ដោយ៖អៀង សុខម៉ិញ
នៅប្រទេសបារាំង មានប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ២០លាននាក់ មានបញ្ហាសរសៃឈាមវ៉ែនរីកប៉ោង។ នេះគឺមកពី ចរន្តឈាមហូរមិនស្រួល ហើយបង្កឱ្យមានករណីដក់ឈាម នៅតាមសរសៃឈាមវ៉ែន ជាពិសេសសរសៃឈាមនៅអវៈយវៈក្រោម។ ការដក់ឈាមអាចធ្វើឱ្យ រីកប៉ោង យារ សរសៃឈាម ឬសរសៃឈាមឡើងក្រាស់ ឬ ប្តូរទម្រង់ ឡើងក្រញ៉ាញ់ រហូតអាចមើលឃើញនៅលើស្បែក ដោយភ្នែកទទេ ជាពិសេស នៅម្តុំ ជើង និងភ្លៅ។ តើអាការៈរីកប៉ោងសរសៃឈាមនេះ អាចព្យាបាលជាទេ ? ហើយអាចការពារ និងធ្វើឱ្យបាត់ទៅវិញបានទេ ?
មានអាការៈធ្ងន់ជើង ឧស្សាហ៍ស្រពន់ជើង ចុកជើង មានអារម្មណ៍ក្រហាយដូចជាមានរលាក ឬមានហើមនៅកជើង (កជើងហើម) ... ទាំងអស់នេះអាចជាអាការៈសញ្ញានៃជំងឺប៉ោងរីកសរសៃឈាមវ៉ែន។ ជាជំងឺដែលកើតឡើងជាញឹកញយ លើមនុស្សក្នុងវ័យសកម្ម ប្រមាណពី ២៥ទៅ៣០% និងដល់ទៅជិត៦០% សម្រាប់មនុស្សចូលវ័យចំណាស់ លែងធ្វើការ។
សរសៃវ៉ែនរីកប៉ោង អាចចាត់ទុកជាជំងឺដែលកើតច្រើនលើស្ត្រីភេទ ប៉ុន្តែមនុស្សប្រុសក៏មិនរួចខ្លួនទាំងស្រុងឡើយ ហើយភាគច្រើនច្រើនតែដឹងខ្លួនយឺតជ្រុល និងមកស្វែងរកការព្យាបាល នៅពេលចាប់មានផលវិបាកទៅហើយ។
ជំងឺរីកប៉ោងសរសៃវ៉ែន ឬហៅជាភាសាបារាំងថា Varices មិនមែនជាជំងឺធ្ងន់ធ្ងរទេ និងត្រូវបានគេចាត់ទុកជាជំងឺដែលប៉ះពាល់ដល់សម្ផសច្រើនជាង ប៉ុន្តែមិនដូចការគិត ជំងឺនេះអាចបង្កផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ ព្រោះវាអាចនឹងធ្វើឱ្យមានជំងឺThromboses គឺការស្ទះសរសៃឈាមបង្កឡើងដោយកូនដុំកំណកឈាម និងជំងឺរលាកសរសៃឈាមវ៉ែន ដែលតម្រូវឱ្យមានការព្យាបាលជាចាំបាច់។ តើជំងឺសរសៃឈាមរីកប៉ោងជាអ្វី ? សូមស្តាប់ប្រសាសន៍របស់លោកសាស្ត្រាចារ្យ Pr Emmanuel Messasអ្នកទទួលខុសត្រូវផ្នែកជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង នៅមន្ទីរពេទ្យ Georges Pompidou ក្រុងប៉ារីស ៖
“ជាបឋម សូមយល់ថា បណ្តាញសរសៃឈាមវ៉ែនរបស់មនុស្ស មានពីរផ្នែក ៖ មួយផ្នែកជាសរសៃឈាមកប់ជ្រៅខាងក្នុងសាច់ដុំ និងមួយផ្នែកស្ថិតផ្ទៃខាងក្រៅ សើស្បែក ដែលភាសាបច្ចេកទេសគេហៅថា សរសៃឈាមវ៉ែនសាហ្វែន les veines Saphènes។ សរសៃឈាមសាហ្វែន មានពីរទៀត គឺសាហ្វែនខាងក្នុង ភ្ជាប់ពីកែងជើងទៅភ្លៅ និងសាហ្វែនខាងក្រៅ(ស្វាហ្វែនតូច) ភ្ជាប់ពីកែងជើងឡើងដល់ត្រឹមជង្គង់។ គឺសរសៃឈាមវ៉ែនសាហ្វែននេះហើយដែលច្រើនតែមានករណីរីកប៉ោង (ជំងឺវ៉ារីស)។
