹងនៅមានអំណាច និងឥទ្ធិពលលើរដ្ឋាភិបាលដដែល។ ដូច្នេះហើយ ទោះមានការបោះឆ្នោតមែន លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនឹងមិនចេញរូបរាងឡើង»។
បើក្នុងក្រសែរភ្នែកមជ្ឈដ្ឋានសារព័ត៌មាន ការសន្យាម្តងហើយម្តងទៀតរបស់របបសឹក ពាក់ព័ន្ធកាលបរិច្ឆេទនៃការបោះឆ្នោតពេលនេះ ទំនងជាមិនប្រែប្រួលឡើយ ទោះឆ្នាំមុនៗរបបសឹកនិយាយបាតដៃខ្នងដៃក៏ដោយ។ លោក Tossapol Chaisamritpol បានអះអាងថា ពេលនេះ របបសឹកមិនអាចបំផ្លាញក្តីសង្ឃឹមរបស់ប្រជាជន និងធ្វើឲ្យពួកគេស្អប់ និងត្រលប់មកប្រឆាំងពួកគេឡើយ។ ចង់មិនចង់គេត្រូវរក្សាការសន្យា ព្រោះលទ្ធផលប្រជាមតិបង្ហាញច្បាស់ហើយថា ប្រជាជនព្រមទទួលយកការដឹកនាំកន្លងមកហើយ។
ប៉ុន្តែលោកមានមន្ទិលសង្ស័យ និងមិនទុកចិត្តដំណើរការបោះឆ្នោតខាងមុខឡើយ។ «ទោះមានការបោះឆ្នោតក៏ដោយ បើសួរថា ការបោះឆ្នោតនឹងមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យ ឬល្អកម្រិតណានោះ ជាអ្វីដែលគ្រប់គ្នាមិនអាចឆ្លើយបាន។ តែក្នុងនាមខ្ញុំជាអ្នកសារព័ត៌មាន ខ្ញុំនឹងបន្តដាក់ការងារដើម្បីជំរុញ ឬដាក់សម្ពាធឲ្យរដ្ឋាភិបាលរក្សាការសន្យា និងធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវសមរម្យអាចទទួលយកបាន»។
ជាការពិតហើយ វាអាចថាល្មមដល់ពេលដែល របបសឹកថៃ ត្រូវផ្ទេរអំណាចទៅឲ្យរបបស៊ីវិលតាមការបោះឆ្នោត។ បើទោះផ្ទេរអំណាចមែន វាមិនមែនមានន័យថា យោធាអស់ឥទ្ធិពលឬអំណាចក្នុងការសម្រេចចិត្តឯណា។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដែលទទួលបានការគាំទ្រដោយប្រជាជនថៃនោះ គូសផ្លូវសម្រាប់ក្រុមយោធា, អភិជន, ប្រជាជនវណ្ណៈកណ្តាលដែលនៅជុំវិញរាជ្យបល្ល័ង្គនោះអាចដើរ និងរក្សាអំណាចរបស់ពួកគេ ក្នុងការកំណត់ជោគវាសនានយោបាយថៃរួចហើយដែរ។
៣.រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីអាចជួយដល់ការផ្សះផ្សានយោបាយ និងបញ្ចប់បញ្ហានយោបាយទៅថ្ងៃមុខ?
