ដោយ៖ សំអាត ច័ន្ទ សុម៉ានិត
ភាពខុសគ្នាក្នុងវប្បធម៌ ភាសា ប្រព័ន្ធនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ចំរូងចម្រាស់ក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍មិនបានក្លាយជាឧសគ្គធំសម្រាប់កម្ពុជាទេ។ កម្ពុជាបានប្ដេជ្ញាចិត្តចូលរួមជាសមាជិកអាស៊ានដើម្បីផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ សង្គមកិច្ច ក៏ដូចជាកិត្យានុភាពជាតិលើឆាកអន្ដរជាតិ។ កន្លងមក ក្នុងនាមជាសមាជិក កម្ពុជាបានចូលរួមសកម្មភាពផ្សេងៗជាមួយអាស៊ានតាមរយ:ការចុះហត្ថលេខា និងផ្ដល់សច្ចាប័នលើសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (TAC) ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ និងទីបំផុតចូលជាសមាជិកទី ១០ ជាផ្លូវការនៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៩។
អត្ថបទខាងក្រោមនេះ ខ្ញុំនឹងរៀបរាប់អំពីតួនាទី និងការរួមចំណែករបស់កម្ពុជាក្រោយការចូលជាសមាជិកអាស៊ានក៏ដូចជាភាពជាប្រធានអាស៊ានពីរលើកផងរបស់កម្ពុជា៖
បើផ្តោតលើគោលការណ៍របស់អាស៊ានដែលមានចែងនៅក្នុងធម្មនុញ្ញអាស៊ានមាត្រា ២ ក្នុងនាមជាសមាជិក កម្ពុជាត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់ និងគោរពនូវគោលការណ៍ជាមូលដ្ឋានដែលមានក្នុងសេចក្ដីប្រកាស កិច្ចព្រមព្រៀង សន្ធិសញ្ញា អនុសញ្ញា និងលិខិតូបករណ៍ផ្សេងៗរបស់អាស៊ាន។ កម្ពុជាមានតួនាទីគោរពឯករាជភាព អធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី សមភាពក្នុងតំបន់ និងការមិនជ្រៀតជ្រែក កិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់សមាជិកអាស៊ាន។
កម្ពុជាមានភារកិច្ចរួមជាមួយសមាជិកដទៃក្នុងការលើកកម្ពស់សន្តិភាព សន្តិសុខ ស្ថិរភាព និងវិបុលភាពក្នុងតំបន់ ដោយប្រកាន់យកនូវវប្បធម៌ពិគ្រោះចរចារ និងការដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី ការមិនប្រើប្រាស់កម្លាំងទ័ព ការគំរាមកំហែង ឬក៏សកម្មភាពទាំងឡាយណាដែលមិនអនុលោមតាមច្បាប់អន្តរជាតិ និងធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត កម្ពុជាក៏មានតួនាទីគោរព និងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មពហុភាគី ដោយផ្អែកលើច្បាប់គោលរបស់អាស៊ាន ដើម្បីជំរុញបន្ថែមការអនុវត្តផែនការសកម្មភាពផ្សេងៗលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម វិនិយោគ និងលុបបំបាត់របាំងទាំងឡាយដែលជាឧបសគ្គដល់សមារណកម្មសេដ្ឋកិច្ចនៃតំបន់។ ការប្រកាន់ខ្ជាប់នូវនីតិរដ្ឋ អភិបាលកិច្ចល្អ គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ក៏ដូចជាលើកកម្ពស់នូវការគោរព និងការការពារសេរីភាព សិទ្ធិមនុស្ស និងលើកកម្ពស់យុត្តិធម៌សង្គមជាដើម។
សម្រាប់ភាពជាសមាជិក កម្ពុជាក៏មានភារកិច្ចក្នុងការគោរពដល់មាគ៌ារបស់អាស៊ាន (ASEAN Way)។ មាគ៌ារបស់អាស៊ាន គឺសំដៅលើវិធីរបស់អាស៊ានក្នុងការគ្រប់គ្រង ដោះស្រាយ និងបញ្ចៀសជម្លោះផ្សេងៗ ដោយផ្អែកលើតួនាទីស្នូល និងសាមគ្គីភាព (Centrality and Unity) របស់អាស៊ាន ការសម្របសម្រួលគ្នា ការមូលមតិកុងសង់ស៊ីស (Consensus) ទំនាក់ទំនងការទូតដោយស្ងៀមស្ងាត់ (Quiet Diplomacy) ដែលអនុញ្ញាតឲ្យថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ានអាចធ្វើការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាដោយមិនចាំបាច់យកកិច្ចពិភាក្សារកដំណោះស្រាយនេះទៅផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណ:។
