អន្តរជាតិ
អាមេរិកឈប់បង្រៀនប្រទេសផ្សេង«រឿងប្រជាធិបតេយ្យ» ជាដំណឹងល្អសម្រាប់មេដឹកនាំផ្តាច់ការ?
រូបភាព៖ Atlantic
×![]()
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិកលោក រិច ធីល័រសិន ពិចារណាលុបចោលចំណុចពាក់ព័ន្ធការ«លើកកម្ពស់ប្រជាធិបតេយ្យ»ពីបេសកកម្មររបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក។ វាមានន័យថា អាមេរិកនឹងលែងខ្វល់ខ្វាយ ឬលែងបង្រៀនប្រទេសដទៃពាក់ព័ន្ធបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យហើយ។ អ្នកជំនាញនិងក្រុមសិទ្ធិមនុស្សបារម្ភខ្លាំងពីការផ្លាស់ប្តូរនេះ ព្រោះការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សជាចំណុចស្នូលនៃនយោបាយការបរទេសអាមេរិកយូរអង្វែងមកហើយ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះទេការផ្លាស់ប្តូរនេះក្លាយជាដំណឹងល្អសម្រាប់បណ្តាប្រទេសដែលមានការបំពារបំពានឬគាបសង្កត់រឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពនៅទូទាំងពិភពលោកថែមទៀតផង។
ថ្ងៃសុក្រទី ២៨ កក្កដាសប្តាហ៍មុន ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកផ្ញើអត្ថបទព្រាងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីបេសកកម្មក្រសួងការបរទេសទៅកាន់មន្ត្រីក្រោមឱវាទរបស់ខ្លួនដើម្បីស្នើសុំយោបល់។ អ្នកសារព័ត៌មាន Washington Post លោក Josh Rogin ក៏ទទួលបានសារអេឡិចត្រូនិកផ្ទៃក្នុងក្រសួងការបរទេសអាមេរិកនេះដែរ ហើយលោកបានបញ្ជាក់ថា សេចក្តីថ្លែងការណ៍ថ្មីពាក់ព័ន្ធប្រតិបត្តិការនិងបេសកកម្មក្រសួងការបរទេសមានការផ្លាស់ប្តូរចំណុចស្នូលដែលទាក់ទិននឹងការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យ។
បើតាមសេចក្តីព្រាងដែលចុះផ្សាយដោយសារព័ត៌មាន Washington Post គោលបំណងរបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកគឺ៖ «យើងលើកស្ទួយសន្តិសុខ វិបុលភាពនិងប្រយោជន៍ប្រជាជនអាមេរិកនៅទូទាំងពិភពលោក»។ ចំណែកបេសកកម្មនៃស្ថាប័ននេះគឺ «ដឹកនាំគោលនយោបាយការបរទេសអាមេរិកតាមរយៈការតស៊ូមតិជាសាកល ធ្វើសកម្មភាព និងផ្តល់ជំនួយដើម្បីជំរុញឲ្យពិភពលោកមានសុវត្ថិភាព សន្តិសុខ និងវិបុលភាពជាងមុន»។
វាមិនមានពាក្យណាមួយនិយាយពី«ការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យ និងយុត្តិធម៌»ដូចមុនឡើយ។ យ៉ាងណាមិញ សេចក្តីព្រាងនេះត្រូវបានគេចែកចាយទៅកាន់បណ្តាមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធតាំងពីថ្ងៃសុក្រដើម្បីពិគ្រោះយោបល់ក្រែងមានការកែតម្រូវ ហើយគេអាចកែប្រែចំណុចនានាបានជាបន្តបន្ទាប់មុននឹងកំណត់យកវាជាផ្លូវការ។
១.អាមេរិកឈប់តាំងខ្លួនជាអ្នកជួយ «លើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យពិភពលោក»?
