ពីនេះ ពីនោះ
«ដើរឲ្យមានបី ស្ដីឲ្យមានបួន» បង្កប់ន័យដែលអ្នកអានភាគច្រើនយល់មិនដល់
×![]()
ភ្នំពេញ៖ សុភាសិតខ្មែរមួយដែលលើកឡើងថា«ដើរឲ្យមានបី ស្ដីឲ្យមានបួន» គឺជាសុភាសិតមួយដែលធ្វើឲ្យអ្នកបកស្រាយ មិនហ៊ានអះអាងថាការបកស្រាយរបស់ខ្លួនមានភាពត្រឹមត្រូវតាមអត្ថន័យដើមនោះឡើយ។ ចំពោះសុភាសិតនេះ មានការបកស្រាយអត្ថន័យផ្សេងៗគ្នា ប៉ុន្តែអ្នកបកស្រាយមិនអាចប្រាកដក្នុងចិត្តថា ធាតុពិតនៃបំណងរបស់ចាស់បុរាណខ្មែរ លោកលើកឡើងសុភាសិតនេះក្នុងន័យបែបណានោះទេ? តែទោះជាយ៉ាងណា សម្ដីមួយដែលចេញពីមនុស្សម្នាក់គេមិនអាចដឹងពីគោលដៅពិត ឬអត្ថន័យពិតទាំងស្រុងបាននោះទេ។ ប៉ុន្តែអ្នកបកស្រាយ អាចទទួលយកអត្ថន័យណាដែលមានលក្ខណៈសមរម្យ អាចទទួលយកបាន។ 
ចំពោះសុភាសិតមួយនេះ នៅក្នុងទស្សនៈព្រះពុទ្ធសាសនា ពុទ្ធសាសនិកដែលមានការយល់ដឹងពីធម៌ព្រះ គេបានបកស្រាយថា «ដើរឲ្យមានបី» គឺក្នុងន័យថា នៅពេលជនប្រុសស្រីទាំងឡាយធ្វើដំណើរទៅទីជិតទីឆ្ងាយ ត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់នូវធម៌បី គឺ មិនសម្លាប់ មិនលួច និងមិនប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាម។ ចំណែក «ស្ដីឲ្យមានបួន» គឺក្នុងន័យថា ត្រូវប្រតិបត្តិឲ្យបាននូវធម៌និយាយស្ដីគឺការ មិនកុហក១ មិនញុះញង់១ មិនជេរប្រទេច១ និង មិននិយាយអត់ប្រយោជន៍១(ឧទាហរណ៍ ការដើរព្រៃពាក្យសម្ដីគ្មានប្រយោជន៍មួយចំនួនក៏អាចបង្ករជាបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់។ ដូចជាការនិយាយថា «ខ្ញុំមិនខ្លាចទេខ្លា» ពាក្យសម្ដីបែបនេះ ជាលក្ខណៈជំនឿអរូបីយ សម័យមុនច្បាស់ណាស់ ប្រាកដជាហេតុភេទណាមួយកើតឡើងជាមិនខាន»។ (ដកស្រង់៖ កម្រង់ពាក្យអប់រំ ដកស្រង់ពីព្រះពុទ្ធសាសនា, រៀបរៀងដោយ ភិក្ខុ គូ សុភាព)