ម្តងជាពីរដង ប្រមុខរបបសឹកអះអាងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមានលក្ខណៈល្អប្រសើរច្រើនជាពិសេសជួយដល់ការផ្សះផ្សានយោបាយ អាចទប់ស្កាត់ការអនុវត្តនយោបាយតាមចិញ្ចើមថ្នល់ និងចលាចលនយោបាយជាដើមទៅពេលអនាគតនោះ។ វាអាចជារឿងត្រឹមត្រូវ តែរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលព្រាងឡើងក្នុងគោលដៅបំពាក់អំណាចឲ្យយោធា និងមិនមែនជាសមិទ្ធផលរួមរបស់ប្រជាជនថៃគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈនោះមិនមែនជាដំណោះស្រាយវែងឆ្ងាយឡើយ។
ពេលសួរសំណួរថា តើរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីអាចជួយដល់ការផ្សះផ្សានយោបាយនិងទប់ស្កាត់វិបត្តិនយោបាយថៃឬអត់នោះ លោក ដេត សុខឧត្តម បានសង្កត់ធ្ងន់ថា វត្តមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃអាចជួយបានរយៈពេលខ្លីប៉ុណ្ណោះ តែមិនមែនជួយផ្សះផ្សានយោបាយថៃឡើយ។ អ្វីដែលសំខាន់ ប្រវត្តិនយោបាយច្រំដែលចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៣២ ផុសរូបរាងឡើងទៀត ដោយអស្ថិរភាពនយោបាយបន្តហែកហួរសង្គមមួយនេះនៅពេលខាងមុខចៀសមិនរួចឡើយ។
អ្នកជំនាញរូបនេះពន្យល់ថា៖ «បើតាមផ្អែកតាមប្រវត្តិនយោបាយថៃ វាទំនងណាស់ដែលថា ខួបនៃអស្ថិរភាពនយោបាយនឹងបន្តមានវត្តមានក្នុងរយៈពេលមធ្យមៗ និងអាចក្នុងរយៈពេលវែង។ ប្រវត្តិនយោបាយថៃ គឺពោរពេញទៅដោយការប្រឈមមុខគ្នាចុះឡើងវាងរបបយោធានិងចលនាបាតុកម្មចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៣២មកហើយរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលដែលផុយស្រួយនោះស្ថិតនៅចន្លោះកណ្តាល។ ពេលនេះក៏ប្រហែលជាមិនខុសពីពេលមុនដែរ។ ប្រជាជនថៃបានសាកល្បងភ្លក់រសជាតិអំណាចនៃប្រជាធិបតេយ្យ ហើយពួកគេនឹងខ្នះខ្នែងបញ្ចេញមតិច្រើនជាងមុនពាក់ព័ន្ធថាតើពួកគេត្រូវការការដឹកនាំរបៀបម៉េច។ ជាធម្មតាប្រព័ន្ធដែលគ្របដណ្តប់ដោយអំណាចយោធាមិនអាចនៅបានយូរអង្វែងឡើយ»។
មិនខុសគ្នាពីអ្នកជំនាញខាងលើដែរ លោក Tossapol Chaisamritpol មើលឃើញថា បើតាមបរិយាកាសនយោបាយថៃបច្ចុប្បន្ន រដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃមិនជួយធានាដល់ការផ្សះផ្សានយោបាយឡើយ។ សង្គមថៃជាសង្គមដែលបែកខ្ញែកគ្នាខ្លាំង និងចាក់ស្រែះដោយការមិនទុកចិត្តគ្នា។ ដូចឃើញស្រាប់ហើយ គណបក្សនយោបាយធំៗ មិនទាន់មានការឯកភាពគ្នាឡើយជុំវិញដំណោះស្រាយបញ្ហាដែលមាន។ យ៉ាងណាមិញលោកសង្ឃឹមថា របបសឹកនឹងព្យាយាមជំរុញការចរចាជាមួយបណ្តាគណបក្សនយោបាយធំៗដើម្បីធានាថា ការបោះឆ្នោតឆ្នាំក្រោយធ្វើឡើងដោយត្រឹមត្រូវ ដោយសន្តិវិធី និងស្របតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ។
៤. នយោបាយថៃស្ថិតក្នុងស្ថានភាពទៅមុខមិនរួច បកក្រោយមិនកើត
ដូចដែលបានពន្យល់ខាងលើស្រាប់ អនាគតនៃនយោបាយថៃហាក់បីដូចជាទៅណាមិនរួចពីវិបត្តិនិងភាពមិនច្បាស់លាស់ឡើយ។ ប៉ុន្តែ លោកបណ្ឌិត ដេត សុខឧត្តម យល់ថា បើសិនជាមានការគោរពដំណើរការនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទាំងអស់ក្នុងសង្គមថៃ ស្ថានការណ៍នយោបាយនេះអាចនឹងធូរស្រាល ហើយថៃក៏អាចចាកចេញពីស្ថានភាពនយោបាយដែល«ទៅមុខមិនរួច បកក្រោយមិនកើតនេះ»បានដែរ ។ តែវាមិនមែនជាកិច្ចការដែលងាយស្រួលសម្រេចបាននោះឡើយ ហើយវាក៏ត្រូវការពេលវេលាយូរដែរ។
