ឈ្វេងយល់ពីអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់សមាជិករដ្ឋសភា

ជាតិ

ឈ្វេងយល់ពីអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់សមាជិករដ្ឋសភា

22, Jun 2016 , 7:59 am

រូបភាព

ដោយ:

នៅក្នុងនាទីច្បាប់នៅថ្ងៃនេះ លោក ជា ធីរិទ្ធ នឹងពន្យល់អំពីអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់តំណាងរាស្ត្រ។ តើនីតិវិធីនៃការលើកអភ័យឯកសិទ្ធិសភា ត្រូវធ្វើឡើងយ៉ាងដូចម្តេច? ហើយថា តើនៅពេលដែលតំណាងរាស្ត្រប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្តែង ហើយត្រូវតុលាការឃុំខ្លួន និងចោទប្រកាន់ តើតំណាងរាស្ត្រ ត្រូវបាត់បង់សិទ្ធិអ្វីខ្លះ?

សូមស្តាប់ការពន្យល់របស់លោក ជា ធីរិទ្ធ ដោយមានការសាកសួរពីកញ្ញា ញឹក ស្រីល័ក្ខ៖

សំណួរ៖ធីរិទ្ធ នៅក្នុងបរិបទនយោបាយបច្ចុប្បន្ន ពាក្យថា អភ័យឯកសទ្ធិសភា ល្បីមែនទែន តើពាក្យនេះ មានន័យដូចម្តេច ហើយតើអភ័យឯកសិទ្ធិនេះ អាចការពារតំណាងរាស្ត្របានដូចម្តេចខ្លះ?

បាទ តាមពិតពាក្យថា អភ័យឯកសិទ្ធិសភា និយាយដោយខ្លី គឺមានន័យថា សិទ្ធិដែលអាចឲ្យសមាជិកសភារួចពីការភិតភ័យ។ នៅក្នុងជំពួកទី ២ ត្រង់មាត្រា ៤ នៃច្បាប់ស្តីពីលក្ខន្តិកៈតំណាងរាស្ត្របានចែងថា តំណាងរាស្ត្រមានអភ័យឯកសិទ្ធិសភា។ អភ័យឯកសិទ្ធិសភា ត្រូវបានបែងចែកជាពីរផ្នែក ទី ១ ការធានាក្នុងការបញ្ចេញយោបល់ ឬការបញ្ចេញមតិក្នុងការអនុម័តទាំងឡាយរបស់តំណាងរាស្ត្រ នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃការបំពេញតួនាទីជាតំណាងរាស្ត្រ គឺជាអភ័យឯកសិទ្ធិដាច់ខាតរបស់តំណាងរាស្ត្រ។ ចំណុចទី ២ គឺអភ័យឯកសិទ្ធិទាក់ទងនឹងការធានាមិនឲ្យមានការចោទប្រកាន់ ការចាប់ខ្លួន ការឃាត់ខ្លួន ឬការឃុំខ្លួនតំណាងរាស្ត្រណាមួយ គឺជាអភ័យឯកសិទ្ធិដោយប្រៀបរបស់តំណាងរាស្ត្រ។ ត្រង់ចំណុចនេះ ចង់បញ្ជាក់ថា តំណាងរាស្ត្ររូបណាក៏ដោយ មិនអាចត្រូវបានចោទប្រកាន់ ចាប់ខ្លួន ឃាត់ខ្លួន ឬឃុំខ្លួន ដោយហេតុពីបានសម្តែងយោបល់ ឬបញ្ចេញមតិ ក្នុងការបំពេញមុខងាររបស់ខ្លួនសោះឡើយ។

ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះបីជាច្បាប់ផ្តល់នូវអភ័យឯកសិទ្ធិដល់តំណាងរាស្ត្របែបនេះក្តី ច្បាប់ក៏បានហាមប្រាមមិនឲ្យសមាជិកសភា យកអភ័យឯកសិទ្ធិសភាទៅប្រើដោយរំលោភ នាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់កិត្តិយសរបស់បុគ្គលដទៃ ដល់ទំនៀមទម្លាប់ល្អរបស់សង្គម ដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈនិងដល់សន្តិសុខជាតិបានដែរ។

