ជាតិ
ពីនេះ ពីនោះ
×![]()
ដោយ: សារព័ត៌មានថ្មីៗ
យើងមិនអាចសរសេរពាក្យ រស និង រស់ ច្របូកច្របល់គ្នានោះឡើយ ពីព្រោះពាក្យទាំងពីរមានអត្ថន័យខុសគ្នាទាំងស្រុង។ តាមវចនានុក្រមខ្មែរសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត បើផ្សំជាបទសមាសរៀងពីខាងដើមសព្ទដទៃ «រស» អាចអានថា «រៈសៈ» ប៉ុន្តែភាគច្រើនអានថា «រស់» ជាពិសេសបើរៀងខាងចុង។
«រស» មានន័យថា សម្ផស្សប្លែកៗ ដែលប៉ះពាល់ជិវា្ហបសាទ ដឹងថា ប្រៃ, ជូរ, ចត់, ល្វីង, ផ្អែម ជាដើម : រសប្រៃ, រសជូរ, រសផ្អែម; អាហារមានរសឆ្ងាញ់ ។ សព្ទនេះមានន័យច្រើនយ៉ាងណាស់, ប្រែតាមរូបធាតុ គឺប្រភពដើមថា “វិស័យជាទីត្រេកអររបស់សត្វ” ឬថា “វិស័យដែលសត្វទទួលរ៉ាប់រងដោយការដឹង”, ប្រែតាមដំណើរសេចក្ដី នៅមានច្រើន យ៉ាងទៅទៀត គឺប្រែថា ការដឹងអារម្មណ៍; សម្ផស្សកាម; តម្រេក; វត្ថុរាវ; ទឹកដម; ធាតុទឹកក្នុងរាងកាយ; ទឹកក្នុងសាច់, ក្នុងដើមឬក្នុងផ្លែ; ទឹកបន្សារ; កិច្ច; នាទី, មុខការ; សម្បត្តិ; ព្យាយាម; មារយាទ ។ល។
រសក : អ្នកចម្អិនអាហារ, អ្នកពិសែស, ចុងភៅ (បើស្ត្រីជា រសិកា) ។ រសគន្ធ គឺក្លិនរស (ពាក្យកាព្យប្រើជា រសគន្ធា ក៏មាន) ។ រសជាត ជា ជាតរបស់រស (រសឆ្ងាញ់ពិសា) ។ រសញ្ញា, រសនា គឺអណ្ដាត ។ រសញ្ញូ អ្នកប្រាជ្ញខាងអក្សរសាស្រ្ត, ខាងតែងសេចក្ដី, ខាងកាព្យឃ្លោង ។
ពាក្យផ្សេងទៀតរួមមាន រសតេជ័ស, ធម្មរស, រសធាតុ, រសនាថ, រសរាជ, រសនាយក, រសនាលិះ, រសផល, រសភង្គ, រសវតី, រសវិទ, រសវិទូ, រសវិជ្ជា, រសវិទ្យា, ករុណារស, គន្ធរស រសក្លិន, ធម្មរស, រសធម៌, មធុររស, រសផ្អែម; រសឆ្ងាញ់, វីររស, សុគន្ធរស, សុវណ្ណរស, ស្រឹង្គាររស, ហាសនរស, ឱជារស, ឱសថរស ឬ ឱសធរស។
រីឯពាក្យ «រស់» វិញ មានន័យថា មានជីវិតនៅ, មិនទាន់ស្លាប់ : បុគ្គលរស់នៅមួយរយឆ្នាំ បើមានសេចក្ដីប្រមាទលោកហៅថា រស់នៅឥតអំពើ ទុកស្មើដូចស្លាប់ទៅហើយ ។ ជាគុណសព្ទមានន័យថា ដែលមានជីវិតនៅ : សត្វរស់ ។ រស់រាន មានជីវិតរានខែឆ្នាំតទៅ គឺមានអាយុវែងតទៅ : សូមឲ្យបានរស់រានមានជីវិតតវែងឆ្ងាយទៅ ! ។
ពាក្យប្រៀបនឹងពាក្យរស់ គឺ ស្ថិតនៅ, តាំងនៅ, មិនទាន់វិនាស, មិនទាន់រលំ : ជំនួញនៅរស់ ។ ទ្រង់ព្រះជន្មនៅ, មានឬគង់ព្រះជន្មនៅ, ទ្រទ្រង់នៅ; មានជីវិតនៅ, មានអាយុនៅ ។ រីឯពាក្យផ្ទុយវិញគឺ បរិនិញ្វន; សោយទិព្វជង្គត, សោយទិវង្គត; សោយពិរាល័យ; សុគត; ក្ស័យ, ក្សីណក្ស័យ; ទទួលអសញ្ញកម្ម, ទទួលអសញ្ញភាព; ទទួលមរណភាព; ទទួលអនិច្ចធម្ម; ទទួលអនិច្ចកម្ម; ធ្វើកាលកិរិយា; រលត់, រលត់ខន្ធ, រំលាងខន្ធ, ធ្លាយខន្ធ, ធ្លាយសង្ខារ ឬ បែកធ្លាយសង្ខារ; បាត់បង់, ស្លាប់; ដើរ, ផុត, ផុតរលត់; ដាច់ខ្យល់, អស់ដង្ហើម; ងាប់; តាយសាក; តាយហោង; ស្មឹង, តាយស្មឹង, តេន៕
Tag:
ពន្យល់ពាក្យ
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