លោកពន្យល់ថា៖«បណ្តាអភិជន ទាំងផ្នែកស៊ីវិលនិងយោធាក្តីគួរទទួលយកសំឡេងឆ្នោតរបស់ប្រជាជន ទោះបីជាពួកគេភាគច្រើនមិនទទួលបានការអប់រំច្រើនឬជាកសិករក្តី។ ក្នុងករណីដែលពួកគេមិនសប្បាយចិត្តជាមួយរដ្ឋាភិបាល គេគួរតែព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរដោយប្រើប្រាស់វិធានការអហិង្សានិងតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យទោះវាចំណាយពេលវេលាយូរក៏ដោយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត បក្សនយោបាយទាំងអស់ត្រូវយល់ស្របជាឯកច្ឆ័ន្ទថា យោធាមិនគួរលូកលាន់កិច្ចការនយោបាយឡើយ។ ហើយរដ្ឋាភិបាលថ្មីដែលកើតឡើងនៅពេលខាងមុខត្រូវប្រឹងប្រែងធ្វើយ៉ាងណាជំរុញការកសាងទំនុកចិត្តរវាងគ្នានិងគ្នា ដោយមិនទោរទន់ទៅលើតែគោលនយោបាយបម្រើប្រយោជន៍ភាគច្រើន ហើយប្រឆាំងឬព្រងើយកន្តើយដាក់ក្រុមភាគតិចនោះ»។
ជារួម ទោះជាក្នុងកាលៈទេសៈណាក៏ដោយ របបប្រជាធិបតេយ្យនៅថៃ នឹងមិនមានលំនាំតាមប្រជាធិបតេយ្យបែបបស្ចិមលោកឡើយ។ ក្រោយឆ្លងកាត់វិបត្តិនយោបាយរាប់ភ្លេច អ្នកនយោបាយ និងប្រជាជនថៃប្រហែលជាត្រូវការប្រជាធិបតេយ្យមួយបែប ដែលអាចទទួលយកបាន និងបម្រើប្រយោជន៍ប្រជាជនថៃទូទៅ មិនមែនបម្រើតែក្រុមភាគច្រើនឬក្រុមភាគតិច។ ហើយវាក៏ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យដែលអាចអនុវត្តបានយូរអង្វែងក្នុងបរិបទនយោបាយថៃ និងអាចសម្រួលឲ្យនយោបាយថៃដើរទៅមុខមិនជាប់គាំង ស្របជាមួយវប្បធម៌នយោបាយ នៃសង្គមមួយនេះ៕
ប្រជាជនថៃប្រហែល ៦១ ភាគរយ បានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលព្រាងឡើងដោយរបបសឹក ក្នុងការបោះឆ្នោតប្រជាមតិកាលពីថ្ងៃអាទិត្យកន្លងទៅ។ បើតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Reuters លទ្ធផលបោះឆ្នោតបង្ហាញថា អ្នកចូលរួមបោះឆ្នោតមានប្រហែលត្រឹម ៥៥ ភាគរយ នៃអ្នកគ្រប់អាយុបោះឆ្នោតប៉ុណ្ណោះ ដែលវាខុសឆ្ងាយពីការរំពឹងរបស់គណកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលថាប្រជាជនដល់ ៨០ ភាគរយអាចចូលរួម។
យ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលប្រជាជនថៃភាគច្រើនជ្រើសរើសយកនេះ ជាច្បាប់កំពូលដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង ក្នុងគោលដៅពង្រឹងអំណាចក្រុមយោធាក្នុងវិស័យនយោបាយប៉ុណ្ណោះ។ ចំណុចមួយចម្រូងចម្រាសបំផុតគឺ បទបញ្ញត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ អនុញ្ញាតឲ្យព្រឹទ្ធសភា អាចរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោត។ វាច្បាស់ណាស់ថា គ្មានឡើយការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលស្របតាមស្តង់ដាប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋ។ តាំងពីដើមមក សេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះត្រូវបាន គណបក្សធំៗទាំងពីរ មានគណបក្សភឿថៃ និងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ រួមជាស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សផងនោះ ថ្កោលទោសនិងជំទាស់ដាច់អហង្ការ។
១. ហេតុអ្វីប្រជាជនថៃភាពច្រើននាំគ្នាជ្រើសរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញព្រាងឡើងដោយយោធានេះ?
