ជាតិ
បទវិភាគ
×![]()
ភ្នំពេញ៖ រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាមាត្រា៥១ បានចែងថា ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា អនុវត្តន៍ នយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស … ប៉ុន្តែមតិមហាជន សង្គមស៊ីវិល និងសមាជិក គណបក្សប្រឆាំងមួយចំនួន តែងតែអះអាងថា កម្ពុជាជាប្រទេសផ្តាច់ការ ឬជាប្រទេសកុម្មុយនីស្ត ឬជាប្រទេសពាក់ស្រោមប្រជាធិបតេយ្យ តែសារជាតិ ជាប្រទេសកុម្មុយនីស្តជាដើម។ តើមានអ្វីអាចវាស់បានថា កម្ពុជាមានប្រជាធិបតេយ្យ ឬ កុម្មុយនីស្ត?
ឆ្លងកាត់ការផ្លាស់ប្តូររបបជាច្រើនមក កម្ពុជាបានប្រែមុខមាត់ថ្មី គឺចាប់តាំងពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បានកើតឡើងគឺនៅថ្ងៃទី២៤ កញ្ញា ១៩៩៣ ដោយប្រកាន់របបរាជានិយម ហើយចាប់ផ្តើមអនុវត្តន៍ប្រព័ន្ធនយោបាយបែបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ ការបោះឆ្នោតបានប្រសូតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលរៀបចំដោយអាជ្ញាធរបណ្តោះអាសន្ន របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ(UNTAC)។ នេះជាការទទួលស្គាល់ថា កម្ពុជាកំពុងដើរតាមលំនាំប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋ តាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ។
ប៉ុន្តែនៅក្នុងក្រសែភ្នែកអ្នកវិភាគ សង្គមស៊ីវិល និងសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងមួយចំនួន តែងតែលើកឡើងថា កម្ពុជាកំពុងដើរផ្ទុយពីប្រជាធិតេយ្យ ដោយពួកគេលើកហេតុផលថា តុលាការកម្ពុជាមិនមានភាពឯករាជ្យ ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនៅមិនទាន់មានភាពទុកចិត្តពីអ្នកបោះឆ្នោត នាយករដ្ឋមន្ត្រីកាន់អំណាចយូរ(គ្មានការផ្លាស់ប្តូរមេដឹកនាំ) ឬ ការបិទសិទ្ធិសេរីភាពប្រជាជនជាដើម។
តើការយល់ឃើញបែបនេះ ត្រឹមត្រូវដែរឬ?
ជាការពិត បើគេក្រឡេកមើលមួយជ្រុង គេប្រាកដជាអាចវាយតម្លៃបានថា កម្ពុជាពិតជា មិនមែនប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដមែន។ មានហេតុផលមួយចំនួនដែលអាចពន្យល់បាន ដូចជា៖ ទី១៖ វប្បធម៌និទណ្ឌភាពនៅតែតាមលងប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់ពេលវេលា។ ករណី លោក ឈូក បណ្ឌិត បាញ់កម្មករកាត់ដេរនៅខេត្តស្វាយរៀង ករណីបាញ់សម្លាប់ប្រធានសហជីព លោក ជា វិជ្ជា ករណីបាញ់សម្លាប់កម្មករនៅផ្លូវវេងស្រេង ហើយករណីទាំងអំបាលមាណនេះ ឃាតករ នៅមិនទាន់ស្ថិតនៅក្នុងពន្ធនាគារនៅឡើយទេ។ នេះអាចបញ្ជាក់បានថា អ្នកមានអំណាច និងមានលុយ នៅតែស្ថិតនៅក្រៅសំណាញ់ច្បាប់កម្ពុជាដដែល។ ការរំលោភយកដីធ្លីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេស របស់ក្រុមឈ្មួញទុចរិត បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងផ្ទាល់ និងប្រយោលប្រមាណ៧០ម៉ឺននាក់។ នេះបើតាមរបាយណ៍អង្គការលីកាដូរកន្លងមក។ ទី២៖ ការធ្វើទុកបុកម្នេញសមាជិកគណបក្សប្រឆាំង តាមរយៈផ្លូវតុលាការ។ ក្នុងនោះមានករណី លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក ហុង សុខហួរ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាគណបក្សសម រង្ស៊ី និងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងជាច្រើននាក់ទៀត។ ទី៣៖ ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត នៅមិនទាន់អាចទុកចិត្តបានសម្រាប់គ្រប់គណបក្ស។ ក្រោយការបោះឆ្នោតតែងតែមានជម្លោះ។