សំណួរ៖ ធីរិទ្ធ គេដឹងជាទូទៅថា តំណាងរាស្ត្រមានអភ័យឯកសិទ្ធិ ម្លោះហើយប្រសិនបើគាត់ប្រព្រឺត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ មុននឹងតុលាការអាចមានចំណាត់ការលើសមាជិកសភាបាន ដូចជាការចោទប្រកាន់ ការចាប់ខ្លួន ការឃុំខ្លួន ជាដើម លុះត្រាតែរដ្ឋសភាត្រូវលើកអភ័យឯកសិទ្ធិសមាជិកសភានោះជាមុនសិន។ នេះក្នុងករណីមិនមែនជាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌជាក់ស្តែង។ តើនីតិវិធីនៃការលើកអភ័យឯកសិទ្ធិ ត្រូវធ្វើឡើងដោយដូចម្តេច?

បាទជាការពិតហើយ នៅមាត្រា ៧ នៃច្បាប់លក្ខន្តិកៈតំណាងរាស្ត្រ បានចែងថា តំណាងរាស្ត្រណា ដែលបានព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ នឹងអាចអនុញ្ញាតបើកឲ្យធ្វើការចោទប្រកាន់ ការចាប់ខ្លួន ការឃាត់ខ្លួន ឬការឃុំខ្លួនតាមច្បាប់ និងនីតិវិធីបាន លុះត្រាតែមានការលើកអភ័យឯកសិទ្ធិសភាជាមុនសិន។ សេចក្តីស្នើសុំលើកអភ័យឯកសិទ្ធិសភារបស់តំណាងរាស្ត្ររូបណាមួយ ត្រូវធ្វើឡើងដោយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ដោយមានការភ្ជាប់សេចក្តីថ្លែងហេតុមកជាមួយផង ផ្ញើជូនប្រធានរដ្ឋសភា។

មាត្រា ៩ នៃច្បាប់លក្ខន្តិកៈតំណាងរាស្ត្រ បានកំណត់ថា ការលើកអភ័យឯកសិទ្ធិសភាក្នុងរយៈពេលសម័យប្រជុំរដ្ឋសភា ត្រូវអនុវត្តនីតិវិធីដូចតទៅ៖ ទី ១ រដ្ឋសភាអាចប្រជុំជាសម្ងាត់ តាមការស្នើសុំពីប្រធានរដ្ឋសភា ឬពីសមាជិកចំនួនមួយភាគដប់យ៉ាងតិច ឬពីនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ សមាជិកចំនួនមួយភាគដប់យ៉ាងតិច ឧទាហរណ៍ កម្ពុជាយើងបច្ចុប្បន្នមានសមាជិកសភា ១២៣ រូប ដូច្នេះមួយភាគដប់គឺស្មើនឹងតំណាងរាស្ត្រ ១២ រូបក្នុងចំណោមសមាជិកសរុប។ ចំណុចទី ២ កូរ៉ុមប្រជុំ ត្រូវលើពីពីរភាគបីនៃសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល គឺមានន័យថា កូរ៉ុមប្រជុំត្រូវមានសមាជិកភាព ៨៣ ឡើងទៅក្នុងចំណោមសមាជិកសភាបច្ចុប្បន្នដែលមាន ១២៣ រូប។ ចំណុចទី ៣ ការលើកអភ័យឯកសិទ្ធិនេះ ត្រូវមានការអនុម័តតាមមតិភាគច្រើនពីរភាគបីនៃចំនួនសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល។ ចំណុចនេះ មានន័យថា លុះត្រាតែសមាជិកសភា ៨៣ រូបគាំទ្រ ឬអនុម័តឡើងទៅ ទើបអាចលើកអភ័យឯកសិទ្ធិតំណាងរាស្ត្របាន។

បន្ទាប់ពីមានការលើកអភ័យឯកសិទ្ធិសភា ក្នុងចន្លោះសម័យប្រជុំរដ្ឋសភាហើយ គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍រដ្ឋសភា ត្រូវប្រជុំនិងអនុម័តស្របតាមបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងនៃរដ្ឋសភា។ សេចក្តីសម្រេចរបស់គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃរដ្ឋសភា ត្រូវដាក់ជូនសម័យប្រជុំរដ្ឋសភាខាងមុខ ដើម្បីអនុម័តតាមមតិភាគច្រើនពីរភាគបីនៃចំនួនសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល។ នេះបើតាមមាត្រា ១០ និងមាត្រា ១១ នៃច្បាប់លក្ខន្តិកៈតំណាងរាស្ត្រ។

សំណួរ៖តើប្រសិនបើតំណាងរាស្ត្រ បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌជាក់ស្តែងវិញ ត្រូវមានចំណាត់ការតាមនីតិវីបែបណាទៅវិញ ធីរិទ្ធ?