ការសម្រេចជ្រើសរើសរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបបសឹករបស់ប្រជាជនថៃនេះ ត្រូវបានប្រមុខរបបសឹកឧត្តមសេនីយ៍ ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា អះអាងថា ជាសារមួយបង្ហាញថា ប្រជាជនថៃជឿជាក់លើរបបសឹក ដែលបានដឹកនាំប្រទេសត្រឹមត្រូវ និងរក្សាបាននូវសន្តិសុខ សន្តិភាព និងស្ថិរភាពជាដើម។ ប៉ុន្តែបើតាមអ្នកជំនាញ មានហេតុផលច្រើនជាងនេះ ដែលជំរុញចិត្តប្រជាជនថៃឲ្យជ្រើសរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលព្រាងឡើងដោយរបបសឹកនេះ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ក៏វានឹងក្លាយជាឧបករណ៍នយោបាយរឹតត្បិតការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពនិងការលូតលាស់នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្តី។ ដូចបញ្ជាក់ខាងដើមស្រាប់ អ្នកចូលរួមបោះឆ្នោតមានប្រហែល ៥៥ ភាគរយប៉ុណ្ណោះទូទាំងប្រទេស។
ទាក់ទិននឹងលទ្ធផលប្រជាមតិនេះដែរ លោកបណ្ឌិត ដេត សុខឧត្តម សាកលវិទ្យាធិការរងនៃសាកលវិទ្យាល័យហ្សាម៉ាន់ បានពន្យល់ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានថ្មីៗតាមសារអេឡិចត្រូនិកថា វាមានហេតុផលច្រើនដែលជំរុញឲ្យប្រជាជនថៃជ្រើសរើសយកសេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ។ ទីមួយពួកគេបោះឆ្នោត «យល់ព្រម» ដោយសារពួកគេបាត់បង់ជំនឿចិត្តលើរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល ហើយការរក្សាបាននូវស្ថិរភាព សន្តិសុខ សន្តិភាព និងធានាបានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច របស់ក្រុមប្រឹក្សាជាតិដើម្បីសន្តិភាព និងសណ្តាប់ធ្នាប់នោះ ក៏ទាក់ចិត្តប្រជាជនដែរ។ លោកបន្តថា៖ « ប្រជាជនថៃខ្លះរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ដោយសារពួកគេចង់ឲ្យមានការបង្កើតរបបប្រជាធិបតេយ្យតាមការបោះឆ្នោត។ ទោះជារបបថ្មីកើតក្រោយការបោះឆ្នោត មិនសូវមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញក៏ដោយ តែយ៉ាងហោចណាស់វាប្រសើរជាងរបបសឹកដែរ។ ចំណែកខ្លះទៀត (ជាពិសេសទាហាន) មិនយល់ច្បាស់ឡើយ ពីសេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះឡើយ តែពួកគេទទួលបញ្ជាឲ្យបោះឆ្នោតគាំទ្រ»។