ដូចបានបញ្ជាក់ខាងលើស្រាប់ បើតាមឯកសារដែលគេទទួលបាន ការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យ និងយុត្តិធម៌លែងមាននៅក្នុងបេសកកម្មរបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកទៀតហើយ។ វាជារឿងមួយចម្លែងនិងគួរឲ្យភ្ងាក់ផ្អើលដែរ ព្រោះការលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងយុត្តិធម៌ដែលជា តម្លៃស្នូល និងចំណុចអាទិភាពនៃនយោបាយការបរទេសតាំងពីយូរអង្វែងមកហើយ។ វាបានន័យថា អាមេរិកកំពុងដើរថយក្រោយ លែងខ្វាយខ្វល់ពីបញ្ហាប្រឈមនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សមនុស្សដូចមុនហើយ។
បើប្រៀបធៀបសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីបេសកកម្មក្រសួងការបរទេសកាលជំនាន់មុនៗរួមទាំងក្រោមអាណត្តិលោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា វាមានចំណុចផ្ទុយគ្នា។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍បេសកកម្មឆ្នាំ២០១៦ បញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖« បេសកកម្មក្រសួងការបរទេសគឺចូលរួមបង្កើត និងថែរក្សាសន្តិភាព វិបុលភាព យុត្តិធម៌ និងប្រជាធិបតេយ្យនៅលើពិភពលោក និងជំរុញឲ្យមានស្ថិរភាព និងការអភិវឌ្ឍដែលជាប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រជាជនអាមេរិក និងប្រជាជននានាទូទាំងពិភពលោក»។
តាំងពីឡើងកាន់តំណែងខែមករា គេកម្រលឺលោក ដូណាល់ ត្រាំ ប្រឹងនិយាយតែពីគោលនយោបាយដម្កល់ប្រយោជន៍អាមេរិកជាធំ និងបង្កើតទំនាក់ទំនងជាមួយបណ្តាមេដឹកនាំផ្តាច់ការនៅលើពិភពលោកថែមទៀតផង។ លោក ត្រាំ កម្រនិយាយពីបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សណាស់ ហើយថ្ងៃស្បថចូលកាន់តំណែងលោកបានបញ្ជាក់ថា «អាមេរិកមិនស្វះស្វែងបង្ខំឲ្យអ្នកដទៃធ្វើអ្វីតាមខ្លួនឡើយ»ជាពិសេសប្រជាធិបតេយ្យតែម្តង។ គេធ្លាប់លឺម្តងដែរកាលពីខែមិថុនា ពេលលោក ដូណាល់ ត្រាំ និយាយពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យនៅគុយបា ហើយលោកថែមទាំងបានលុបចោលគោលនយោបាយមួយចំនួនរបស់លោក អូបាម៉ាផង ដើម្បីដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋការីប៊ីន គុយបា នេះ។
២. មេដឹកនាំផ្តាច់ការត្រេកអរពេលអាមេរិកឈប់តាំងខ្លួនជាអ្នកសាបព្រួស«ប្រជាធិបតេយ្យ»?
យ៉ាងណាក៏ដោយ ការផ្លាស់ប្តូរចំណុចស្នូលនៃបេសកកម្មរបស់ក្រសួងការបរទេសដោយឈប់ផ្តោតលើការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យនេះមិនមែនជារឿងសាមញ្ញ ហើយវាក៏មិនមែនជារឿងចៃដន្យដែរ។ វាមានការព្រមានថា អ្វីដែលអាមេរិកកំពុងធ្វើនឹងក្លាយជាគ្រោះថ្នាក់សម្រាប់ចលនាគាំទ្រប្រជាធិបតេយ្យទូទាំងសកលោកផងដែរ។
ក្រោយលេចលឺព័ត៌មានដែលថា ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកឈប់ផ្តោតលើការគាំទ្រប្រជាធិបតេយ្យ អតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងរដ្ឋបាលអាមេរិកនាំគ្នាប្រតិកម្មខ្លាំងៗជាបន្ទាប់។ អតីតទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិរងទទួលបន្ទុកយុទ្ធសាស្ត្រប្រជាធិបតេយ្យសាកលក្រោមអាណត្តិលោក ចច ដាបិលយូប៊ូស លោក Elliott Abrams បានលើកឡើងថា ការផ្លាស់ប្តូរនេះជាកំហុសឆ្គងមួយដ៏ធំ។
លោកបញ្ជាក់ដូច្នេះ៖ «ការផ្លាស់ប្តូរនេះជាកំហុសឆ្គងធ្ងន់ធ្ងរមួយដែលត្រូវកែតម្រូវ។ បើសិនមិនកែតម្រទេ សារនេះនឹងក្លាយជាការលើកទឹកចិត្តដ៏ធំមួយសម្រាប់មេដឹកនាំផ្តាច់ការនៅលើពិភពលោកនេះ»។
ចំណែកលោក Tom Malinowski អតីតឧបការីរងរដ្ឋមន្ត្រីបរទេសអាមេរិកទទួលបន្ទុកប្រជាធិបតេយ្យ ជំនាន់លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា យល់ឃើញថា លោក ត្រាំ គិតស្រដៀងគ្នានឹងមេដឹកនាំផ្តាច់ការដូចជាលោក វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីនដែរពាក់ព័ន្ធបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យ។
«ការមើលឃើញពិភពលោករបស់មេដឹកនាំអាមេរិកមិនខុសពីលោក ពូទីនឡើយ។ លោកគិតថាមហាអំណាចត្រូវគិតតែម្យ៉ាងគឺការពារខ្លួន និងបង្កើនអំណាចផ្ទាល់ខ្លួន មិនមែនលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យឡើយ។ ការលុបចោលចំណុចការពារប្រជាធិបតេយ្យដែលជាតម្លៃសកលនោះ វាប្រៀបដូចជាការជំរុញឲ្យប្រជាជននៅទូទាំងពិភពលោកឈប់គាំទ្រគោលនយោបាយការបរទេសរបស់យើងដូចគ្នា»។ នេះជាការបញ្ជាក់របស់លោក Tom Malinowski ដែលស្រង់សម្តីដោយសារព័ត៌មាន Washington Post។