ក្នុងនោះផងដែរមានទស្សនៈមួយចំនួនគេបកស្រាយសុភាសិតនេះថា «ដើរឲ្យមានបី» គឺត្រូវដើរឲ្យមានការគិតពីពេលវេលា ដើរឲ្យមានគោលបំណងច្បាស់លាស់ ដើរឲ្យមានផែនការច្បាស់លាស់។ ព្រោះថាមនុស្សដែលដើរគ្មានគិតគូរពីពេលវេលា គ្មានគោលដៅ គ្មានផែនការ វាមិនខុសឡើយពីមនុស្សអាវាសែនោះទេ ហើយការធ្វើដំណើរនោះគ្មានន័យអ្វីទាំងអស់ នោះគឺស្មើការចំណាយជីវិតចោលទៅតាមពេលវេលា។ ចំណែកការស្ដីឲ្យមានបួននោះគឺនៅពេលទៅណាមកណា បុគ្គលទាំងអស់មិនត្រូវ និយាយដើមគេ ជេរប្រមាថគេ គំរាមកំហែងអ្នកដទៃ កុហកបោកប្រាស់អ្នកដទៃ ដែលទង្វើទាំងនេះសុទ្ធតែជាទង្វើនាំឲ្យបុគ្គលខ្លួនឯងមានបញ្ហា និងអាប់ឱនតម្លៃផ្ទាល់ខ្លួន។
យ៉ាងណាមិញក្នុងគំនិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ជាពិសេសចាស់ៗនៅស្រុកស្រែចម្ការ លោកមិនបានគិតដល់ន័យព្រះធម៌ ឬអត្ថន័យស៊ីជម្រៅអ្វីទេ។ ប៉ុន្តែចំពោះអត្ថន័យនៃសុភាសិតនេះ លោកយកមកប្រៀបធៀបជាមួយពិសោធន៍ជីវិតប្រចាំថ្ងៃ របស់លោកតែប៉ុណ្ណោះ។ ជាក់ស្ដែងនៅពេលដែលលោកនិយាយថា កូនប្រុសស្រី ទៅណាមកណាត្រូវ«ដើរឲ្យមានបី ស្ដីឲ្យមានបួន» នោះគឺលោកចង់និយាយថា នៅពេលធ្វើដំណើរវែងឆ្ងាយ ប្រសិនដើរមានគ្នាបីនាក់ ច្បាស់ណាស់ប្រសិនបើមានម្នាក់ មានបញ្ហា ហេតុនេះមានមនុស្សពីរនាក់ផ្សេងទៀតអាចជួយ និងយកមកផ្ទះវិញបាន។ ព្រោះកត្តានេះវាប្រសើរជាងទៅណាមកណា មានគ្នាពីនាក់ មានបញ្ហាមិនដឹងត្រូវដោះស្រាយដោយរបៀបណានោះទេ។ ក្នុងន័យម្យ៉ាងទៀត លោកគិតត្រឹមថា បើមានគ្នាបីនាក់ ទោះពីរនាក់មានជម្លោះជាមួយគ្នា យ៉ាងហោចណាស់មានមនុស្សម្នាក់ជាអាជ្ញាកណ្ដាល អាចសម្របសម្រួល មិនឲ្យបញ្ហាធំកើតឡើងបាន។ នោះដើរមានបីគឺសំខាន់ណាស់។ រីឯ «ស្ដីឲ្យមានបួន» ចាស់ស្រុកស្រែលោកគិតដល់ថា ពេលនិយាយស្ដីត្រូវចេះមាន ទី១ យុត្តិធម៌ ដែលជាពាក្យត្រឹមត្រូវ មិននិយាយអ្វីហួសពីការពិត មិនបំពានអ្នកដទៃ ដែលនាំឲ្យមានភាពអយត្តិធម៌។ ទី២ និយាយត្រូវតែមានការអធ្យាស្រ័យ ដែលជាពាក្យពេចន៍ប្រកបដោយការសង្គ្រោះ។ ទី៣ និយាយដោយសន្ដានចិត្តទូលាយ ដែលពាក្យសម្ដីទាំងនេះ អ្នកស្ដាប់ហើយមានអារម្មណ៍កក់ក្ដៅក្នុងចិត្តព្រោះសម្ដីទាំងនេះបង្ហាញពីចិត្តសប្បុរសធម៌ និងទី៤ គឺត្រូវនិយាយពាក្យពេចន៍ដែលមិនភូតភរ មិនមុសារគេ ប៉ុន្តែត្រូវនិយាយស្ដីពាក្យដែលមានតម្លៃ បង្ហាញភាពជឿជាក់ដល់អ្នកដទៃ។ (ដកស្រង់៖ អត្ថាធិប្បាយសុភាសិត សម្រាយបំភ្លឺ សម្រាប់ថ្នាក់ទំនើបទូទៅ, រៀបរៀងដោយលោក សែម សូរ និង អ៊ឹន សារុន)