ចំណែក លោក Tossapol Chaisamritpol អ្នកសារព័ត៌មាននយោបាយអាស៊ាន នៃសារព័ត៌មានថៃ Spring News បានបង្ហាញការយល់ឃើញស្រដៀងគ្នាដែរ ចំពោះមូលហេតុដែលជំរុញឲ្យបោះឆ្នោតរើសយករដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។ តែតាមការសង្កេតរបស់លោក ការសន្យារបស់លោក ប្រាយុទ្ធ ថានឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៧ ជាចំណុចទាក់ទាញចិត្តប្រជាជនថៃខ្លាំង។
«រយៈពេលពីរឆ្នាំចាប់ពីយោធាដណ្តើមអំណាច ប្រជាជនថៃមួយចំនួនមើលឃើញរបបសឹកជាអាវក្រោះមួយ ដែលអាចប្រឆាំងបញ្ហាចលាចលនយោបាយ និងចលនាបាតុកម្មហិង្សាតាមផ្លូវ។ ម្យ៉ាងលោក ប្រាយុទ្ធ សន្យាថានឹងរៀបចំបោះឆ្នោតផ្ទេរអំណាចឆ្នាំ២០១៧ ដោយមិនគិតពីលទ្ធផលប្រជាមតិមានទម្ងន់លើការសម្រេចចិត្តរបស់ប្រជាជនដែរ។ ប៉ុន្តែកុំភ្លេចថា ហេតុផលសំខាន់មួយទៀតនោះ មានប្រជាជនថៃតិចណាស់ ដែលបានយល់ច្បាស់ពីលក្ខណៈសម្បត្តិនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ មុនទៅបោះឆ្នោត»។
២. ការបោះឆ្នោតខាងមុខអាចធ្វើទៅបាន តែការស្តារប្រជាធិបតេយ្យជារឿងស្រពេចស្រពិល
ការសន្យារៀបចំការបោះឆ្នោតឆ្នាំក្រោយ និងការឈានទៅផ្ទេរអំណាចទៅឲ្យរបបស៊ីវិលនោះ ក៏នៅស្ថិតក្នុងភាពស្រពេចស្រពិលនៅឡើយដែរ។ បើទោះមានការសន្យាពីប្រមុខរបបសឹកក្តី អ្វីៗក៏អាចផ្លាស់ប្តូរបានដែរ ព្រោះរយៈពេលពីរឆ្នាំមកនេះ របបសឹកធ្លាប់និយាយបាតដៃខ្នងដៃច្រើនដងហើយដែរ ពាក់ព័ន្ធកាលបរិច្ឆេទនៃការបោះឆ្នោត។
ទាក់ទិនសំណួរថា ការបោះឆ្នោតឆ្នាំក្រោយ វាច្បាស់លាស់កម្រិតណានោះ លោកបណ្ឌិត ដេត សុខឧត្តម យល់ឃើញថា ការបោះឆ្នោតមួយនឹងអាចត្រូវគេរៀបចំឡើង តែកាលបរិច្ឆេទមានពីរផ្សេងគ្នា ដោយរបបសឹកសន្យាថាការបោះឆ្នោតត្រូវធ្វើឡើងឆ្នាំ ២០១៧ ខណៈដែលគណៈកម្មាធិការព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញបង្ហើបថា ការបោះឆ្នោតអាចធ្វើឡើងដើមឆ្នាំ២០១៨ ទម្រាំគេអាចរៀបចំសេចក្តីព្រាងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធចប់សព្វគ្រប់នោះ។ អ្វីដែលសំខាន់អ្នកជំនាញខាងលើ មើលមិនឃើញថា ការបោះឆ្នោតផ្ទេរអំណាចខាងមុខជួយស្តារប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋនៅថៃឡើយ។