ក្រៅពីនេះ កម្ពុជាក៏មានភារកិច្ចជួយក្នុងការជំរុញ និងលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើសសរស្ដម្ភទាំងបីដែលមានដូចជា សហគមន៍នយោបាយ-សន្តិសុខអាស៊ាន (APSC- ASEAN Political-Security Community) សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន (AEC- ASEAN Economic Community) និងសហគមន៍សង្គម-វប្បធម៌អាស៊ាន (ASEAN Socio-Cultural Community) ដើម្បីសម្រេចបាននូវសមារណកម្ម និងការតភ្ជាប់អាស៊ានពេញលេញ (ASEAN Integration and Connectivity) ស្របតាមផែនការការងារគំនិតផ្តួចផ្តើមសម្រាប់សមាហរណកម្មអាស៊ានជំហានទីមួយ, ទីពីរ និងទីបី (IAI Work plan I, II, III)។ ចំពោះវិស័យនយោបាយ-សន្តិសុខរបស់អាស៊ាន កម្ពុជាមានតួនាទីក្នុងការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើការថែរក្សាសន្តិភាព សន្តិសុខ ស្ថិរភាពក្នុងតំបន់តាមរយ:ការចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន (ASEAN Summit) កិច្ចប្រជុំអាស៊ានបូកបី (APT- ASEAN Plus Three) វេទិកាតំបន់អាស៊ាន (ARF- ASEAN Regional Forum) កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា (EAS- East Asia Summit) កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន (AMM- ASEAN Foreign Ministerial Meeting) កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ (ADMM- ASEAN Defense Ministerial Meeting) កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ានបូក (ADMM+1) សន្និសីទក្រោយកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស(PMC- Post Ministerial Conference) និងសន្និសីទ PMC+1 ជាមួយដៃគូសន្ទនាអាស៊ាននីមួយៗ (10+1 Session) ក៏ដូចជាកិច្ចប្រជុំគ្រប់កម្រិតថ្នាក់ (Senior Officials Meeting and Joint Working Group) និងគ្រប់វិស័យដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងបញ្ហានយោបាយ-សន្តិសុខ ដូចជាការរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងទៅនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន (Transnational Crimes) ការជួញដូរមនុស្ស ការជួញដូរគ្រឿងញៀន សន្តិសុខប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណេត ភេវរកម្ម ជម្ងឺឆ្លង រួមទាំងចរចារស្វែងរកដំណោះស្រាយរួមចំពោះការគំរាមកំហែងផ្នែកសន្តិសុខមិនប្រពៃណី (Non-traditional security threats) និងជាប្រពៃណីផ្សេងៗដូចជា ជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង វិបត្តិរ៉ូហ៊ីងយ៉ានៅរដ្ឋរ៉ាខាន និងការវិវត្តនៃសភាពការណ៍នៅឧបទ្វីបកូរ៉េ រួមទាំងគំនិតផ្ដួចផ្ដើមថ្មីៗមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់ដូចជា ខ្សែក្រវាត់មួយ វិថីមួយរបស់ចិន (One Belt, One Road Initiative) និងទស្សនទានឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក (Indo-Pacific Perspectives) ជាដើម។ កម្ពុជា និងសមាជិកដទៃមានភារកិច្ចរួមក្នុងការជំរុញឲ្យបណ្ដាប្រទេសក្រៅតំបន់ ជាពិសេសមហាអំណាចធំៗចូលជាភាគីក្នុងសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ (TAC) ក្នុងន័យផ្ដល់លទ្ធភាពឲ្យប្រទេសទាំងនេះចុះហត្ថលេខាលើពិធីសារស្ដីពីសន្ធិសញ្ញាតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍គ្មានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ (SEANWFZ) ដើម្បីជាការឆ្លើយតបក្នុងការចូលរួមថែរក្សាសន្តិសុខ ស្ថិរភាព និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់។
