ភ្នំពេញ៖ ភាពទន់ខ្សោយនៃស្ថាប័នអប់រំរបស់កម្ពុជា ការជ្រើសរើសមន្ត្រីឱ្យចូលបម្រើការងារផ្អែកលើកូតារបស់បក្សនយោបាយ អំពើពុករលួយក្នុងការជ្រើសរើសមន្ត្រីឱ្យចូលធ្វើការ និង បទដ្ឋានគតិយុត្តមួយចំនួនពាក់ពន្ធក្នុងការផ្ដល់សិទ្ធិឱ្យបេក្ខជនឈរឈ្មោះក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់, ក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ខណ្ឌ, ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ក្រុង រាជធានី, តំណាងរាស្ត្រ និង សមាជិកព្រឹទ្ធសភា។ល។ ត្រូវបានគេគិតថា ជាមូលហេតុចំបងៗដែលធ្វើឱ្យធនធានមនុស្សរបស់កម្ពុជានៅមានកម្រិតទាប និង ការប្រើប្រាស់ធនធានមនុស្សមិនទាន់បានត្រឹមត្រូវ។
ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ហៅកាត់ថា របបខ្មែរក្រហម ធនធានមនុស្សរបស់កម្ពុជា ស្ទើតែទាំងអស់ត្រូវបានសម្លាប់។ ក្រោយរបបនេះត្រូវបានផ្ដួលរំលំទៅនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ កម្ពុជាបានចាប់កសាងប្រទេសរបស់ខ្លួនឡើងវិញ លើមូលដ្ឋាននៃធនធានមនុស្សបន្តិចបន្តួច និង សមត្ថភាពមានកម្រិត។ សម័យកាលនោះ កម្ពុជាមិនទាន់បានបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅឡើយ ហើយទំនាក់ទំនងកិច្ចការបរទេសជាមួយប្រទេសជិតខាង ប្រទេសក្នុងតំបន់ និង ពិភពលោក ក៏មិនទាន់មានភាពទូលំទូលាយដែរ។ ហេតុនេះ កម្ពុជាបានប្រឹងរស់ដោយខ្លួនឯង និងប្រើប្រាស់ធនធានដែលខ្លួនមានជាក់ស្ដែង។
នៅពេលនោះ ការផ្ដល់ការងារនិងតួនាទី បានផ្អែកលើគុណបំណាច់នៃការតស៊ូ ឬ ចំណេះដឹងដែលមានជាក់ស្ដែង។ ចំណែកក្នុងវិស័យអប់រំវិញ គឺឈរលើជំហរ «អ្នកចេះច្រើនបង្រៀនអ្នកចេះតិច និងអ្នកចេះតិច បង្រៀនអ្នកមិនចេះសោះ»។ ក្រោយឆ្នាំ១៩៩៣ ភាគីខ្មែរផ្សេងៗ ដែលបានតស៊ូនៅតាមព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ក៏ត្រូវបានធ្វើសមាហរណកម្មមកក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល នគរបាលជាតិ និង កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ។ ហើយចុងក្រោយបំផុត គឺក្រោយឆ្នាំ១៩៩៧ ភាគីខ្មែរក្រហមក៏ត្រូវបានធ្វើសមាហរណកម្មចូលមកក្នុងរចនាសម្ពន្ធនេះដែរ។ ធនធានមនុស្សដែលបានធ្វើសមាហរណកម្មចូលមកក្នុងរចនាសម្ពន្ធជាតិគ្រប់វិស័យនេះ មិនទាន់បានសម្រិតសម្រាំងលើសម្ថភាពទេ គឺគ្រាន់តែឈរលើគោលនយោបាយឈ្នះឈ្នះ និង ការបង្រួបបង្រួមជាតិតែប៉ុណ្ណោះ។
ហេតុដូច្នេះហើយ បានជាធនធានមនុស្សដែលមិនសូវមានសមត្ថភាព និង ការប្រើប្រាស់ធនធានមនុស្សមិនទាន់បានត្រឹត្រូវ បានបន្តជាមរតករហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ លើសពីនេះទៀត ភាពទន់ខ្សោយ និងអំពើពុករលួយក្នុងស្ថាប័នអប់រំរបស់កម្ពុជា អំពើពុករលួយក្នុងការជ្រើសរើសមន្ត្រីឱ្យចូលធ្វើការងារ ការជ្រើសរើសមន្ត្រីឱ្យចូលបម្រើការងារផ្អែកលើកូតារបស់បក្សនយោបាយ និង បទដ្ឋានគតិយុត្តមួយចំនួនពាក់ពន្ធក្នុងការផ្ដល់សិទ្ធិឱ្យបេក្ខជនឈរឈ្មោះក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើតាំងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់, ក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ខណ្ឌ, ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ក្រុង រាជធានី, តំណាងរាស្ត្រ និង សមាជិកព្រឹទ្ធសភា ដោយមិនបានកំណត់សញ្ញាបត្រ ឬ សមត្ថភាពសមស្រប ក៏បានរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការធ្វើធនធានមនុស្សរបស់កម្ពុជានៅមានកម្រិតទាប និងការប្រើប្រាស់ធនធានមនុស្សមិនទាន់បានត្រឹមត្រូវដែរ។
