​

ត្រីប៉ាសាណាក (Aaptosyax grypus) គឺជាប្រភេទត្រីប្លែកពីប្រភេទត្រីដទៃ ដែលរស់នៅក្នុងអន្លង់ទឹកជ្រៅ ក្នុងទន្លេមេគង្គ នៅភាគកណ្តាលប្រទេសថៃ និងឡាវ។ នៅកម្ពុជា ត្រីប៉ាសាណាក មានរស់នៅក្នុងទន្លេមេគង្គផ្នែកខាងលើ​ នាខេត្តក្រចេះ និងស្ទឹងត្រែង។

 

ពាក្យថា «ប៉ាសាណាក» គឺជាភាសាថៃ និងឡាវ ដែលមានន័យថា «ត្រីសាណាក»។ លោកបណ្ឌិត ឆៃវុត គ្រុឌផាន់ មកនាយកដ្ឋានជលផល នៃសាកលវិទ្យាល័យ អូប៊ុន រ៉ាតចាថានី ក្នុងប្រទេសថៃ ដែលលោកមានជំនាញក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាណកម្មត្រី ក្នុងតំបន់មេគង្គ បានពន្យល់ថា ពាក្យ​ «សាណាក» ក្នុងភាសាថៃ មានន័យថា «ប្រណាក»។ ប្រណាក ​គឺជាឧបករណ៍​សម្រាប់កាត់បំបែកផ្លែស្លា ដែលអ្នកនិយម​ពិសាស្លាម្លូរប្រើប្រាស់។ ចំណែកពាក្យថា «ប្លា ឬប៉ា» ភាសាថៃ និងឡាវ មានន័យថា «ត្រី»។ លោកបណ្ឌិត ឆៃវុត គ្រុឌផាន់ បន្ថែមថា៖ «ដោយសារត្រីប៉ាសាណាក ​មាត់របស់វាមានរូបរៀងដូចប្រណាក ទើបជនជាតិថៃ និងឡាវ ឱ្យឈ្មោះវាថា ​(ប៉ាសាណាក) ដែលក្នុងខេមរភាសាមានន័យថា (ត្រីប៉ាសាណាក»។ 

 

 

លោកបណ្ឌិត ឆៃវុត គ្រុឌផាន់ បានចាត់ទុក ត្រី​ប៉ាសាណាក ជានិមិត្តរូបនៃតំបន់មេគង្គ ហើយបានសម្តែងការភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះវត្តមានត្រីប៉ាសាណាក នៅក្នុងអាងស្តុកទឹកនេះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ត្រីប៉ាសាណាក គឺជាប្រភេទត្រីកម្រ និងជិតផុតពូជ ដែលស្ថិតនៅក្រោមការស្រាវជ្រាវ ហើយចំនួនរបស់វាទៀតសោត ក៏ត្រូវបានកត់ត្រាតិចតួចបំផុត ព្រោះវាមិនមែនជាប្រភេទត្រីគោលដៅរបស់អ្នកនេសាទ។ លោកបណ្ឌិតបន្ថែមថា៖ «វត្តមានរបស់ត្រីប៉ាសាណាក នេះ គឺគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើល និងគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ណាស់សម្រាប់ខ្ញុំ»។ ​

 

យោងតាមការឱ្យដឹង លោកបណ្ឌិត ឆៃវុត គ្រុឌផាន់ ​ធ្លាប់រួមដំណើរជាមួយសាស្រ្តាចារ្យចូលនិវិត្តន៍ម្នាក់ មកពីប្រទេសជប៉ុន ឈ្មោះ យ៉ូសហ្ស៊ីអូ តូម៉ូដា ដើម្បីធ្វើការស្ទង់មតិលើត្រីប៉ាសាណាក នៅតាមសហគមន៍មូលដ្ឋាន ក្នុងខេត្តអូប៊ុន រ៉ាតចាថានី ប្រទេសថៃ ខេត្តចំប៉ាសាក់ ប្រទេសឡាវ ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ​២០០៨-០៩។ លោក​បន្ត​ថា ត្រីប៉ាសាណាក ​ធ្វើ​ចរាចរផ្លាស់ទីទៅ​ក្នុងអន្លង់ទឹក​ជ្រៅ ​ក្នុង​ទន្លេ​មេគង្គ ​ក្នុង​រដូវរងា ខណៈ​ពេលដែលមានអាកាស​ធាតុ​ត្រជាក់ និង​មាន​ខ្យល់​បក់​ខ្លាំង។ ក្នុងពេល​ធ្វើចរាចរផ្លាស់ទីចូលទៅក្នុងអន្លង់ទឹកជ្រៅ ពួកវាបានលោតខ្ពស់ចេញផុតពីផ្ទៃទឹក។ លោកបណ្ឌិតឆៃវុត មានប្រសាសន៍ថា៖ «វាហាក់ដូចជាត្រីប្រភេទនេះ ចង់បង្ហាញអ្នកនេសាទថា ពួកគេមានវត្តមាននៅទីននេះ​មានពេលនេះ ហើយលើកទឹកចិត្តឱ្យពួកអ្នកនេសាទចុះមកទន្លេ មកនេសាទពួកវាទៅ»។ លោក​បន្ថែម​ថា​៖ «​ដោយសារ​ទង្វើ​នេះ អ្នកនេសាទនៅ​ប្រទេស​ថៃ ​បានហៅ​ ត្រីប៉ាសាណាក ថា (ត្រី​ល្ងង់)​»។

 

 