កាលពីការបោះឆ្នោត១៩៩៣ ដែលរៀបចំឲ្យដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ក្រោយការបោះឆ្នោតកម្ពុជាបង្កើតបាននាយករដ្ឋមន្ត្រីពីររូប ដែលមិនធ្លាប់មាននៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជានិងពិភពលោក។ ការបោះឆ្នោតជាបន្តបន្ទាប់ក៏ដូចគ្នា គណបក្សដែលចាញ់ឆ្នោត គឺតែងតែមិនទទួលស្គាល់ការចាញ់ឆ្នោតរបស់ខ្លួន ហើយអះអាងថា គ.ជ.ប មិនឯករាជ្យ។ ទី៤៖ ការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅមានកម្រិត ពោលគឺពលរដ្ឋនៅមានការភ័យខ្លាចនៅឡើយក្នុងការចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយ។ ទី៥៖ ប្រព័ន្ធផ្សាយភាគច្រើន លំអៀងទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច ទាំងទូរទស្សន៍ វិទ្យុ និងសារព័ត៌មានក្នុងស្រុក និងទី៦៖ សេរីភាពបញ្ចេញមតិ នៅមិនទាន់បានផ្តល់គ្រប់គ្រាន់នៅឡើយ សម្រាប់ប្រជាជនទូទៅ ព្រោះអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល តែងតែត្រូវបានរងបណ្តឹងទៅតុលាការ ឬតែងតែភ័យខ្លាច។
មូលហេតុទាំងនេះហើយ ទើបបណ្តាលឲ្យសមាជិកបក្សប្រឆាំងមួយចំនួន សង្គមស៊ីវិល អ្នកវិភាគ និងពលរដ្ឋទូទៅមួយចំនួន បានរិះគន់ចំៗថា «កម្ពុជាមានប្រជាធិតេយ្យតែលើក្រដាស»។
តើគេអាចវាស់ប្រជាធិបតេយ្យតាមរយៈឧបករណ៍អ្វី?
ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ គឺជារបៀបដឹកនាំរដ្ឋមួយប្រភេទដែលល្អជាងគេ ពីព្រោះសិទ្ធិ និងអំណាចស្ថិតក្នុងដៃរបស់ពលរដ្ឋ។ ក្នុងនោះមានគោលការណ៍មួយចំនួន ដែលជាម៉ែត្រវាស់ ថាតើប្រទេសណាប្រជាធិបតេយ្យឬ មិនមានប្រជាធិបតេយ្យ?
គោលការណ៍ទី១៖ មានការបោះឆ្នោតត្រឹមត្រូវ សេរី និងយុត្តិធម៌ ពោលគឺ ពលរដ្ឋមានសេរីភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការជ្រើសរើសគណបក្សដែលពួកគេ ពេញចិត្តដោយសេរី និងគ្មានការភ័យខ្លាច។ លើសពីនេះ ការបោះឆ្នោតត្រូវធានាថា ពលរដ្ឋ និងគណបក្សចាញ់ឆ្នោតទទួលយកបាននិងមានភាពទុកចិត្តបំផុត។ ទី២៖ មានការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋពេញលេញ ដោយគ្មានការបំភិតបំភ័យ គ្មានការហាមឃាត់ពលរដ្ឋមិនឲ្យចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយ និងមានបរិយាកាសសន្តិភាព មិនស្ថិតក្នុងការគំរាមកំហែង។ ទី៣៖ ប្រទេសត្រូវមាននីតិរដ្ឋ គឺរដ្ឋត្រូវមានច្បាប់សម្រាប់គ្រងគ្រងដឹកនាំ។
