ដោយ៖អៀង សុខម៉ិញ/RFI
សន្និសីទអាកាសធាតុCOP28 ចាប់បើកនៅថ្ងៃទី ៣០វិច្ឆិកាដល់ថ្ងៃទី ១២ធ្នូនៅក្រុងឌូបៃប្រទេសអេមីរ៉ាត់អារ៉ាប់រួម។ សន្និសីទអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីអាកាសធាតុត្រូវបន្តជជែកអំពីប្រធានបទចម្រូងចម្រាសជាច្រើនមានជាអាទិ៍ការបោះបង់ថាមពលផូស៊ីលនិងការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានសម្រាប់ធ្វើអន្តរកាលថាមពលស្អាតនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ប៉ុន្តែដូចជារៀងរាល់លើក មានសំណួរដដែលៗតែងផុសឡើងទាក់ទងនឹងសន្និសីទអាកាសធាតុ ថា តើមានប្រយោជន៍យ៉ាងណា? និងអាចសង្ឃឹមបានលទ្ធផលអ្វី បើសន្និសីទស្តីពីអាកាសធាតុធ្វើនៅក្នុងប្រទេសផលិតប្រេងនោះ?
រដ្ឋជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ១៩៧ប្រទេស និងសហភាពអឺរ៉ុប បានមកជួបជុំគ្នានៅក្រុងឌូបៃ ពីថ្ងៃទី៣០វិច្ឆិកានេះរហូតដល់ថ្ងៃទី ១២ធ្នូ២០២៣ ដើម្បីបើកសន្និសីទប្រចាំឆ្នាំស្តីពីអាកាសធាតុ លើកទី ២៨ COP28។ សន្និសីទនេះជាឱកាសជជែកអំពីការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ រួមគ្នាតែមួយគត់ក្នុងកំរិតពិភពលោក។
ហេតុអ្វីCOP28 ជាជំនួបដ៏សំខាន់ខ្លាំង?
ថ្វីបើឥស្សរជនសំខាន់ៗ ដូចយ៉ាងប្រធានាធិបតីអាមេរិក ចិន មិនបានអញ្ជើញមកចូលរួមដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ ក៏COP28 ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាជំនួបដ៏ធំ ដែលប្រមូលផ្តុំអ្នកចូលរួមដល់ទៅប្រមាណ៧ម៉ឺននាក់ និងជាសន្និសីទដ៏សំខាន់បំផុត។
តាំងពីមានកិច្ចព្រមព្រៀងអាកាសធាតុក្រុងប៉ារីសក្នុងCOP21មក សន្និសីទអាកាសធាតុឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ជាការបន្តដាក់ឱ្យដំណើរការនូវកម្មវត្ថុគោល គឺទប់ការឡើងកម្តៅសីតុណ្ហភាពនៃភពផែនដីឱ្យនៅក្រោមពីរអង្សានៅដំណាច់សតវត្សរ៍ និងបើអាចឱ្យឡើងត្រឹមតែ១អង្សាកន្លះបើប្រៀបទៅនឹងសម័យមុនឧស្សាហកម្ម។
COP24 ឬCOP26 បានលម្អិតពីផែនការនៃកិច្ចព្រមព្រៀងអាកាសធាតុក្រុងប៉ារីស២០១៥។ តែឆ្នាំនេះ COP28បានដើរមកដល់របត់ថ្មី។ រដ្ឋជាហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងអាកាសធាតុក្រុងប៉ារីស មិនត្រឹមតែត្រូវព្រមព្រៀងអំពីលើវិធានការត្រូវធ្វើដើម្បីអាកាសធាតុទេ តែត្រូវបញ្ជាក់ថាតើចាត់វិធានការនោះយ៉ាងដូចម្តេចទៀត។