ថ្ងៃសុក្រទី ២៨ កក្កដាសប្តាហ៍មុន ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកផ្ញើអត្ថបទព្រាងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីបេសកកម្មក្រសួងការបរទេសទៅកាន់មន្ត្រីក្រោមឱវាទរបស់ខ្លួនដើម្បីស្នើសុំយោបល់។ អ្នកសារព័ត៌មាន Washington Post លោក Josh Rogin ក៏ទទួលបានសារអេឡិចត្រូនិកផ្ទៃក្នុងក្រសួងការបរទេសអាមេរិកនេះដែរ ហើយលោកបានបញ្ជាក់ថា សេចក្តីថ្លែងការណ៍ថ្មីពាក់ព័ន្ធប្រតិបត្តិការនិងបេសកកម្មក្រសួងការបរទេសមានការផ្លាស់ប្តូរចំណុចស្នូលដែលទាក់ទិននឹងការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យ។
បើតាមសេចក្តីព្រាងដែលចុះផ្សាយដោយសារព័ត៌មាន Washington Post គោលបំណងរបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកគឺ៖ «យើងលើកស្ទួយសន្តិសុខ វិបុលភាពនិងប្រយោជន៍ប្រជាជនអាមេរិកនៅទូទាំងពិភពលោក»។ ចំណែកបេសកកម្មនៃស្ថាប័ននេះគឺ «ដឹកនាំគោលនយោបាយការបរទេសអាមេរិកតាមរយៈការតស៊ូមតិជាសាកល ធ្វើសកម្មភាព និងផ្តល់ជំនួយដើម្បីជំរុញឲ្យពិភពលោកមានសុវត្ថិភាព សន្តិសុខ និងវិបុលភាពជាងមុន»។
វាមិនមានពាក្យណាមួយនិយាយពី«ការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យ និងយុត្តិធម៌»ដូចមុនឡើយ។ យ៉ាងណាមិញ សេចក្តីព្រាងនេះត្រូវបានគេចែកចាយទៅកាន់បណ្តាមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធតាំងពីថ្ងៃសុក្រដើម្បីពិគ្រោះយោបល់ក្រែងមានការកែតម្រូវ ហើយគេអាចកែប្រែចំណុចនានាបានជាបន្តបន្ទាប់មុននឹងកំណត់យកវាជាផ្លូវការ។
១.អាមេរិកឈប់តាំងខ្លួនជាអ្នកជួយ «លើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យពិភពលោក»?
ដូចបានបញ្ជាក់ខាងលើស្រាប់ បើតាមឯកសារដែលគេទទួលបាន ការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យ និងយុត្តិធម៌លែងមាននៅក្នុងបេសកកម្មរបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកទៀតហើយ។ វាជារឿងមួយចម្លែងនិងគួរឲ្យភ្ងាក់ផ្អើលដែរ ព្រោះការលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងយុត្តិធម៌ដែលជា តម្លៃស្នូល និងចំណុចអាទិភាពនៃនយោបាយការបរទេសតាំងពីយូរអង្វែងមកហើយ។ វាបានន័យថា អាមេរិកកំពុងដើរថយក្រោយ លែងខ្វាយខ្វល់ពីបញ្ហាប្រឈមនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សមនុស្សដូចមុនហើយ។
បើប្រៀបធៀបសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីបេសកកម្មក្រសួងការបរទេសកាលជំនាន់មុនៗរួមទាំងក្រោមអាណត្តិលោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា វាមានចំណុចផ្ទុយគ្នា។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍បេសកកម្មឆ្នាំ២០១៦ បញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖« បេសកកម្មក្រសួងការបរទេសគឺចូលរួមបង្កើត និងថែរក្សាសន្តិភាព វិបុលភាព យុត្តិធម៌ និងប្រជាធិបតេយ្យនៅលើពិភពលោក និងជំរុញឲ្យមានស្ថិរភាព និងការអភិវឌ្ឍដែលជាប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រជាជនអាមេរិក និងប្រជាជននានាទូទាំងពិភពលោក»។
តាំងពីឡើងកាន់តំណែងខែមករា គេកម្រលឺលោក ដូណាល់ ត្រាំ ប្រឹងនិយាយតែពីគោលនយោបាយដម្កល់ប្រយោជន៍អាមេរិកជាធំ និងបង្កើតទំនាក់ទំនងជាមួយបណ្តាមេដឹកនាំផ្តាច់ការនៅលើពិភពលោកថែមទៀតផង។ លោក ត្រាំ កម្រនិយាយពីបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សណាស់ ហើយថ្ងៃស្បថចូលកាន់តំណែងលោកបានបញ្ជាក់ថា «អាមេរិកមិនស្វះស្វែងបង្ខំឲ្យអ្នកដទៃធ្វើអ្វីតាមខ្លួនឡើយ»ជាពិសេសប្រជាធិបតេយ្យតែម្តង។ គេធ្លាប់លឺម្តងដែរកាលពីខែមិថុនា ពេលលោក ដូណាល់ ត្រាំ និយាយពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យនៅគុយបា ហើយលោកថែមទាំងបានលុបចោលគោលនយោបាយមួយចំនួនរបស់លោក អូបាម៉ាផង ដើម្បីដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋការីប៊ីន គុយបា នេះ។
២. មេដឹកនាំផ្តាច់ការត្រេកអរពេលអាមេរិកឈប់តាំងខ្លួនជាអ្នកសាបព្រួស«ប្រជាធិបតេយ្យ»?