លោកបានបន្តថា ៖« ការបោះឆ្នោតអាចកើតឡើង។ បើផ្អែកតាមសេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលនឹងចេញរូបរាងឡើង តែគណបក្សតូចៗច្រើន នឹងមានអសនៈក្នុងសភា ស្របពេលដែលគណបក្សធំៗ ដូចជាបក្សភឿថៃ នឹងមានឥទ្ធិពលតិចក្នុងសភាវិញ។ អ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះ ព្រឹទ្ធសភានឹងត្រូវតែងតាំងឡើង ហើយស្ថាប័ននេះនឹងចូលរួមបោះឆ្នោតជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ច្បាប់ថ្មីមិនអាចអនុម័តបានឡើយ បើគ្មានការយល់ព្រមពីព្រឹទ្ធសភា។ ហើយស្ថាប័នដែលមិនកើតតាមការបោះឆ្នោតដូចជាស្ថាប័នយោធានឹងនៅមានអំណាច និងឥទ្ធិពលលើរដ្ឋាភិបាលដដែល។ ដូច្នេះហើយ ទោះមានការបោះឆ្នោតមែន លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនឹងមិនចេញរូបរាងឡើង»។
បើក្នុងក្រសែរភ្នែកមជ្ឈដ្ឋានសារព័ត៌មាន ការសន្យាម្តងហើយម្តងទៀតរបស់របបសឹក ពាក់ព័ន្ធកាលបរិច្ឆេទនៃការបោះឆ្នោតពេលនេះ ទំនងជាមិនប្រែប្រួលឡើយ ទោះឆ្នាំមុនៗរបបសឹកនិយាយបាតដៃខ្នងដៃក៏ដោយ។ លោក Tossapol Chaisamritpol បានអះអាងថា ពេលនេះ របបសឹកមិនអាចបំផ្លាញក្តីសង្ឃឹមរបស់ប្រជាជន និងធ្វើឲ្យពួកគេស្អប់ និងត្រលប់មកប្រឆាំងពួកគេឡើយ។ ចង់មិនចង់គេត្រូវរក្សាការសន្យា ព្រោះលទ្ធផលប្រជាមតិបង្ហាញច្បាស់ហើយថា ប្រជាជនព្រមទទួលយកការដឹកនាំកន្លងមកហើយ។
ប៉ុន្តែលោកមានមន្ទិលសង្ស័យ និងមិនទុកចិត្តដំណើរការបោះឆ្នោតខាងមុខឡើយ។ «ទោះមានការបោះឆ្នោតក៏ដោយ បើសួរថា ការបោះឆ្នោតនឹងមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យ ឬល្អកម្រិតណានោះ ជាអ្វីដែលគ្រប់គ្នាមិនអាចឆ្លើយបាន។ តែក្នុងនាមខ្ញុំជាអ្នកសារព័ត៌មាន ខ្ញុំនឹងបន្តដាក់ការងារដើម្បីជំរុញ ឬដាក់សម្ពាធឲ្យរដ្ឋាភិបាលរក្សាការសន្យា និងធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវសមរម្យអាចទទួលយកបាន»។
ជាការពិតហើយ វាអាចថាល្មមដល់ពេលដែល របបសឹកថៃ ត្រូវផ្ទេរអំណាចទៅឲ្យរបបស៊ីវិលតាមការបោះឆ្នោត។ បើទោះផ្ទេរអំណាចមែន វាមិនមែនមានន័យថា យោធាអស់ឥទ្ធិពលឬអំណាចក្នុងការសម្រេចចិត្តឯណា។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដែលទទួលបានការគាំទ្រដោយប្រជាជនថៃនោះ គូសផ្លូវសម្រាប់ក្រុមយោធា, អភិជន, ប្រជាជនវណ្ណៈកណ្តាលដែលនៅជុំវិញរាជ្យបល្ល័ង្គនោះអាចដើរ និងរក្សាអំណាចរបស់ពួកគេ ក្នុងការកំណត់ជោគវាសនានយោបាយថៃរួចហើយដែរ។
៣.រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីអាចជួយដល់ការផ្សះផ្សានយោបាយ និងបញ្ចប់បញ្ហានយោបាយទៅថ្ងៃមុខ?