ពោលគឺក្នុងរយៈពេលពីរសប្តាហ៍នេះ សន្និសីទមានបេសកកម្មដ៏ធំមួយ គឺបញ្ចេញតុល្យការពិភពលោកនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុតាំងពីមានកិច្ចព្រមព្រៀងអាកាសធាតុក្រុងប៉ារីស COP21 ឆ្នាំ២០១៥។ គេបានដឹងជាស្រេចហើយថាតុល្យការមិនសូវល្អទេ បើយោងតាមរបាយការណ៍កាលពីខែតុលា។ នៅក្នុងការសិក្សាចុងក្រោយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីអាកាសធាតុ ផែនដីកំពុងឡើងកម្តៅក្នុងទិសដៅ ២,៥ទៅ២,៩អង្សានៅដំណាច់សតវត្សរ៍ ពោលគឺឆ្ងាយពីកម្មវត្ថុក្រុងប៉ារីសឆ្ងាយណាស់។ ប៉ុន្តែ មនុស្សជាតិនៅតែអាចកំរិតការឡើងកម្តៅសីតុណ្ហភាពផែនដីបាននៅឡើយ ប្រសិនបើមានសកម្មភាពភ្លាមនិងខ្លាំងក្លា។
ដូច្នេះទោះល្អឬមិនល្អក៏ដោយ ក៏តុល្យការសរុបបាននៅក្នុងសន្និសីទលើកនេះនឹងអាចជួយចង្អុលបង្ហាញឱ្យឃើញអំពីចំណុចខ្វះខាត ហើយCOP28ត្រូវកំណត់អំពីកម្មវត្ថុដែលត្រូវធ្វើនៅដំណាក់កាលបន្ទាប់ ពីពេលនេះដល់ឆ្នាំ២០៣០ ដើម្បីតម្រែតម្រង់ទិស។
កម្មវត្ថុនេះ ត្រូវសម្រេចព្រមព្រៀងដោយរដ្ឋជាសមាជិកទាំងអស់ ប៉ុន្តែសន្និសីទកំពុងខ្វែងគ្នាលើបីចំណុចធំៗ។
COP28នឹងសម្រេចដើរចេញពីថាមពលផូស៊ីល?
ទីមួយគឺអនាគតថាមពលផូស៊ីល។ ថាមពលផូស៊ីលដែលរួមមាន ថាមពលធ្យូងថ្ម ប្រេងកាត ប្រេងសាំង និងឧស្ម័នហ្កាស ជាដើមហេតុនាំចម្បងនាំមានឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់និងការឡើងកម្តៅនៃភពផែនដី។ នៅក្នុងCOP26 រដ្ឋជាច្រើនបានប្តេជ្ញាបោះបង់ថាមពលធ្យូងថ្មជាបណ្តើរៗបន្តិចម្តងៗ។ តែថាមពលផូស៊ីលផ្សេងទៀតមិនត្រូវបានលើកមកនិយាយទេ។ អ៊ីចឹងហើយបានជារដ្ឋខ្លះព្រមទាំងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលចង់លើយកបញ្ហាចំហេះផូស៊ីលទាំងអស់មកលាតត្រដាងនៅលើតុសន្និសីទCOP28នេះ។
ត្រូវនិយាយអំពីថាមពលផូស៊ីលដែលជាប្រធានបទដ៏រសើបបំផុតហើយ សន្និសីទត្រូវប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងប្រទេសផលិតថាមពលផូស៊ីលទៀត។ ម្ចាស់ផ្ទះអ្នករៀបចំសន្និសីទអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមជាប្រទេសផលិតប្រេង(ថាមពលផូស៊ីល) លំដាប់ទី៧នៅលើពិភពលោក។ អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមនិងបណ្តាប្រទេសដែលរំពឹងខ្លាំងលើថាមពលផូស៊ីល ចង់ឱ្យCOP28ផ្ចង់គិតគូរលើបច្ចេកវិទ្យាទំនើបជាន់ក្រោយសម្រាប់ចាប់និងស្តុកទុកឧស្ម័នកាបូនិក មិនឱ្យសាយភាយបំពុលបរិយាកាស ដែលភ្នាក់ងារថាមពលអន្តរជាតិក៏យល់ថាជាបច្ចេកវិទ្យាអាចជួយសម្រេចកម្មវត្ថុអាកាសធាតុបាន និងចង់ផ្តោតការគិតគូរខ្លាំងដល់ថាមពលកើតឡើងវិញ។