យ៉ាងណាក៏ដោយ ការផ្លាស់ប្តូរចំណុចស្នូលនៃបេសកកម្មរបស់ក្រសួងការបរទេសដោយឈប់ផ្តោតលើការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យនេះមិនមែនជារឿងសាមញ្ញ ហើយវាក៏មិនមែនជារឿងចៃដន្យដែរ។ វាមានការព្រមានថា អ្វីដែលអាមេរិកកំពុងធ្វើនឹងក្លាយជាគ្រោះថ្នាក់សម្រាប់ចលនាគាំទ្រប្រជាធិបតេយ្យទូទាំងសកលោកផងដែរ។
ក្រោយលេចលឺព័ត៌មានដែលថា ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកឈប់ផ្តោតលើការគាំទ្រប្រជាធិបតេយ្យ អតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងរដ្ឋបាលអាមេរិកនាំគ្នាប្រតិកម្មខ្លាំងៗជាបន្ទាប់។ អតីតទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិរងទទួលបន្ទុកយុទ្ធសាស្ត្រប្រជាធិបតេយ្យសាកលក្រោមអាណត្តិលោក ចច ដាបិលយូប៊ូស លោក Elliott Abrams បានលើកឡើងថា ការផ្លាស់ប្តូរនេះជាកំហុសឆ្គងមួយដ៏ធំ។
លោកបញ្ជាក់ដូច្នេះ៖ «ការផ្លាស់ប្តូរនេះជាកំហុសឆ្គងធ្ងន់ធ្ងរមួយដែលត្រូវកែតម្រូវ។ បើសិនមិនកែតម្រទេ សារនេះនឹងក្លាយជាការលើកទឹកចិត្តដ៏ធំមួយសម្រាប់មេដឹកនាំផ្តាច់ការនៅលើពិភពលោកនេះ»។
ចំណែកលោក Tom Malinowski អតីតឧបការីរងរដ្ឋមន្ត្រីបរទេសអាមេរិកទទួលបន្ទុកប្រជាធិបតេយ្យ ជំនាន់លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា យល់ឃើញថា លោក ត្រាំ គិតស្រដៀងគ្នានឹងមេដឹកនាំផ្តាច់ការដូចជាលោក វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីនដែរពាក់ព័ន្ធបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យ។
«ការមើលឃើញពិភពលោករបស់មេដឹកនាំអាមេរិកមិនខុសពីលោក ពូទីនឡើយ។ លោកគិតថាមហាអំណាចត្រូវគិតតែម្យ៉ាងគឺការពារខ្លួន និងបង្កើនអំណាចផ្ទាល់ខ្លួន មិនមែនលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យឡើយ។ ការលុបចោលចំណុចការពារប្រជាធិបតេយ្យដែលជាតម្លៃសកលនោះ វាប្រៀបដូចជាការជំរុញឲ្យប្រជាជននៅទូទាំងពិភពលោកឈប់គាំទ្រគោលនយោបាយការបរទេសរបស់យើងដូចគ្នា»។ នេះជាការបញ្ជាក់របស់លោក Tom Malinowski ដែលស្រង់សម្តីដោយសារព័ត៌មាន Washington Post។
Tag:
រិច ធីល័រសិន
ដូណាល់ ត្រាំ
Josh Rogin
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
«ប្រទានកម្ម»មានន័យដូចម្តេច?
8 ម៉ោង