ម្យ៉ាងទៀត ដោយសារតែអំពើពុករលួយ និង ការផ្អែកលើកូតាក្នុងការជ្រើសរើសមន្ត្រីរាជការ និង មន្ត្រីនយោបាយនេះហើយ បានជាធនធានមនុស្សសម័យថ្មី ដែលមានសត្ថភាព ហើយមិនចូលចិត្តអែបអប មិនមានលុយសូកឬមិនចង់សូក និង មិនមែនជាសមាជិករបស់បក្សនយោបាយណាមួយ មិនបានចូលបម្រើការងារក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ។ ម្ល៉ោះហើយធនធានទាំងនេះ បានហូរចូលទៅក្នុងវិស័យឯកជន និង វិស័យសង្គមស៊ីវិល។
ហេតុដូច្នេះហើយបានជាយើងសង្កេតឃើញ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់, សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ខណ្ឌ, សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ក្រុង រាជធានី, សមាជិកតំណាងរាស្ត្រ និង សមាជិកព្រឹទ្ធសភា ព្រមទាំងអ្នកដឹកនាំនិងអ្នកគ្រប់គ្រងស្ថាប័នសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀត មិនមានសញ្ញាបត្រឬសមត្ថភាព សមស្របតាមតួនាទីរបស់ខ្លួនឡើយ។ ក្នុងករណីខ្លះ បើទោះបីជាពួកគេមានសមត្ថភាពក៏ដោយ ក៏ពួកគេមិនបានធ្វើការត្រូវតាមជំនាញពួកគេដែរ។ ហេតុផលនេះហើយ ដែលធ្វើឱ្យការដឹកនាំនិងការគ្រប់គ្រងស្ថានប័នរដ្ឋមិនសូវមានប្រសិទ្ធភាព ការអភិវឌ្ឍ និង សុខដុមរមនា។ ជាក់ស្ដែង មានសមាជិករដ្ឋសភា និង សមាជិកព្រឹទ្ធសភាមួយចំនួន ដែលបានបំពេញការងារប្រាំអាណត្តិហើយនោះ ពួកគេមិនដែលបានមានយោបល់តាមឧត្តមគតិខ្លួនឯងសូម្បីតែមួយម៉ាត់ និងអង្គុយចាំតែលើកដៃអនុម័តច្បាប់ និងសំណើផ្សេងៗតែប៉ុណ្ណោះ។
ជារួម យើងសង្កេតឃើញថា ការប្រើប្រាស់ធនធានមនុស្សនៅកម្ពុជា មិនទាន់បានត្រឹមត្រូវឡើយ ដែលធ្វើឱ្យការដឹកនាំ ការគ្រប់គ្រង និង ការបំពេញភារកិច្ច មិនបានត្រឹមត្រូវ មិនមានប្រសិទ្ធភាព និងមិនសូវរីកចម្រើន។ មិនតែប៉ុណ្ណោះវាថែមទាំងធ្វើមានកំហុស ហានិភ័យ និង ខាតប្រយោជន៍ជាតិទៀតផង។
ជាដំណោះស្រាយ យើងគួរកែលម្អគុណភាពអប់រំ ធ្វើវិសោធនកម្មលើច្បាប់បោះឆ្នោត ដើម្បីឈានទៅកំណត់សមត្ថភាពរបស់បេក្ខជនក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្គាត់, ក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ខណ្ឌ, ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ក្រុង រាជធានី, តំណាងរាស្ត្រ និង សមាជិកព្រឹទ្ធសភា ឱ្យមានសមត្ថភាពនិងសញ្ញាបត្រសមស្រប និងគួរកាត់បន្ថយការផ្ដល់អាទិភាពចំពោះកូតា លើមុខតំណែងរដ្ឋបាល ឬមន្ត្រីជំនាញ។ លើសពីនេះទៀត ក៏គួរតែធ្វើវិសោធនកម្មលើច្បាប់សហលក្ខន្តិកៈមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល និង បទដ្ឋានគតិយុត្តផ្សេងៗទៀត ដើម្បីជ្រើសរើស និងផ្ដល់តំណែងឱ្យមន្ត្រីជំនាញឱ្យត្រូវតាមកម្រិតនិងឯកទេសដែលពួកគេមាន ឱ្យស្របទៅនឹងស្ថាប័នជំនាញដែលពួកគេត្រូវដឹកនាំនិងគ្រប់គ្រង។ ជៀសវាង ការជ្រើសរើសមន្ត្រីជំនាញតាមការកូតារបស់បក្ស តាមខ្សែ និង តាមរូបភាពផ្សេងៗនៃអំពើពុករលួយ ជាដើម៕