ភ្នំពេញ៖ ទស្សនវិទូជនជាតិក្រិច លោក សូក្រាត បានបន្សល់ទ្រឹស្តីសំខាន់ៗជាច្រើន តាំងពីជាង២ពាន់ឆ្នាំមុន ដើម្បីអប់រំមនុស្សនៅក្នុងសង្គម។ តើមានទ្រឹស្តីអ្វីខ្លះ ដែលសូក្រាតបន្សល់ទុក?
១) ត្រូវយល់ដឹងពីដំណើរប្រព្រឹត្តទៅរបស់ធម្មជាតិ ព្រោះ ធម្មជាតិ បានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយជីវិតមនុស្ស។ មនុស្សរស់នៅជាមួយធម្មជាតិ។ ដូច្នេះ ការប្រែប្រួលរបស់ធម្មជាតិ គឺមានឥទ្ធិពលលើជីវភាពរស់នៅរបស់មនុស្ស។
២) ត្រូវយល់ដឹងអ្វីដែលនៅជិតយើង មុននឹងយល់ដឹងអ្វីដែលនៅឆ្ងាយពីយើង។
៣) ត្រូវស្គាល់ខ្លួនឯងដោយខ្លួនឯង ព្រោះ គ្មាននរណាស្គាល់យើងច្បាស់ ជាងយើងនោះទេ។
៤) ត្រូវដុសខាត់ព្រលឹង ឲ្យបានប្រសើរជាងដុសខាត់រាងកាយ ព្រោះ ការសម្អាតផ្លូវចិត្ត បណ្តុះគំនិតគុណធម៌ មិនមែនជាការងារស្រួលដូចសម្អាតរាងកាយនោះទេ។ ដូច្នេះ មនុស្សត្រូវព្យាយាមពង្រឹងភាពខាងក្នុង ឲ្យបានច្រើនដើម្បីអប់រំខ្លួនឲ្យមានសន្តានចិត្តជ្រះថ្លា មានសីលធម៌ក្នុងការរស់នៅ និងប្រកបដោយគតិបណ្ឌិត។
៥) ត្រូវនិយមប្រើពាក្យថា«ខ្ញុំមិនចេះអ្វីសោះ» មានន័យថា មនុស្សរៀនរហូតដល់ស្លាប់។ ដូច្នេះ បើមនុស្សនិយាយថា ខ្លួនឯងចេះសព្វគ្រប់នោះ គឺជាការអួតអាង។ តែការពិតមនុស្សមិនដែលចេះសព្វគ្រប់នោះទេ ពោលគឺមនុស្សត្រូវរៀនបន្ថែមរហូត។ បើយើងនិយមប្រើពាក្យថា ខ្ញុំមិនចេះអ្វីសោះ គឺយើងជាមនុស្សទទួលគំនិតបន្ថែមទៀតពីអ្នកដទៃ ពីព្រោះ យើងបើកចំហ ចាំទទួលចំណេះដឹងពីអ្នកដទៃបន្ថែម។ តែបើយើងនិយាយថា ខ្ញុំចេះអស់ហើយ មានន័យថា យើងបិទខួរក្បាលលែងទទួលគំនិតអ្នកដទៃ។
៦)ត្រូវជជែកគ្នា ដើម្បីរកការពិត ព្រោះការជជែកគ្នា គឺជាវិធីបង្កើតគំនិត។
៧)លទ្ធផលដែលល្អ គឺជាលទ្ធផលដែលទទួលការរិះគន់រួចហើយ។
៨)ពុំមាននរណាម្នាក់ កាចដោយចេតនានោះទេ។ មនុស្សម្នាក់ៗសុទ្ធតែមានបំណងល្អ តែប្រសិនបើប្រែជាអាក្រក់វិញនោះ គឺពិតជាមានបុព្វហេតុ ដូចជា បុព្វហេតុផ្ទាល់ខ្លូន ឬក្រៅខ្លួន៕
(ដកស្រង់ពីសៀវភៅ«វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងប្រវត្តិគំនិតនយោបាយ»រៀបរៀងដោយ បណ្ឌិត ឈុន សារ៉េត)