ប៉ុន្តែបន្ថែមពីការបកស្រាយអត្ថន័យមួយចំនួនខាងលើ គេអាចពិនិត្យបន្តិចទៀតទៅលើទំនៀមទម្លាប់របស់ប្រជាជនខ្មែរពីសម័យមុនអំពីការធ្វើដំណើរ និងនិយាយស្ដី គឺមានបែបផែនប្រពៃណីមួយច្បាស់លាស់។ ហើយទំនៀមទម្លាប់នោះ ក៏អាចជាប់ទាក់ទងជាមួយអត្ថន័យសុភាសិតថា «ដើរឲ្យមានបី ស្ដីឲ្យមានបួន» ផងដែរ។ កត្តានេះ គេអាចនិយាយបានថា នៅពេលដែលលោកប្រាប់ថា ធ្វើដំណើរគឺត្រូវ «ដើរឲ្យមានបី» នោះគឺចង់សំដៅថា ទី១ គឺត្រូវមានចំណីអាហារទៅជាមួយ។ ទី២ គឺត្រូវមានសំណុំ(អង្រឹង)សម្រាប់សម្រាកមួយ និងទី៣ គឺត្រូវមានទឹកបំពង់តាមជាមួយ។ មូលហេតុដែលអាចនិយាយបែបនេះ ព្រោះជាទូទៅប្រជាជនខ្មែរសម័យមុនលោកតែងតែទៅណាមកណា មិនភ្លេចឡើយរបស់ទាំងបីនេះក្រៅពីសម្ភារផ្សេងទៀត ព្រោះដើម្បីការពារការស្រេកឃ្លាន និងអស់កម្លាំង។ ចំណែក«ស្ដីឲ្យមានបួន»នោះវិញ គឺទាក់ទងជាមួយសុជីវធម៌ខ្មែរនៅក្នុងការនិយាយស្ដី។ មានន័យថា លោកចង់អបរំ ពេលដែលយើងនិយាយស្ដី ឬសន្ទនាជាមួយដៃគូរ យើងត្រូវគិតដល់សុជីវធម៌របស់ខ្មែរយើងដែលមានតាំងពីបុរាណមកនោះ។ ព្រោះពេលនិយាយស្ដីគឺត្រូវចេះប្រើប្រាស់ពាក្យបួនម៉ាត់នោះ គឺ បាទ ចាស អរគុណ នឹងសុំទោស ។ ដោយហេតុថា ពាក្យទាំងបួននេះ មានមូលដ្ឋានអត្ថន័យផ្នែកសីលធម៌យ៉ាងសំខាន់ ដើម្បីឲ្យកិច្ចសន្ទនាមួយមានភាពរស់រវើក និងមានភាពស្និតស្នាល។
ជារួមមក ការបកស្រាយសុភាសិតថា«ដើរឲ្យមានបី ស្ដីឲ្យមានបួន» គឺពិតជាមានភាពលំបាកក្នុងការកំណត់ថា អត្ថន័យមួយណាដែលជាអត្ថន័យពិត។ ដោយឡែក ការបកស្រាយខាងលើ បើមើលតាមហេតុផល គឺសុទ្ធតែអាចទទួលយកបានដូចគ្នា ទោះស្ថិតនៅក្នុងជ្រុងមួយណាក៏ដោយ គឺសុទ្ធតែមានតម្លៃ និងផ្ដល់ការអប់រំដូចគ្នា។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់បំផុតចំពោះសុភាសិតមួយនេះ គឺតម្លៃនៃការអប់រំ ចំពោះការធ្វើដំណើរ និងការនិយាយស្ដី។ ព្រោះថា នៅពេលធ្វើដំណើរទៅទីណាមួយ បើសិនជាបុគ្គលគ្រប់រូប មិនចេះរៀបចំខ្លួន ឬ មិនប្រុងប្រយ័ត្ន ហើយនិយាយស្ដីគ្មានគោលការណ៍ត្រឹមត្រូវ សុជីវធម៌នោះទេ ច្បាស់ណាស់ សុវត្តិភាព សន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួន និងផលដែលទទួលបានក៏តាមនោះដែរ៕