ម្តងជាពីរដង ប្រមុខរបបសឹកអះអាងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមានលក្ខណៈល្អប្រសើរច្រើនជាពិសេសជួយដល់ការផ្សះផ្សានយោបាយ អាចទប់ស្កាត់ការអនុវត្តនយោបាយតាមចិញ្ចើមថ្នល់ និងចលាចលនយោបាយជាដើមទៅពេលអនាគតនោះ។ វាអាចជារឿងត្រឹមត្រូវ តែរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលព្រាងឡើងក្នុងគោលដៅបំពាក់អំណាចឲ្យយោធា និងមិនមែនជាសមិទ្ធផលរួមរបស់ប្រជាជនថៃគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈនោះមិនមែនជាដំណោះស្រាយវែងឆ្ងាយឡើយ។
ពេលសួរសំណួរថា តើរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីអាចជួយដល់ការផ្សះផ្សានយោបាយនិងទប់ស្កាត់វិបត្តិនយោបាយថៃឬអត់នោះ លោក ដេត សុខឧត្តម បានសង្កត់ធ្ងន់ថា វត្តមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃអាចជួយបានរយៈពេលខ្លីប៉ុណ្ណោះ តែមិនមែនជួយផ្សះផ្សានយោបាយថៃឡើយ។ អ្វីដែលសំខាន់ ប្រវត្តិនយោបាយច្រំដែលចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៣២ ផុសរូបរាងឡើងទៀត ដោយអស្ថិរភាពនយោបាយបន្តហែកហួរសង្គមមួយនេះនៅពេលខាងមុខចៀសមិនរួចឡើយ។
អ្នកជំនាញរូបនេះពន្យល់ថា៖ «បើតាមផ្អែកតាមប្រវត្តិនយោបាយថៃ វាទំនងណាស់ដែលថា ខួបនៃអស្ថិរភាពនយោបាយនឹងបន្តមានវត្តមានក្នុងរយៈពេលមធ្យមៗ និងអាចក្នុងរយៈពេលវែង។ ប្រវត្តិនយោបាយថៃ គឺពោរពេញទៅដោយការប្រឈមមុខគ្នាចុះឡើងវាងរបបយោធានិងចលនាបាតុកម្មចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៣២មកហើយរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលដែលផុយស្រួយនោះស្ថិតនៅចន្លោះកណ្តាល។ ពេលនេះក៏ប្រហែលជាមិនខុសពីពេលមុនដែរ។ ប្រជាជនថៃបានសាកល្បងភ្លក់រសជាតិអំណាចនៃប្រជាធិបតេយ្យ ហើយពួកគេនឹងខ្នះខ្នែងបញ្ចេញមតិច្រើនជាងមុនពាក់ព័ន្ធថាតើពួកគេត្រូវការការដឹកនាំរបៀបម៉េច។ ជាធម្មតាប្រព័ន្ធដែលគ្របដណ្តប់ដោយអំណាចយោធាមិនអាចនៅបានយូរអង្វែងឡើយ»។
មិនខុសគ្នាពីអ្នកជំនាញខាងលើដែរ លោក Tossapol Chaisamritpol មើលឃើញថា បើតាមបរិយាកាសនយោបាយថៃបច្ចុប្បន្ន រដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃមិនជួយធានាដល់ការផ្សះផ្សានយោបាយឡើយ។ សង្គមថៃជាសង្គមដែលបែកខ្ញែកគ្នាខ្លាំង និងចាក់ស្រែះដោយការមិនទុកចិត្តគ្នា។ ដូចឃើញស្រាប់ហើយ គណបក្សនយោបាយធំៗ មិនទាន់មានការឯកភាពគ្នាឡើយជុំវិញដំណោះស្រាយបញ្ហាដែលមាន។ យ៉ាងណាមិញលោកសង្ឃឹមថា របបសឹកនឹងព្យាយាមជំរុញការចរចាជាមួយបណ្តាគណបក្សនយោបាយធំៗដើម្បីធានាថា ការបោះឆ្នោតឆ្នាំក្រោយធ្វើឡើងដោយត្រឹមត្រូវ ដោយសន្តិវិធី និងស្របតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ។