លើសពីនេះ មនុស្សទាំងអស់ត្រូវមានសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ ហើយមនុស្សទាំងអស់ត្រូវស្ថិតក្រោមដំបូលតែមួយ គឺច្បាប់។ ទី៤៖ ជាប្រទេសដែលមានសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិពេញលេញ ដែលគ្មានការគំរាមកំហែង ឬធ្វើទុកបុកម្នេញអ្នកសារព័ត៌មាន ឬប្រើអំណាចដើម្បីបិទមាត់មនុស្សនោះទេ ពីព្រោះ សេរីភាពស្ថិតក្រោមការសម្លុត គំរាមកំហែង គឺជាសេរីភាពក្លែងក្លាយ។ ទី៥៖ ជាប្រទេសដែលមានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមានភាពឯករាជ្យមិនស្ថិតក្រោម ឥទ្ធិពលអ្នកនយោបាយ និងមានតុល្យភាពរវាងអ្នកមានអំណាច និងអ្នកមិនទាន់កាន់អំណាច។ ទី៦៖ ប្រទេសដែលមានពហុបក្សចូលរួមការបោះឆ្នោត មិនមែនបក្សតែមួយទេ។ ពហុបក្សគឺជាគោលការណ៍ដ៏សំខាន់សម្រាប់ជម្រើសរបស់ពលរដ្ឋ។ ទី៧៖ ជាប្រទេសដែលមានប្រព័ន្ធតុលាការឯករាជ្យ ពោលគឺ បើមានតែច្បាប់ តែមិនបានអនុវត្តន៍តាមស្មារតីនៃច្បាប់នោះក៏ធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យមិនដំណើរដែរ។ ទី៨៖ ជាប្រទេសដែលមានភាពឯករាជ្យនៃមន្ត្រីរាជការ នគរបាល និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ប្រភេទ។ ទី៩៖ តុល្យភាពនៃអំណាចរដ្ឋ មានអង្គនីតិបញ្ញត្តិ នីតិប្រតិបត្តិ និងតុលាការ ត្រូវបែងចែកដាច់ពីគ្នា និងទី១០៖ ជាប្រទេសដែលមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ព្រោះប្រជាធិបតេយ្យ នឹងមិនអាចដំណើរការបានទេ ប្រសិនបើគ្មានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ សិទ្ធិមនុស្ស គឺជា បេះដូងនៃប្រជាធិបតេយ្យ។
សរុបមក គោលការណ៍ទាំង១០នេះ គឺជាគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ដែលពិភពលោក យកប្រើ ដើម្បីវាស់មើលថា តើប្រទេសណាខ្លះជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យឬមិនមែនប្រជា ធិបតេយ្យ។ គេអាចវាស់ដឹង តាមរយៈគោលការណ៍នេះ ដោយពិនិត្យ និងតាមដាន ដោយមានយន្តការទៅតាមផ្នែកនីមួយៗ។ តួយ៉ាង បើគេឲ្យពិន្ទុលើគោលការណ៍ទាំង១០ ចំនួន១០០ពិន្ទុ ដោយដាក់ពិន្ទុលើតុលាការ១០ពិន្ទុ ការចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋ១០ពិន្ទុ នីតិរដ្ឋ១០ ការបោះឆ្នោត១០ពិន្ទុ សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ១០ពិន្ទុ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ១០ពិន្ទុ ពហុបក្ស១០ពិន្ទុ ភាពឯករាជ្យនៃមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល១០ពិន្ទុ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស១០ពិន្ទុ និងតុល្យភាពអំណាច១០ពិន្ទុ នោះគេត្រូវមើលទាំង ១០ផ្នែក។ ប្រសិនបើគ្រប់ផ្នែកទទួលបានពិន្ទុ១០ទាំងអស់ មានន័យថា គោលការណ៍ប្រជាធិតេយ្យដំណើរបាន១០០ភាគរយ នោះគេចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ប្រទេសនោះថា ជាប្រទេសដែលមានប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើទាំង១០ផ្នែក ទទួលបានពិន្ទុទាបឬខ្ពស់ គឺគេវាស់ទៅតាមការតាមដាន ត្រួតពិនិត្យ នឹងដាក់ពិន្ទុ ទៅតាមហ្នឹងដែរ។
ដូច្នេះ កម្ពុជាជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ឬកុំមុសនីស្ត លែងក្លាយជាចម្ងល់របស់សាធារណជនទៀតហើយ ពីព្រោះ បើផ្អែកលើគោលការណ៍នេះ គេប្រាកដជាអាចវាយតម្លៃបានថា កម្ពុជាជាប្រទេសមានប្រជាធិបតេយ្យឬមិនទាន់មានប្រជាធិបតេយ្យ៕
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