ហេតុអ្វី ? សរសៃឈាមវ៉ែន មានតួនាទីជាអ្នកនាំឈាមពីចុងជើងឡើងទៅបេះដូង។ សរសៃឈាមវ៉ែនសើស្បែក ហូរចាក់ទៅសរសៃឈាមផ្នែកខាងក្នុង ហើយហូរបញ្ច្រាសឡើងតាមសរសៃវ៉ែនទៅបេះដូងវិញបាន ដោយសារតែមានសម្ពាធ និងការកន្ត្រាក់សាច់ដុំច្របាច់សរសៃផង ដោយសារតែសរសៃឈាមមាន(វ៉ាល់)ប្រឹសចាំបិទបើកទៅតាមយន្តការនៃសម្ពាធឈាមផង។ គឺបើកឱ្យហូរទៅលើ និងបិទមិនឱ្យឈាមច្រាលហូរមកក្រោមវិញ។ តាមធម្មតា ប្រឹសរបស់សរសៃឈាមវ៉ែនជាប្រព័ន្ធប្រឆាំងនឹងការហូរឈាមច្រាលមកក្រោមវិញ ល្អ ខ្លាំងណាស់។ ជាយន្តការធម្មជាតិដ៏ឆ្លាតវៃបំផុតគ្មានអ្វីប្រៀបប្រដូចបានឡើយ ប៉ុន្តែវានៅតែអាចមានចន្លោះប្រហោង។ នៅពេល ប្រឹសដំណើរការមិនល្អ ឈាមអាចច្រាល ឬ ដក់នៅក្នុងសរសៃវ៉ែន ដែលធ្វើឱ្យសរសៃឈាមសើស្បែកឡើងពណ៌ខៀវក្រម៉ៅ ឡើងក្រាស់ រីកប៉ោង យឺតយារ រមួល ដែលហៅថាវ៉ារីសនេះឯង។”
សរសៃវ៉ែន ប្រៀបដូចជាខ្សែទន្លេហូរចាក់ខ្វាត់ខ្វែង សម្រាប់ទៅចិញ្ចឹមសពាង្គកាយ សឹងគូរចេញជាផែនទីបាន។ នៅពេលសរសៃឈាម រីកប៉ោង រមួល មានវ៉ារីសហើយ នោះអ្នកជំងឺ មិនត្រឹមតែមានអារម្មណ៍ថាជើងមិនស្អាត បាត់សម្រស់ទេ តែថែមទាំងអាចនឹងមានអាការៈឈឺចុកចាប់ និងផលរំខានជាច្រើនទៀតផង។ វ៉ារីសគឺជាជំងឺមួយ ទោះបីជាប្រភេទជំងឺស្រាលមែន តែវាជាការចាំបាច់ដែលត្រូវគិតគូរព្យាបាលឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ សូមស្តាប់ប្រសាសន៍លោកសាស្ត្រាចារ្យEmmanuel Messasជាថ្មី ៖
“ជួនកាលវ៉ារីសគ្មានឱ្យរោគសញ្ញាអ្វីទាំងអស់។ តែជួនកាលក៏មានការឈឺចុកចាប់យ៉ាងខ្លាំង និងមានសញ្ញារោគច្រើនប្លែកគ្នា គ្រប់បែបគ្រប់យ៉ាងខ្លាំងណាស់។ អាចជាការឈឺចុក ស្រពន់ ធ្ងន់ ឬឆាប់រោយជើងនៅពេលឈរអង្គុយយូរ។ អាចជាអាការៈរមាស់ អាចជាតាអក អាចមានសញ្ញារោគច្បាស់ៗ និងអាចជាអាការៈរំខានខ្លាំងណាស់សម្រាប់ជីវិតការងារ ជាពិសេសចំពោះអ្នកដែលមានអាជីពត្រូវឈរយូរ ឬឈរច្រើន។ វ៉ារីស ជាជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ។ នៅពេលឈឺយូរទៅ ការព្យាបាលក៏ត្រូវប្រើពេលយូរ និងជាការព្យាបាលសរុបលើប្រព័ន្ធសរសៃឈាមកូរ៉ូណែទាំងស្រុងតែម្តង។ មិនមែនត្រឹមតែជាការព្យាបាលចោះៗបំបាត់ស្នាមត្រង់កន្លែងមានសរសៃឈាមវ៉ែននោះរីកបោង រមួល ... ទេ។ ការរីកប៉ោងសរសៃឈាមមិនមែនត្រឹមតែជាបញ្ហាសម្ផសទេ វ៉ារីស ជាជំងឺ។ ជាជំងឺប្រភេទជំងឺស្រាល ដែលត្រូវតែធ្វើការព្យាបាល។ ព្យាបាលជាដំបូងដោយគោរពអនាម័យក្នុងការរស់នៅត្រឹមត្រូវ បន្ទាប់មកទើបអាចឈានដល់ការព្យាបាលដោយប្រើថ្នាំ ឬដល់ការវះកាត់ផងប្រសិនបើជំងឺនេះវាធ្វើឱ្យអ្នកជំងឺពិបាកពេក។ ត្រូវព្យាបាលឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ព្រោះថ្វីបើវាជាជំងឺស្រាលមែន តែការរីកប៉ោងសរសៃវ៉ែន អាចនឹងបង្កឱ្យមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងន់ខ្លាំងពីរប្រភេទ គឺផលរំខានស្រួចស្រាវ និងផលរំខានរ៉ាំរ៉ៃ។ ផលរំខានស្រួចស្រាវ ដូចមានរៀបរាប់ពីខាងដើម គឺវាធ្វើឱ្យមានជំងឺរលាកសរសៃឈាម និងជំងឺដុំកំណកឈាម Thrombose ព្រោះការរីកប៉ោងសរសៃឈាម បណ្តាលមកពីឈាមហូរមិនស្រួល ហើយដក់ រួចក៏ ក្លាយជាដុំកំណកឈាម ដែលអាចកកស្ទះសរសៃឈាមណាមួយ នៅសួត។ នេះជាផលរំខានស្រួចស្រាវធ្ងន់ធ្ងរដ៏កម្រ ដែលត្រូវព្យាបាល ព្រោះឥលូវគេមានថ្នាំពូកែខ្លាំងណាស់ខាងបំបែកដុំកំណកឈាមនេះ”។
មានកត្តាជាច្រើនដែលជាហានិភ័យនាំមានជំងឺរីកប៉ោងសរសៃវ៉ែន ដូចជា ធាត់ជ្រុល ស្រណុកពេក ភាពក្តៅ ឬមានផ្ទៃពោះ និងជាពិសេសគឺកត្តាអាយុ ព្រោះបើអាយុកាន់តែច្រើន ប្រព័ន្ធធម្មជាតិប្រឆាំងនឹងឈាមហូរច្រាល កាន់តែចុះទន់ខ្សោយ លែងសូវមានប្រសិទ្ធភាព។ ពូជក៏កត្តាសំខាន់មួយនៃជំងឺវ៉ារីសដែរ។ ហើយនៅពេលដែលសរសៃឈាមបានរីកប៉ោង យារយឺតហើយ គេមិនអាចកែឱ្យសរសៃឈាមមានលក្ខណៈរលាស់ ត្រលប់មកល្អដូចដើមឡើងវិញបានទេ។ រាល់ការព្យាបាលបានត្រឹមទប់មិនឱ្យជំងឺវិវឌ្ឍទៅមុខទៀតប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះមធ្យោបាយដ៏ល្អប្រពៃជាងគេ គ្មានអ្វីក្រៅពីការការពារទេ។ ដូចពាក្យបូរាណខ្មែរលោកពោល “ការពារប្រសើរជាងព្យាបាល”។ ប៉ុន្តែកត្តាអាយុ និងពូជ ជាអ្វីដែលគេមិនអាចបញ្ចៀសបានឡើយ។ អ្នកមានឪពុកម្តាយជីដូនជីតា ធ្លាប់មានរោគវ៉ារីសនេះ អាចព្យាយាមកាត់បន្ថយហានិភ័យ និងពន្យារពេលកុំឱ្យឆាប់ធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ឬបើឈឺក៏មិនសូវមានផលវិបាកបាន តាមរយៈ ការរក្សាសុខភាពសាច់ដុំឱ្យរឹងមាំ រក្សាកាយសម្បទាឱ្យមាំមួន និងត្រូវចេះប្រយ័ត្នប្រយែងខ្លួន ឆាប់នឹកគិតរកវិធីការពារនិងព្យាបាល។ បើតាមលោកសាស្ត្រាចារ្យ អេម៉ាណុយអ៊ែល ម៉េសាស មានសញ្ញាជាច្រើនដែលដាស់ប្រាប់យើងឱ្យបានដឹងខ្លះ មុននឹងសរសៃឈាមឡើងក្រាស់ ឬលេចរូបរាងរីកបោង រមួល ចេញនៅលើផ្ទៃស្បែក។ សូមអញ្ជើញស្តាប់ ៖