ទាក់ទងនឹងករណីតំណាងរាស្ត្រប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌជាក់ស្តែង នៅក្នុងច្បាប់លក្ខន្តិកៈតំណាងរាស្ត្រ ក៏ចែងមិនខុសពីច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា ៨០ នោះដែរ។ តែមុននឹងនិយាយពីខ្លឹមសារនៅក្នុងច្បាប់លក្ខន្តិកៈតំណាងរាស្ត្រ ខ្ញុំសូមឆ្លៀតពន្យល់ពីបទល្មើសជាក់ស្តែង ដែលមានចែងនៅក្នុងមាត្រា ៨៥ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌបន្តិចសិន។ នៅក្នុងក្រមនេះ បានពន្យល់ថា បទល្មើសជាក់ស្តែងសំដៅទៅលើបទមជ្ឈិម និងបទឧក្រិដ្ឋឡើងទៅ ហើយបទល្មើសទាំងនេះ លុះត្រាតែជាបទល្មើសដែលកំពុងតែប្រព្រឹត្តទើបតែប្រព្រឹត្តរួចភ្លាម ឬក៏ក្រោយពេលប្រព្រឹត្តបទល្មើសរួចបន្តិចមក ជនដែលគេសង្ស័យ ត្រូវបានសាធារណៈជនស្រែកដេញចាប់ប្រផាប់ចាប់ប្រភីង។ ឧទាហរណ៍ថា បទល្មើសលួច គេឃើញចោរលួចម៉ូតូភ្លាមៗ ហើយប្រជាពលរដ្ឋជួយដេញចាប់ចោរនោះ ប្រផាប់ប្រភីងតែម្តង។ នេះជាប្រភេទបទល្មើសមជ្ឈិមជាក់ស្តែង។ លក្ខខណ្ឌមួយទៀត លុះត្រាតែបុគ្គលដែលគេសង្ស័យ ត្រូវបានគេរកឃើញមានវត្ថុ ឬមានស្លាកស្នាម ឬតម្រុយច្បាស់លាស់ ហើយស៊ីសង្វាក់ផ្សេងទៀត ដែលនាំឲ្យគេសន្និដ្ឋានបានថា បុគ្គលនោះបានប្រព្រឹត្ត ឬបានចូលរួមប្រព្រឹត្តបទល្មើស។ លក្ខខណ្ឌទាំងអស់នេះ ទើបជាបទល្មើសជាក់ស្តែង។

ខ្ញុំនិយាយពីបទល្មើសជាក់ស្តែងប៉ុណ្ណឹងចុះ ឥឡូវខ្ញុំត្រឡប់មកនិយាយពីករណីតំណាងរាស្ត្រប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្តែង។ មាត្រា ១២ នៃច្បាប់លក្ខន្តិកៈតំណាងរាស្ត្រ ក្នុងករណីតំណាងរាស្ត្រណា បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌជាក់ស្តែង ក្រសួងមានសមត្ថកិច្ចអាចចោទប្រកាន់ ចាប់ខ្លួន ឃាត់ខ្លួន ឬឃុំខ្លួនបាន ហើយត្រូវធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍ជូនរដ្ឋសភា ឬជូនគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍រដ្ឋសភា នៅចន្លោះសម័យប្រជុំរដ្ឋសភាជាបន្ទាន់ដើម្បីសម្រេច។ ក្នុងករណីនេះ ការឃុំខ្លួន ការចោទប្រកាន់តំណាងរាស្ត្រណាមួយត្រូវផ្អាក ប្រសិនបើរដ្ឋសភាបញ្ចេញមតិឲ្យផ្អាកតាមមតិភាគច្រើនបីភាគបួននៃចំនួនសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល ពោលគឺស្មើតំណាងរាស្ត្រចំនួន តំណាងរាស្ត្រ ៩២ រូបក្នុងចំណោមសមាជិកសភាសរុប ១២៣ រូប។ ឧទាហរណ៍ថា តំណាងរាស្ត្រមួយរូប បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្តែង ហើយត្រូវតុលាការចាប់ យកទៅឃុំខ្លួន និងចោទប្រកាន់រួចហើយ តែក្រោយមករដ្ឋសភាបើកកិច្ចប្រជុំ ដើម្បីពិភាក្សាទៅលើចំណាត់ការរបស់តុលាការ ហើយនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះ បើតំណាងរាស្ត្រចំនួន ៣ ភាគ ៤ ឬស្មើនឹង ៩២ រូប សម្រេចថា ឲ្យផ្អាកនីតិវិធីរបស់តុលាការ តុលាការត្រូវផ្អាកការឃុំខ្លួន និងចោទប្រកាន់តំណាងរាស្ត្ររូបនោះភ្លាម។

