លោក និក ម៉ាក(Nick Mark) បានចំណាយពេលស្ទើរមួយជីវិតរស់នៅជាមួយសត្វព្រៃ។ លោកបានធ្វើការងារជាអ្នកអភរិក្សសត្វព្រៃ នៅចក្រភពអង់គ្លេស ឥណ្ឌា និងប្រទេសអាហ្វ្រិច និងអស់រយៈ១៤ឆ្នាំចុងក្រោយនេះលោកបានមកធ្វើការងារអភិរក្សសត្វព្រៃនៅឧទ្យាសួនសត្វភ្នំតាម៉ៅ។ ជនជាតិអង់គ្លេសវ័យ៦៥ឆ្នាំរូបនេះ អះអាងថា រូបគាត់ស្រឡាញ់សត្វខ្លាជាងមនុស្ស និងចាត់ទុកសត្វខ្លា ជាមិត្តភក្តិដ៏ល្អ។
«ខ្ញុំស្រឡាញ់សត្វខ្លាជាងមនុស្ស ព្រោះខ្លាអត់ចេះភូតកុហក និងស្មោះត្រង់ជាងមនុស្ស។ ចំណែកមនុស្សវិញភូតរហូត គិតតែលុយ…»។ នេះជាសម្តីមួយៗរបស់ លោក និក ម៉ាក នាយកសង្គ្រោះ និងថែរក្សាសត្វព្រៃ នៃអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ (Wildlife Alliance) ដែលបានផ្តល់ជំនួយដល់ឧទ្យានសួនសត្វភ្នំតាម៉ៅតាំងពីឆ្នាំ២០០១មកនោះ។
អ្នកអភិរក្សាសត្វព្រៃរូបនេះ និយាយជាភាសាខ្មែរទាំងមិនសូវច្បាស់ថា មានសត្វព្រៃជាច្រើនដែលខ្លួនស្រឡាញ់ តែតាំងពីតូចមកលោកស្រឡាញ់សត្វខ្លាជាងគេ។ ទោះធ្លាប់ត្រូវសត្វខ្លាខាំជាច្រើនលើកមកហើយក៏ដោយ តែបុរសវ័យ៦៥រូបនេះ បានចាត់ទុកសត្វខ្លាជាមិត្តភក្តិដ៏ល្អបំផុត ព្រោះលោកយល់ថា ខ្លាជាសត្វមានភាពស្មោះត្រង់ជាងមនុស្ស។
ការងារអភិរក្សជាមួយសត្វខ្លាជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ ធ្វើឲ្យលោកចេះស្តាប់ភាសាសត្វខ្លាបានយ៉ាងច្បាស់លាស់។ លោកបញ្ជាក់បន្ថែម៖ «ខ្ញុំចេះភាសាសត្វខ្លា ដូចជា សួស្តី! សុខសប្បាយ!... ព្រោះខ្ញុំមានបទពិសោធច្រើនជាមួយខ្លា ធ្វើការងារជាមួយខ្លា តាំងពីនៅអាហ្វ្រិច ឥណ្ឌា និងនៅស្រុកកំណើតរបស់ខ្ញុំ។ សត្វខ្លា វាកាច ពេលវាឃ្លាន តែវាស្មោះត្រង់ណាស់»។
សូមស្តាប់សំឡេងលោក និក ម៉ាក ៖
ជនជាតិអង់គ្លេសរូបនេះ មិនបានរៀនបានជ្រៅជ្រះនោះ ពោលគឺលោកមិនបានរៀនបរិញ្ញាបត្រនោះទេ ប៉ុន្តែតាមរយៈការងារជាអ្នកអភិរក្សយូរឆ្នាំ លោកត្រូវបានគេអញ្ជើញឲ្យចូលរួមរៀនអនុបណ្ឌិត (Master)រយៈមួយឆ្នាំ ផ្នែកអភិរក្សជីវៈចម្រុះ(Conservation Biology)នៅសាកលវិទ្យាល័យ Kent នៅចក្រភពអង់គ្លេស។ លោក និក ម៉ាក មិនចូលចិត្តធ្វើការងារនៅក្នុងការិយាល័យនោះទេ តែលោកចូលចិត្តព្រៃជាង ហើយនេះ គឺជាមូលហេតុដែល រូកគាត់ប្រឡូកជាមួយការងារអភិរក្សសត្វព្រៃរហូតមក។ «ខ្ញុំអត់ចូលចិត្តអង្គុយនៅការិយាល័យមុខកុំព្យូទ័រ តែខ្ញុំចូលចិត្តជនបទ ដើរព្រៃ ថែរក្សាសត្វ និងស្រឡាញ់សត្វ។ កាលខ្ញុំនៅរៀន Master នៅសាកលវិទ្យាល័យ ខ្ញុំអត់ដែលប្រើកុំព្យូទ័រទេ។ ខ្ញុំជាអ្នកល្ងង់ តែខ្ញុំស្រឡាញ់សត្វ»។