ចំពោះសុភាសិតមួយនេះ នៅក្នុងទស្សនៈព្រះពុទ្ធសាសនា ពុទ្ធសាសនិកដែលមានការយល់ដឹងពីធម៌ព្រះ គេបានបកស្រាយថា «ដើរឲ្យមានបី» គឺក្នុងន័យថា នៅពេលជនប្រុសស្រីទាំងឡាយធ្វើដំណើរទៅទីជិតទីឆ្ងាយ ត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់នូវធម៌បី គឺ មិនសម្លាប់ មិនលួច និងមិនប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាម។ ចំណែក «ស្ដីឲ្យមានបួន» គឺក្នុងន័យថា ត្រូវប្រតិបត្តិឲ្យបាននូវធម៌និយាយស្ដីគឺការ មិនកុហក១ មិនញុះញង់១ មិនជេរប្រទេច១ និង មិននិយាយអត់ប្រយោជន៍១(ឧទាហរណ៍ ការដើរព្រៃពាក្យសម្ដីគ្មានប្រយោជន៍មួយចំនួនក៏អាចបង្ករជាបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់។ ដូចជាការនិយាយថា «ខ្ញុំមិនខ្លាចទេខ្លា» ពាក្យសម្ដីបែបនេះ ជាលក្ខណៈជំនឿអរូបីយ សម័យមុនច្បាស់ណាស់ ប្រាកដជាហេតុភេទណាមួយកើតឡើងជាមិនខាន»។ (ដកស្រង់៖ កម្រង់ពាក្យអប់រំ ដកស្រង់ពីព្រះពុទ្ធសាសនា, រៀបរៀងដោយ ភិក្ខុ គូ សុភាព)
ក្នុងនោះផងដែរមានទស្សនៈមួយចំនួនគេបកស្រាយសុភាសិតនេះថា «ដើរឲ្យមានបី» គឺត្រូវដើរឲ្យមានការគិតពីពេលវេលា ដើរឲ្យមានគោលបំណងច្បាស់លាស់ ដើរឲ្យមានផែនការច្បាស់លាស់។ ព្រោះថាមនុស្សដែលដើរគ្មានគិតគូរពីពេលវេលា គ្មានគោលដៅ គ្មានផែនការ វាមិនខុសឡើយពីមនុស្សអាវាសែនោះទេ ហើយការធ្វើដំណើរនោះគ្មានន័យអ្វីទាំងអស់ នោះគឺស្មើការចំណាយជីវិតចោលទៅតាមពេលវេលា។ ចំណែកការស្ដីឲ្យមានបួននោះគឺនៅពេលទៅណាមកណា បុគ្គលទាំងអស់មិនត្រូវ និយាយដើមគេ ជេរប្រមាថគេ គំរាមកំហែងអ្នកដទៃ កុហកបោកប្រាស់អ្នកដទៃ ដែលទង្វើទាំងនេះសុទ្ធតែជាទង្វើនាំឲ្យបុគ្គលខ្លួនឯងមានបញ្ហា និងអាប់ឱនតម្លៃផ្ទាល់ខ្លួន។