“មានសញ្ញាប្រាប់មុនជាច្រើនសឹងអាចរាយជាបញ្ជីបាន។ ទីមួយគឺ មានអាការៈធ្ងន់ជើងដែលយើងដឹងស្ទើរគ្រប់គ្នា។ ចេះតែមានអារម្មណ៍មិនស្រណុកនៅជើង មិនអាចនៅស្ងៀម ឬឈរទ្រឹងបានយូរទេ បានទាល់តែអង្រួន រើរុះ ផ្អៀងផ្អងទើបឈរជាប់។ ចេះតែមានអារម្មណ៍ក្តៅរោល ឬស្រិបៗដូចប៉ះភ្លើងឆក់ ទាល់តែអង្គើជើងទើបបាត់។ មានរមាស់ ឧស្សាហ៍រមួលក្រពើ ជាពិសេសនៅពេលយប់។ ហើមជើង ហើម-ក-ជើង ជាពិសេសនៅពេលល្ងាច ក្រោយពីធ្វើការឈរហត់អស់ពេញមួយថ្ងៃ និងការលេចឡើងនូវបណ្តាញកូនសរសៃឈាមតូចៗឆ្មារៗប៉ុនសរសៃសក់ ពណ៌ក្រហម ជួនមានទម្រង់ជាផ្កាយផង នៅលើផ្ទៃស្បែក និង មើលឃើញដោយភ្នែកទទេ។ នេះជាការយឺតយារកូនសរសៃឈាម ដែលជាដំណាក់កាលដំបូងមុននឹងឈានទៅជាជំងឺរីកប៉ោងសរសៃឈាមវ៉ែន វ៉ារីស។ ហើយដើម្បីចៀសវាងកុំឱ្យមានជំងឺវ៉ារីសទាន់ សូមចៀសវាងការប្រឈមនឹងប្រភពក្តៅ ចំហ៊ុយស្ពង់ (សូណា ហាម៉ាំ ...)។ សូមព្យាយាមដើរ ជិះកង់ ឱ្យបានច្រើន ព្រោះកាន់ប្រឹងដើរ ឈាមរត់កាន់តែស្រួល មិនដក់ មិនកកក្លាយជាដុំកំណកឈាម។ សំរាន្តដោយដាក់ជើងឱ្យខ្ពស់ជាងក្បាល ដើម្បីសម្រួលចរន្តហូរឈាមត្រលប់ទៅបេះដូង ឬ ពាក់ស្រោមជើងសុខភាព bas de contention ដែលជួយច្របាច់សាច់ដុំជើងឱ្យកន្ទ្រាក់ ធាក់រុញឈាមឱ្យហូរត្រលប់ទៅបេះដូងបានល្អ”។
នៅក្នុងប្រទេសជឿនលឿន ដូចយ៉ាងប្រទេសបារាំង គេសង្កេតឃើញមានពលរដ្ឋប្រមាណ ពី ១១ទៅ២៤% មានបញ្ហាវ៉ារីស។ ក្នុងចំណោមអ្នកជំងឺទោះនោះ ភាគច្រើនជាស្ត្រី ព្រោះដោយសារតែ អ័រមូនម្យ៉ាងរស់ស្ត្រី ព្រោះស្ត្រីជាអ្នកពរពោះ (ពេលមានផ្ទៃពោះសរីរាង្គជាច្រើនបានរីក ដូច្នេះសរសៃឈាមក៏រីកដែរ) របៀបរបបរស់នៅ ឈរច្រើន អង្គុយស្ងៀមខ្លាំង ស្រណុកជ្រុល ធាត់ហួសហេតុ សុទ្ធសឹង ជាកត្តានាំហានិភ័យដល់សរសៃឈាម។ អាកាសធាតុក្តៅ ក៏ជាចំណែកមួយងាយជំរុញឱ្យសរសៃឈាមវ៉ែនរីកប៉ោងដែរ។ ប៉ុន្តែបណ្តាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងប្រទេសក្តៅដូចយ៉ាងកម្ពុជា ឬឥណ្ឌាកម្រមានជំងឺវ៉ារីសណាស់ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាក្រុមគ្រូពេទ្យ យល់ថា នេះទំនងដោយសារកត្តាពូជ និងពូជសាសន៍ ព្រោះគេសង្កេតឃើញថាជំងឺវ៉ារីសនេះមាន ប្រមាណតែ៥%នៅអាហ្វ្រិក និងតិចតួចបំផុតនៅអាស៊ី (១%)៕