៤. នយោបាយថៃស្ថិតក្នុងស្ថានភាពទៅមុខមិនរួច បកក្រោយមិនកើត
ដូចដែលបានពន្យល់ខាងលើស្រាប់ អនាគតនៃនយោបាយថៃហាក់បីដូចជាទៅណាមិនរួចពីវិបត្តិនិងភាពមិនច្បាស់លាស់ឡើយ។ ប៉ុន្តែ លោកបណ្ឌិត ដេត សុខឧត្តម យល់ថា បើសិនជាមានការគោរពដំណើរការនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទាំងអស់ក្នុងសង្គមថៃ ស្ថានការណ៍នយោបាយនេះអាចនឹងធូរស្រាល ហើយថៃក៏អាចចាកចេញពីស្ថានភាពនយោបាយដែល«ទៅមុខមិនរួច បកក្រោយមិនកើតនេះ»បានដែរ ។ តែវាមិនមែនជាកិច្ចការដែលងាយស្រួលសម្រេចបាននោះឡើយ ហើយវាក៏ត្រូវការពេលវេលាយូរដែរ។
លោកពន្យល់ថា៖«បណ្តាអភិជន ទាំងផ្នែកស៊ីវិលនិងយោធាក្តីគួរទទួលយកសំឡេងឆ្នោតរបស់ប្រជាជន ទោះបីជាពួកគេភាគច្រើនមិនទទួលបានការអប់រំច្រើនឬជាកសិករក្តី។ ក្នុងករណីដែលពួកគេមិនសប្បាយចិត្តជាមួយរដ្ឋាភិបាល គេគួរតែព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរដោយប្រើប្រាស់វិធានការអហិង្សានិងតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យទោះវាចំណាយពេលវេលាយូរក៏ដោយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត បក្សនយោបាយទាំងអស់ត្រូវយល់ស្របជាឯកច្ឆ័ន្ទថា យោធាមិនគួរលូកលាន់កិច្ចការនយោបាយឡើយ។ ហើយរដ្ឋាភិបាលថ្មីដែលកើតឡើងនៅពេលខាងមុខត្រូវប្រឹងប្រែងធ្វើយ៉ាងណាជំរុញការកសាងទំនុកចិត្តរវាងគ្នានិងគ្នា ដោយមិនទោរទន់ទៅលើតែគោលនយោបាយបម្រើប្រយោជន៍ភាគច្រើន ហើយប្រឆាំងឬព្រងើយកន្តើយដាក់ក្រុមភាគតិចនោះ»។
ជារួម ទោះជាក្នុងកាលៈទេសៈណាក៏ដោយ របបប្រជាធិបតេយ្យនៅថៃ នឹងមិនមានលំនាំតាមប្រជាធិបតេយ្យបែបបស្ចិមលោកឡើយ។ ក្រោយឆ្លងកាត់វិបត្តិនយោបាយរាប់ភ្លេច អ្នកនយោបាយ និងប្រជាជនថៃប្រហែលជាត្រូវការប្រជាធិបតេយ្យមួយបែប ដែលអាចទទួលយកបាន និងបម្រើប្រយោជន៍ប្រជាជនថៃទូទៅ មិនមែនបម្រើតែក្រុមភាគច្រើនឬក្រុមភាគតិច។ ហើយវាក៏ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យដែលអាចអនុវត្តបានយូរអង្វែងក្នុងបរិបទនយោបាយថៃ និងអាចសម្រួលឲ្យនយោបាយថៃដើរទៅមុខមិនជាប់គាំង ស្របជាមួយវប្បធម៌នយោបាយ នៃសង្គមមួយនេះ៕
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
«ប្រទានកម្ម»មានន័យដូចម្តេច?
15 ម៉ោង