យ៉ាងណាមិញក្នុងគំនិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ជាពិសេសចាស់ៗនៅស្រុកស្រែចម្ការ លោកមិនបានគិតដល់ន័យព្រះធម៌ ឬអត្ថន័យស៊ីជម្រៅអ្វីទេ។ ប៉ុន្តែចំពោះអត្ថន័យនៃសុភាសិតនេះ លោកយកមកប្រៀបធៀបជាមួយពិសោធន៍ជីវិតប្រចាំថ្ងៃ របស់លោកតែប៉ុណ្ណោះ។ ជាក់ស្ដែងនៅពេលដែលលោកនិយាយថា កូនប្រុសស្រី ទៅណាមកណាត្រូវ«ដើរឲ្យមានបី ស្ដីឲ្យមានបួន» នោះគឺលោកចង់និយាយថា នៅពេលធ្វើដំណើរវែងឆ្ងាយ ប្រសិនដើរមានគ្នាបីនាក់ ច្បាស់ណាស់ប្រសិនបើមានម្នាក់ មានបញ្ហា ហេតុនេះមានមនុស្សពីរនាក់ផ្សេងទៀតអាចជួយ និងយកមកផ្ទះវិញបាន។ ព្រោះកត្តានេះវាប្រសើរជាងទៅណាមកណា មានគ្នាពីនាក់ មានបញ្ហាមិនដឹងត្រូវដោះស្រាយដោយរបៀបណានោះទេ។ ក្នុងន័យម្យ៉ាងទៀត លោកគិតត្រឹមថា បើមានគ្នាបីនាក់ ទោះពីរនាក់មានជម្លោះជាមួយគ្នា យ៉ាងហោចណាស់មានមនុស្សម្នាក់ជាអាជ្ញាកណ្ដាល អាចសម្របសម្រួល មិនឲ្យបញ្ហាធំកើតឡើងបាន។ នោះដើរមានបីគឺសំខាន់ណាស់។ រីឯ «ស្ដីឲ្យមានបួន» ចាស់ស្រុកស្រែលោកគិតដល់ថា ពេលនិយាយស្ដីត្រូវចេះមាន ទី១ យុត្តិធម៌ ដែលជាពាក្យត្រឹមត្រូវ មិននិយាយអ្វីហួសពីការពិត មិនបំពានអ្នកដទៃ ដែលនាំឲ្យមានភាពអយត្តិធម៌។ ទី២ និយាយត្រូវតែមានការអធ្យាស្រ័យ ដែលជាពាក្យពេចន៍ប្រកបដោយការសង្គ្រោះ។ ទី៣ និយាយដោយសន្ដានចិត្តទូលាយ ដែលពាក្យសម្ដីទាំងនេះ អ្នកស្ដាប់ហើយមានអារម្មណ៍កក់ក្ដៅក្នុងចិត្តព្រោះសម្ដីទាំងនេះបង្ហាញពីចិត្តសប្បុរសធម៌ និងទី៤ គឺត្រូវនិយាយពាក្យពេចន៍ដែលមិនភូតភរ មិនមុសារគេ ប៉ុន្តែត្រូវនិយាយស្ដីពាក្យដែលមានតម្លៃ បង្ហាញភាពជឿជាក់ដល់អ្នកដទៃ។ (ដកស្រង់៖ អត្ថាធិប្បាយសុភាសិត សម្រាយបំភ្លឺ សម្រាប់ថ្នាក់ទំនើបទូទៅ, រៀបរៀងដោយលោក សែម សូរ និង អ៊ឹន សារុន)