លោក និក ម៉ាក បានមកធ្វើការជាំអ្នកអភិរក្សសត្វព្រៃនៅឧទ្យានសួនសត្វភ្នំតាម៉ៅ និងមជ្ឈមណ្ឌលសង្គ្រោះសត្វព្រៃតាំងពីឆ្នាំ២០០២មក។ រយៈពេល១៤ឆ្នាំ នៅកម្ពុជា លោក រៀននិយាយភាសាខ្មែរពីមិត្តភក្តិជនជាតិខ្មែរ ព្រមទាំងអះអាងថាមានមិត្តភក្តិជាជនជាតិខ្មែរ ច្រើនជាងជនជាតិផ្សេងៗទៀត។ លោក និក ម៉ាកបន្ថែមទៀតថា៖ «ខ្ញុំចូលចិត្តជនជាតិខ្មែរ ព្រោះប្រជាជនចិត្តល្អ ចេះលេងសើច ជាពិសេសមនុស្សធម្មតាៗ ខ្ញុំចូលចិត្ត ទោះបីខ្ញុំអត់ចេះសរសេរអក្សរខ្មែរ តែខ្ញុំអាចនិយាយខ្មែរបានតាមរយៈការរៀនពីមិត្តភក្តិជនជាតិខ្មែរ»។
ទន្ទឹមនឹងការស្រឡាញ់ និងចូលចិត្តការរស់នៅរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា លោក និក ម៉ាក ក៏បានបង្ហាញកង្វល់របស់លោកផងដែរ ជុំវិញបញ្ហាវិនាសកម្មសត្វព្រៃនៅកម្ពុជា។ លោកបន្ថែមថា៖ «បច្ចុប្បន្ននេះ សត្វខ្លាអស់ហើយនៅក្នុងព្រៃ ព្រោះមានអន្ទាក់ដដែលៗ កាប់ព្រៃដដែលៗ។ ត្បិតនៅក្នុងព្រៃធម្មតាអស់ខ្លា តែនៅឧទ្យានសួនសត្វដូចជានៅភ្នំតាម៉ៅខេត្តតាកែវ នៅខេត្តបាត់ដំបង និងខេត្តកំពត គឺមានសត្វខ្លាខ្លះដែរ»។
ម្យ៉ាងវិញទៀត នៅថ្ងៃអនាគត លោក សន្និដ្ឋានថា សត្វព្រៃនៅកម្ពុជានឹងស្លាប់ផុតពូជ។ «ឥឡូវខ្ញុំនិយាយត្រង់ ប្រសិនបើយើងធ្វើដដែលៗ ដាក់អន្ទាក់ដដែលៗ ក្រុមល្បាតចូលព្រៃដោះអន្ទាក់ចេញ ឯព្រានព្រៃចូលព្រៃដាក់វិញ ដដែលៗ សត្វព្រៃនឹងអស់រលីង។ អ្នកដែលប្រព្រឹត្តនោះ គឺប្រជាជនខ្មែរខ្លះ ជនជាតិវៀតណាមដែលចូលមករស់នៅស្រុកខ្មែរខ្លះ»។ លោកលើកឡើងពីមូលហេតុនៃបទល្មើសទាំងនេះថា៖«ខ្ញុំឧទាហរណ៍នៅខេត្តកោះកុង ក្រុមខ្ញុំ និងអង្គការនៅខេត្តកោះកុង គេធ្វើការហត់ណាស់ ស្វែងរកអន្ទាក់ដើម្បីដោះចេញ តែប្រជាជន និងព្រានព្រៃ ចូលព្រៃម្តងទៀតដាក់អន្ទាក់ថែមទៀត នេះមកពីច្បាប់ខ្សោយពេកអត់ច្បាស់ អត់ហ៊ានចាប់គេ។ បញ្ហានេះ ទើបមានសត្វជាច្រើនពិការ និងងាប់នៅក្នុងព្រៃយ៉ាងច្រើន»។
សព្វថ្ងៃនេះ ទោះបីមានការបាត់បង់សត្វព្រៃជាច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ក៏ដោយ លោក និក ម៉ាក បានកោតសរសើរចំពោះការគ្រប់គ្រង និងការអភិរក្សនៅឧទ្យានសួនសត្វភ្នំតាម៉ៅ មានលក្ខណៈល្អប្រសើរ បើធៀបនឹងប្រទេសវៀតណាម។ បុរសជនជាតិអងើគ្លេសរូបនេះ បញ្ជាក់ដូច្នេះ៖«បច្ចុប្បន្ន ភ្នំតាម៉ៅល្អជាងកន្លែងសួនសត្វនៅវៀតណាម។ ភ្នំតាម៉ៅ យើងមានលុយតិច តែសត្វយើងសប្បាយនឹងកើតកូន មានទ្រុងធំ និងចំណីគ្រប់គ្រាន់»។
ជាមួយគ្នានោះលោក និក ម៉ាក ប្តេជ្ញាថា នឹងរស់នៅកម្ពុជារហូត ដើម្បីរក្សាសត្វព្រៃដែលនៅសេសសល់ចុងក្រោយ ប្រសិនបើអង្គការរបស់លោក មិនផ្លាស់ប្តូរលោកចេញពីកម្ពុជានោះ។
សូមបញ្ជាក់ថា ឧទ្យានសួនសត្វភ្នំតាម៉ៅ និងមជ្ឈមណ្ឌលសង្គ្រោះសត្វព្រៃ មានផ្ទៃដី២៣០០ហិចតា ស្ថិតនៅក្នុងឃុំត្រពាំងសាប ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ ភាគខាងត្បូងរាជធានីភ្នំពេញ ប្រហែល៤០គីឡូមែត្រ។ ក្នុងនោះ មានសត្វព្រៃចំនួន១២០០ក្បាល និងចំនួន១០០ប្រភេទ។ ឧទ្យានសួនសត្វភ្នំតាម៉ៅ មិនត្រឹមតែជាកន្លែងអភិរក្សសត្វព្រៃដ៏ល្អប៉ុណ្ណោះទេ តែក៏ជាកន្លែងទេសចរណ៍សត្វព្រៃដ៏ពេញនិយមបំផុតនៅកម្ពុជាផងដែរ៕