ថាមពលកើតឡើងវិញ ជាចំណុចខ្ទាស់ទីពីរ។ សហភាពអឺរ៉ុប សហរដ្ឋអាមេរិក និងអេមីរ៉ាតស្នើកំណត់កម្មវត្ថុ បង្កើនសមត្ថភាពប្រើប្រាស់ថាមពលស្អាតបីដង។ គ្រប់គ្នាពេញចិត្តនឹងគំនិតផ្តួចផ្តើមនេះតែអង្គការការពារបរិស្ថានខ្លាចថាCOP28ជាការបង្វែរចំណាប់អារម្មណ៍ចេញពីការគិតគូរបញ្ចប់ការប្រើប្រាស់ថាមពលផូស៊ីល។ ថាមពលកើតឡើងវិញក៏ពិតជាសំខាន់ខ្លាំងមែនហើយ គ្រាន់តែថាសម្រាប់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ពួកគេត្រូវការហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ធ្វើវិនិយោគថាមពលស្អាត។ តើបានថវិកាមកពីណា?
តើនរណាជាអ្នកផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានអាកាសធាតុ?
នេះចំណោទទីបី ដែលនឹងមានតស៊ូមតិយ៉ាងផុសផុសក្នុងរយៈពេល១៤ថ្ងៃនៃសន្និសីទ។ កាលពីCOP27 បានសម្រេចបង្កើតមូលនិធិ ប៉ះប៉ូវការខូចខាត សម្រាប់ជួយប្រទេសក្រីក្រនិងកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដែលជាជនរងគ្រោះមហន្តរាយអាកាសធាតុបណ្តាលមកពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ បើតាមរបាយការណ៍របស់សាកលវិទ្យាល័យDelaware ក្នុងមួយឆ្នាំ២០២២ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបានធ្វើឱ្យពិភពលោកខាងបង់អស់ដល់៦,៣%នៃផលិតផលសរុបរបស់ពលរដ្ឋសកម្មនៅលើផែនដី។ ជាការខាតបង់ដោយផ្ទាល់ ដោយការខាតបង់ផលិតកម្មក្នុងស្រុក ទិន្និផលកសិកម្ម និងថាមពល ព្រមទាំងជាការខាតបង់ក្នុងវិស័យវិនិយោគ។ ហើយដោយគ្មានការភ្ញាក់ផ្អើល គឺប្រទេសដែលមិនជឿនលឿន កំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដែលរងគ្រោះនិងបន្ទុកធ្ងន់ជាងគេ។
ក្រុមប្រទេសអ្នកមានបានសន្យាផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់ក្រុមប្រទេសក្រីក្រីចំនួន ១០០ពាន់លាន។ ពាក្យសន្យាត្រូវសម្រេចឱ្យបានជាក់ស្តែងនៅឆ្នាំនេះ។ តែសេចក្តី ត្រូវការ មានទំហំដល់ទៅ២ទ្រីលាន(២០០០ពាន់លាន)ឯណោះក្នុងមួយឆ្នាំៗ។
ក្រៅអំពីខ្លឹមសារនៃប្រធានបទខ្វែងគ្នានេះ ជោគវាសនានិងជំនឿទុកចិត្តលើCOPកំពុងរងការគំរាមកំហែងយ៉ាងខ្លាំង។ ប្រសិនបើCOP28 មិនអាចសម្រេចលទ្ធផលអ្វីដោយជាក់លាក់និងប្រកបដោយមហិច្ឆតាទេ នៅ៨ឆ្នាំក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស ក្នុងពេលដែលឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ កាបូន បន្តកើនឡើងជាលំដាប់ ហើយប្រមុខដឹកនាំសន្និសីទជាប្រទេសផលិតប្រេងទៀត នោះពិភពលោកច្បាស់ជាអស់ជំនឿ និងបន្ទោសCOPជាមិនខាន៕