ប៉ុន្តែបន្ថែមពីការបកស្រាយអត្ថន័យមួយចំនួនខាងលើ គេអាចពិនិត្យបន្តិចទៀតទៅលើទំនៀមទម្លាប់របស់ប្រជាជនខ្មែរពីសម័យមុនអំពីការធ្វើដំណើរ និងនិយាយស្ដី គឺមានបែបផែនប្រពៃណីមួយច្បាស់លាស់។ ហើយទំនៀមទម្លាប់នោះ ក៏អាចជាប់ទាក់ទងជាមួយអត្ថន័យសុភាសិតថា «ដើរឲ្យមានបី ស្ដីឲ្យមានបួន» ផងដែរ។ កត្តានេះ គេអាចនិយាយបានថា នៅពេលដែលលោកប្រាប់ថា ធ្វើដំណើរគឺត្រូវ «ដើរឲ្យមានបី» នោះគឺចង់សំដៅថា ទី១ គឺត្រូវមានចំណីអាហារទៅជាមួយ។ ទី២ គឺត្រូវមានសំណុំ(អង្រឹង)សម្រាប់សម្រាកមួយ និងទី៣ គឺត្រូវមានទឹកបំពង់តាមជាមួយ។ មូលហេតុដែលអាចនិយាយបែបនេះ ព្រោះជាទូទៅប្រជាជនខ្មែរសម័យមុនលោកតែងតែទៅណាមកណា មិនភ្លេចឡើយរបស់ទាំងបីនេះក្រៅពីសម្ភារផ្សេងទៀត ព្រោះដើម្បីការពារការស្រេកឃ្លាន និងអស់កម្លាំង។ ចំណែក«ស្ដីឲ្យមានបួន»នោះវិញ គឺទាក់ទងជាមួយសុជីវធម៌ខ្មែរនៅក្នុងការនិយាយស្ដី។ មានន័យថា លោកចង់អបរំ ពេលដែលយើងនិយាយស្ដី ឬសន្ទនាជាមួយដៃគូរ យើងត្រូវគិតដល់សុជីវធម៌របស់ខ្មែរយើងដែលមានតាំងពីបុរាណមកនោះ។ ព្រោះពេលនិយាយស្ដីគឺត្រូវចេះប្រើប្រាស់ពាក្យបួនម៉ាត់នោះ គឺ បាទ ចាស អរគុណ នឹងសុំទោស ។ ដោយហេតុថា ពាក្យទាំងបួននេះ មានមូលដ្ឋានអត្ថន័យផ្នែកសីលធម៌យ៉ាងសំខាន់ ដើម្បីឲ្យកិច្ចសន្ទនាមួយមានភាពរស់រវើក និងមានភាពស្និតស្នាល។
ជារួមមក ការបកស្រាយសុភាសិតថា«ដើរឲ្យមានបី ស្ដីឲ្យមានបួន» គឺពិតជាមានភាពលំបាកក្នុងការកំណត់ថា អត្ថន័យមួយណាដែលជាអត្ថន័យពិត។ ដោយឡែក ការបកស្រាយខាងលើ បើមើលតាមហេតុផល គឺសុទ្ធតែអាចទទួលយកបានដូចគ្នា ទោះស្ថិតនៅក្នុងជ្រុងមួយណាក៏ដោយ គឺសុទ្ធតែមានតម្លៃ និងផ្ដល់ការអប់រំដូចគ្នា។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់បំផុតចំពោះសុភាសិតមួយនេះ គឺតម្លៃនៃការអប់រំ ចំពោះការធ្វើដំណើរ និងការនិយាយស្ដី។ ព្រោះថា នៅពេលធ្វើដំណើរទៅទីណាមួយ បើសិនជាបុគ្គលគ្រប់រូប មិនចេះរៀបចំខ្លួន ឬ មិនប្រុងប្រយ័ត្ន ហើយនិយាយស្ដីគ្មានគោលការណ៍ត្រឹមត្រូវ សុជីវធម៌នោះទេ ច្បាស់ណាស់ សុវត្តិភាព សន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួន និងផលដែលទទួលបានក៏តាមនោះដែរ៕
Tag:
សុភាសិតខ្មែរ
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
«មជ្ឈការ»មានន័យខុសពី«វិមជ្ឈការ»ដូចម្តេច?
1 សប្តាហ៍