លោក ចាន់ សុខហេង អនុប្រធានការិយាល័យស្រាវជ្រាវបច្ចេកវិទ្យាជលផល របស់វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍជលផលទឹកសាប នៃរដ្ឋបាលជលផល ដែលជាអ្នកចងក្រងសៀវភៅ «ត្រីទឹកសាបនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ (លក្ខណៈសម្គាល់ និងជីវសាស្ត្រសង្ខេប)» ដែលមានត្រីសរុបចំនួន ៣៨៨ ប្រភេទ រួមទាំងប្រភេទត្រីរស់នៅតំបន់ទឹកភ្លាវផងដែរ​ បានឱ្យដឹងថា លោកបានតាមដានរកត្រីប៉ាសាណាកនេះ អស់រយៈពេល ៣០ឆ្នាំ មកហើយ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

 

លោក ចាន់ សុខហេង គឺជាអ្នកដែលបាន​ដំណឹងអំពីការចាប់បានត្រីប៉ាសាណាក និងរៀបចំដឹកការដឹកជញ្ជូនត្រីពីស្ទឹងត្រែង មកវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍន៍ជលផលទឹកសាប នៃរដ្ឋបាលជលផល ហើយ​សហការជាមួយ គម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ ​រៀបចំធ្វើសំណាក ដើម្បីរក្សាទុកក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍។ លោក សុខហេង មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំតាមប្រមាញ់ ត្រីប៉ាសាណាក ហ្នឹង យូរមកហើយ។ ខ្ញុំធ្វើការនៅតំបន់មេគង្គជិត ៣០ឆ្នាំហើយ។ ខ្ញុំចុះឡើង ចុះឡើងធ្វើការ។ នេះជាលើកទីពីរហើយ ដែលខ្ញុំបានឃើញ ត្រីប៉ាសាណាក។ លោក សុហេង បានបន្តថា៖ «លើកទី១  អ្នកនេសាទចាប់បាន​ នៅថ្ងៃទី១១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២០ ទម្ងន់២០គីឡូក្រាម នៅក្នុងអាងស្តុកទឹកទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម២។ លើកទីពីរនេះ អ្នកនេសាទចាប់បាន កាលពីថ្ងៃទី ២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២២​ទម្ងន់ ៦ គីឡូក្រាម ក៏នៅ​ក្នុងអាងស្តុកទឹកទំនប់វារីអគ្គិសនី សេសានក្រោម២​ ដែរ»។

 

 

លោក ចាន់ សុខហេង បញ្ជាក់បន្ថែមថា មុនមានការសាងសង់វារីអគ្គិសនី លោកធ្លាប់បានចុះទៅធ្វើការនៅតាមទន្លេស្រែពក។ លោក សុខហេង មានប្រសាសន៍ថា៖ «អ្នកនេសាទនិយាយប្រាប់ខ្ញុំថា ពួកគាត់ធ្លាប់ចាប់បានត្រីប៉ាសាណាក នៅតាមអន្លង់នានា នៅក្នុងទន្លេស្រែពក។ ​ដូច្នេះ ខ្ញុំសន្និដ្ឋានថា ត្រីប៉ាសាណាក ច្បាស់ជាធ្លាប់រស់នៅតាមអន្លង់នានា ក្នុងទន្លេស្រែពកនេះ។ ក្រោយការសាងសង់វារីអគ្គិសនី​ ត្រីទាំងអស់នោះ ក៏ជាប់នៅក្នុងទំនប់នោះតែម្តង»។ 

 

ដោយគិតថា ត្រីប៉ាសាណាក នៅមានវត្តមាននៅឡើយ លោក ចាន់ សុហេង ក៏មានគំនិតចង់សហការជាមួយគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ ដើម្បីធ្វើការស្រាវជ្រាវ និងអភិរក្សទីជម្រករបស់ត្រីដ៏សំខាន់នេះ។ លោក សុខហេង មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំរីករាយនឹងសហការ ធ្វើការជាមួយគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ​ លើការស្រាវជ្រាវ និងអភិរក្សត្រីកម្រ និងជិតផុតពូជប្រភេទនេះ»។

 

 

នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា «ត្រីប៉ាសាណាក» មានរស់នៅតែក្នុងតំបន់មេគង្គលើ នាខេត្តក្រចេះ និងស្ទឹងត្រែង ប៉ុណ្ណោះ។ ប្រជាជនកម្ពុជា ភាគច្រើន ពុំធ្លាប់បានឃើញ និងស្គាល់វាឡើយ។ វាជាប្រភេទត្រីមានស្រកា មានមាត់រាងដូចមាត់ដង្កាប់ មានដងខ្លួនស្រឡូនទ្រវែង ប្រវែងរហូតដល់ ១៣០សង់ទីម៉ែត្រ និងទម្ងន់រហូតដល់ ៣០គីឡូក្រាម។ ត្រីប៉ាសាណាក ជាត្រីដែលរហ័សរហួន និងសកម្មក្នុងការស្វែងរកចំណី។ វាស៊ីត្រីផ្សេងៗ ជាអាហារ។ ត្រីប៉ាសាណាក គឺជាត្រីកម្រ ស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ជាប្រភេទត្រី «កំពុងរងគ្រោះថ្នាក់ឈានទៅវិនាសផុតពូជ» ក្នុងបញ្ជីក្រហមរបស់សហភាពអន្តរជាតិសម្រាប់ការអភិរក្សធម្មជាតិ IUCN Red List៕