សំណួរ៖ ធីរិទ្ធ ក្នុងករណីដែលមានការដកអភ័យឯកសិទ្ធិ ឬចាប់ខ្លួន និងឃុំខ្លួន ព្រមទាំងមានសាលក្រម ឬសាលដីកាស្ថាពរហើយ តើតំណាងរាស្ត្រនោះ នៅសល់សិទ្ធិអ្វីខ្លះ ហើយតួនាទីជាតំណាងរាស្ត្រត្រូវបាត់បង់ឬយ៉ាណា?

សម្រាប់តំណាងរាស្ត្រដែលត្រូវបានដកអភ័យឯកសិទ្ធិ ហើយស្ថិតនៅក្នុងការចោទប្រកាន់ ដោយសារខ្លួនបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្តែងនោះ តំណាងរាស្ត្រនោះនៅមានសិទ្ធិ និងបុព្វសិទ្ធិដូចតំណាងរាស្ត្រទូទៅដែរ។ នេះបើតាមមាត្រា ១៤ នៃច្បាប់លក្ខន្តិកៈតំណាងរាស្ត្រ។ វាមានន័យថា បើទោះបីជាអភ័យឯកសិទ្ធិតំណាងរាស្ត្រ បានលើកមែន តែបុគ្គលនោះនៅតែជាតំណាងរាស្ត្រដដែល ពោលគឺនៅមានសិទ្ធិ ចូលរួមប្រជុំសភា និងប្រជុំជាមួយគណៈកម្មការផ្សេងៗក្នុងរដ្ឋសភាបាន ព្រមទាំងទទួលបានប្រាក់ខែធម្មតា។

ករណីមួយទៀត ប្រសិនបើតំណាងរាស្ត្រមិនត្រឹមតែ ត្រូវបានលើកអភ័យឯកសិទ្ធិ តែស្ថិតនៅក្នុងការចាប់ខ្លួន ឬឃាត់ខ្លួន ឬឃុំខ្លួនជាបណ្តោះអាសន្នទៀត ត្រូវបាត់បង់សិទ្ធិចូលរួមប្រជុំរដ្ឋសភា និងគណៈកម្មការផ្សេងៗ ប៉ុន្តែមានសិទ្ធិទទួលប្រាក់បំណាច់ធម្មតា វៀរលែងតែប្រាក់បំណាច់ប្រជុំ ប្រាក់បេសកកម្ម ប្រាប់ប្រេងឥន្ធនៈ ជាដើម។ លើសពីនេះទៀត បើតំណាងរាស្ត្ររូបណា ដែលមានសាលក្រមស្ថាពរ ឬសាលដីការស្ថាពរសម្រេចថា ជាទណ្ឌិតជាប់ពន្ធនាគារហើយនោះ ត្រូវបាត់បង់ទាំងស្រុងនូវសិទ្ធិ បុព្វសិទ្ធិ និងសមាជិកភាពជាសមាជិករដ្ឋសភា។ ក៏ប៉ុន្តែតំណាងរាស្ត្ររូបណាមួយបានក្លាយជាទណ្ឌិតដោយសារសាលក្រម ឬសាលដីការស្ថាពរ ហើយត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រលើកលែងទោស តំណាងរាស្ត្ររូបនោះ នឹងបានទទួលសុពលភាព អភ័យឯកសិទ្ធិ និងបុព្វសិទ្ធិពេញលេញឡើងវិញ៕