ចំពោះវិស័យសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន កម្ពុជាមានតួនាទីលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចជាមួយសមាជិកអាស៊ានឲ្យកាន់តែជិតស្និទ្ធ ដោយលុបបំបាត់ទាំងស្រុងនូវរបាំងពន្ធគយដែលមានលើទំនិញ សេវាផ្សេងៗ និងរបាំងមិនមែនពន្ធគយដូចជា កូតា (Quota) ឧបត្ថម្ភធន (Subsidy) បរិមាណ (Quantity) ដើម្បីបង្កើតជាទីផ្សារ និងមូលដ្ឋានផលិតកម្មរួមមួយតាមរយ:លំហូរដោយសេរីនូវទំនិញ សេវាកម្ម ការវិនិយោគ ការងារ ឬជំនាញផ្សេងៗ សម្ដៅសម្រេចបាននូវសមារណកម្មសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានពេញលេញ។ កម្ពុជាក៏មានតួនាទីផងដែរក្នុងការពង្រឹងលើការធ្វើពាណិជ្ជកម្មសេរី (Trade Liberalization) ការវិនិយោគទុន និងលំហូរទេសចរណ៍រវាងអាស៊ាន និងបណ្ដាប្រទេសដែលជាដៃគូសន្ទនាតាមរយ:ការអនុវត្តនូវកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីរបស់អាស៊ាន (AFTA) ដែលជាក្របខ័ណ្ឌមួយសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។
កម្ពុជាក៏ជំរុញបន្ថែមនូវសមត្ថភាពផលិតកម្ម បច្ចេកវិទ្យា សេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល នវានុវត្តន៍បច្ចេកវិទ្យា ពត៌មាននិងទូរគមនាគមន៍ (ICT) និងការអភិវឌ្ឍបណ្ដាញទីក្រុងឆ្លាតអាស៊ាន (ASEAN Smart City Network) ដែលជាគោលការណ៍មួយដើម្បីលើកកម្ពស់សហគ្រាសមីក្រូ ធុនតូច ស្រាល និងមធ្យម (MSMEs) និងដើម្បីការលូតលាស់ក្នុងតំបន់។ ចំពោះវិស័យសង្គម-វប្បធម៌ កម្ពុជាត្រូវពង្រឹងការច្នៃប្រឌិតថ្មីៗលើវិស័យអប់រំ បង្កើតឲ្យមានបម្លាស់ប្ដូរបទពិសោធន៍នៃការសិក្សារវាងយុវជនលើវិស័យផ្សេងៗដូចជា ភាសា វប្បធម៌ សិល្ប: បេតិកភណ្ឌ ក្នុងទស្សន:ជំរុញការស្វែងយល់គ្នាទៅវិញទៅមក ក៏ដូចជាបង្កើតឲ្យមានវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលខ្លីៗសម្រាប់យុវជននៅគ្រប់កម្រិត និងគ្រប់វិស័យតាមរយ:ស្ថាប័នអប់រំដែលពាក់ព័ន្ធ។
ស្របតាមគោលដៅនៃការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព (SDGs) ក្រោមរបៀបវារ:អង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ ២០៣០ កម្ពុជាមានភារកិច្ចក្នុងការចូលរួមលើកស្ទួយទំនាក់ទំនងគោលនយោបាយក្នុងចំណោមរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសសមាជិកទាំងអស់ ក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រគ្រប់ទម្រង់ ការគាំពារបរិស្ថាន ស្ថានជីវ:ចម្រុះ ការគ្រប់គ្រងធនធានទឹក និងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុផ្សេងៗ។
ក្រៅពីនេះក្នុងនាមជាសមាជិក កម្ពុជាក៏មានតួនាទីធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះក្នុងការរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធមួយចំនួនដូចជា កិច្ចប្រជុំអាស៊ានបូកបី វេទិកាតំបន់អាស៊ាន កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន សន្និសីទក្រោយកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ាន កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ានបូក និងកិច្ចប្រជុំគ្រប់កម្រិត គ្រប់ក្រសួងនិងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ដែលពិភាក្សាលើបញ្ហាផ្សេងៗ និងកង្វល់រួមស្ដីពីសន្តិសុខក្នុងតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក។ ការរួមចំណែកយ៉ាងធំធេងរបស់កម្ពុជានៅក្នុងអាស៊ាន តាមរយ:ការធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះលើកទីមួយនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី ៨ និងកិច្ចប្រជុំអាស៊ានបូកបីលើកទី ៦ បានប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងរលូនក្នុងខែវិច្ជិកា ឆ្នាំ២០០២ ក្រោមមូលបទ “ការឆ្ពោះទៅកាន់សហគមន៍អាស៊ាន” និងការដាក់ចេញនូវសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្ដីពីក្រមប្រតិបត្តិនៃបណ្ដាភាគីក្នុងជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង (DOC)។
ក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៣ កម្ពុជាក៏បានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃវេទិកាតំបន់អាស៊ានលើកទី ១០ (ARF) ស្ដីពីការគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខលំហសមុទ្រ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការប្រឆាំងភេវរកម្ម ដោយមានការចូលរួមយ៉ាងសកម្មពីសំណាក់ប្រទេសជាសមាជិក និងបណ្ដាប្រទេសមហាអំណាចក្នុង និងក្រៅតំបន់។ ក្នុងនាមជាប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះ កម្ពុជាដើរតួនាទីជាអ្នកសម្របសម្រួលដល់ភាពតានតឹងនៃកិច្ចពិភាក្សាស្របតាមគោលជំហរនយោបាយការបរទេសចែងក្នុងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលមានជាអាទ៏ គោលការណ៍អព្យាក្រឹត (Neutral) សន្តិសហវិជ្ជមាន(Peaceful coexistence) ទន់ភ្លន់ និងបត់បែន (Flexible) ក៏ដូចជាប្រកាន់ខ្ជាប់មាគ៌ារបស់អាស៊ាន (ASEAN Way) ដើម្បីចេញនូវសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយដោយស្ថានភាពរលូន មិនរដាក់រដុប។ ជាថ្មីម្ដងទៀតគម្រប់រយ:ពេល ១០ឆ្នាំ កម្ពុជាបានវិលមកស្វាគមន៍ជាប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី ២១ និងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ាលើកទី ៧ (EAS) ក្រោមមូលបទ “សហគមន៍មួយ ជោគវាសនាមួយ” ដែលពិភាក្សាផ្ដោតសំខាន់ទៅលើការអនុវត្តធម្មនុញ្ញអាស៊ាន និងផែនទីបង្ហាញផ្លូវសម្រាប់ការកសាងសហគមន៍អាស៊ាន។ សម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី ២១ នេះ គេបានកត់សម្គាល់ឃើញថាមានភាពចម្រូងចម្រាស់គ្នាជុំវិញការស្នើពីសំណាក់ភាគីវៀតណាម និងហ្វីលីពីន ឲ្យដាក់បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងជារបៀបវារ:មួយក្នុងកិច្ចប្រជុំ។
ប៉ុន្តែកម្ពុជាជាម្ចាស់ផ្ទះបានច្រានចោលសំណើនេះដោយគូសបញ្ជាក់ថាបញ្ហាជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងគួរតែដោះស្រាយក្នុងកម្រិតទ្វេភាគីរវាងបណ្ដាប្រទេសដែលទាមទារ (Claimant States) ហើយមិនគួរយកមកចរចានៅក្នុងវេទិកាពហុភាគីរួមនោះឡើយ។ ក្នុងន័យនេះ កម្ពុជាបានប្រកាន់ខ្ជាប់តួនាទីស្នូល និងមជ្ឈភាពរបស់អាស៊ាន ប៉ុន្តែរងការចោទប្រកាន់ពីភាគីដែលទាមទារថាមានទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងជិតស្និទ្ធ និងរឹងមាំជាមួយចិន៕
សំអាត ច័ន្ទសុម៉ានិត បច្ចុប្បន្នជានិស្សិត កំពុងសិក្សានៅដេប៉ាតេម៉ង់សិក្សាអន្តរជាតិ នៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ និងធ្លាប់ជាអ្នកហាត់ការនៅអគ្គនាយកដ្ឋានអាស៊ាន នៃក្រសួងការបរទេស និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ។
ចង់ចុះផ្សាយអត្ថបទមែនទេ? សូមផ្ញើអត្ថបទរបស់អ្នកមកកាន់សារព័ត៌មានថ្មីៗ!