ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣ ដោយមានជំនួយពី អាជ្ញាធរបណ្ដោះអាសន្ន អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា (ហៅកាត់ថា អ៊ុនតាក់) និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង បញ្ចប់សង្គ្រាមដោយខ្មែរខ្លួនឯង ជាដំណាក់កាលចុងក្រោយ នៃសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា។
លោកបណ្ឌិត ញ៉ែម បូរ៉ាដែន គឺជាអ្នកសរសេរសៀវភៅ “កំណត់ហេតុសង្គ្រាម រឿងរ៉ាវសន្តិភាព” បានលើកឡើងថា ពីឆ្នាំ១៩៩១-១៩៩៩ គឺជាដំណាក់កាលចុងក្រោយ នៃសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាច្រើនបានកើតឡើយ ដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាម។ ហើយក្នុងនោះ ប្រសិនមិនមានភាគីថៃទេ នោះសង្គ្រាមនេះនឹងពិបាកបញ្ចប់។ ពិបាកបញ្ចប់ ដោយសារ ខ្មែរក្រហមមានថៃជាខ្នងបង្អែក។
លោកបណ្ឌិត ញ៉ែប បូរ៉ាដែន អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ កំណត់ហេតុសង្គ្រាម រឿងរ៉ាវសន្តិភាព
លោក បូរ៉ាដែន បន្ថែមថា បើទោះបីជាបរទេសផ្ដាច់ជំនួយ ហើយប្រជាជនភាគច្រើន ឈប់ជឿជាក់លើខ្មែរក្រហមក៏ដោយ ប៉ុន្តែខ្មែរក្រហមនៅមានកម្លាំងយោធា។ ខ្មែរក្រហម នៅតែរំខានសន្តិភាព និងស្ថិរភាព។
«ខ្ញុំនៅចាំបាន កាលនោះឆ្នាំ៩៦ យើងធ្វើដំណើរតាមផ្លូវជាតិ យើងឃើញខ្មែរក្រហមគាត់ឡើងមកលើផ្លូវ ដើម្បីទារលុយ គាត់មានការបាញ់ស្ទាក់ឡាន នៅតាមផ្លូវជាតិផ្សេងៗ។ សំណួរសួរថា ទោះបីជាផ្ដាច់ជំនួយ ទោះបីជាមានរដ្ឋាភិបាលថ្មីហើយ ហេតុអីគាត់(ខ្មែរក្រហម)នៅតែអាចបន្ត បង្កអស្ថិរភាពបាន?»។ នេះជាការរំលឹក របស់លោក បូរ៉ាដែន។
ឆ្លងកាត់ការសម្ភាសមនុស្សជាច្រើន ដែលបានចូលរួមបញ្ឈប់សង្គ្រាម លោកបណ្ឌិត ញ៉ែម បូរ៉ាដែន ទទួលបានចម្លើយដូចគ្នា សឹងតែទាំងអស់ថា សង្គ្រាមកម្ពុជា ប្រសិនថៃនៅតែការពារខ្មែរក្រហមនោះ សង្គ្រាមនេះនឹងមិនចប់ឡើយ។
អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ ពន្យល់បន្ថែម៖«ពីមុនថៃគឺជាមូលដ្ឋាន របស់ចលនាតស៊ូ។ ទោះបីអន្តរជាតិផ្ដាច់ជំនួយខ្មែរក្រហម ក៏មានអ្នកនៅក្នុងមូលដ្ឋានខាងភាគីថៃ នៅរកស៊ីជាមួយខ្មែរក្រហម។ នៅពេលកម្ពុជាធ្វើយុទ្ធនាការសង្គ្រាម ខ្មែរក្រហមរត់ចូលទៅក្នុងទឹកដីថៃបាត់។ ប្រសិនបាញ់ចូលដីថៃ ថៃអាចបាញ់ត្រឡប់មកវិញ»។
លោក ញ៉ែម បូរ៉ាដែន បានអះអាងថា ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៧ មានជំនួបលើកដំបូង រវាងសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ និងសម្ដេច ហ៊ុន សែន នៅប្រទេសបារាំង ដើម្បីរកដំណោះស្រាយសង្គ្រាម។ ក្នុងជំនួបនោះ យុទ្ធសាស្ត្រពីរបានកំណត់យកប្រើប្រាស់។ ទី១ ធ្វើយ៉ាងណាបំបែកក្រុមចលនាតស៊ូខ្មែរក្រហម និងទី២ ធ្វើយ៉ាងណាបង្កើតទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងថៃ។ យុទ្ធសាស្ត្រនេះជោគជ័យ ដោយសារមានលោក ឆៈវៈលីត យុងចៃយុទ្ធ ជាមេទ័ពថៃ ធ្វើការជាមួយ សម្ដេច ហ៊ុន សែន។
លោក បូរ៉ាដែន រំលឹកថា ក្រោយពេលគណបក្សឆាតថៃ របស់លោក ឆាទិឆៃ ឈុនហៈវ៉ាន ឡើងកាន់អំណាច គណបក្សនេះ មានយុទ្ធសាស្ត្រមួយគឺ កែប្រែសមរភូមិទៅជាទីផ្សារ ដូច្នេះលោកត្រូវការឱ្យសង្គ្រាមកម្ពុជាចប់។
«លោក ឆៈវៈលីត ថាប្រសិនចង់ឱ្យចប់ ទាល់តែមានអ្នកខ្លាំង អាចបញ្ចប់សង្គ្រាមនេះបាន ហើយមិនធ្វើឱ្យមហាអំណាចផ្សេង ចូលមកលូកដៃក្នុងសង្គ្រាមហ្នឹង។ ដូច្នេះមានតែសម្ដេចហ៊ុនសែនទេ ដែលអាចធ្វើរឿងនេះបាន»។ នេះជាការបញ្ជាក់របស់លោក បូរ៉ាដែន។
រូបផ្ដល់ឱ្យដោយ លោកបណ្ឌិត ញ៉ែម បូរ៉ាដែន
មុនកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ចលនាតស៊ូខ្មែរក្រហមទាំងអស់ គឺពឹងផ្អែកលើថៃ។ អាវុធ ស្បៀងអាហារ ថ្នាំពេទ្យ និងជំនួយសព្វបែបយ៉ាង បាននាំចូលតាមប្រទេសថៃ។ ក្រោយមកថៃបានមើលឃើញថា បើបន្តគាំទ្រខ្មែរក្រហម នោះថៃក្រហមអាចរីករាលដាលកាន់តែខ្លាំង ។ ម្យ៉ាងពលរដ្ឋថៃនៅព្រំដែន បានរងគ្រោះដោយសារសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា ទើបបានជាថៃជួយសម្រប់សម្រួល បញ្ចប់សង្គ្រាមនៅកម្ពុជា៕