ជាតិ
បទយកការណ៍ / បទសម្ភាសន៍
លោកតា វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ និយាយរម្លឹកពីការកសាងរាជធានីភ្នំពេញពីអតីតកាល (ភាគទី១)
×![]()
ដោយ: ថ្មីៗ
ភ្នំពេញ៖ លោកស្ថាបត្យករ វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ កើតនៅឆ្នាំ១៩២៦ នៅក្នុងខេត្តកំពត ហើយនៅឆ្នាំ២០១៥នេះ លោកមានអាយុ៨៩ឆ្នាំ។ លោក វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ គឺជាសិស្សទី១ដែលបានប្រឡងជាប់បាក់ឌុបនៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិនៅឆ្នាំ១៩៤៤ ។ នៅឆ្នាំ១៩៤៧-១៩៥៦ លោកបានទៅសិក្សាផ្នែកស្ថាបត្យកម្មនៅទីក្រុងបារីស ប្រទេសបារាំង។ នៅជំនាន់នោះ កម្ពុជាគ្មានស្ថាបត្យករច្រើនទេ ហើយប្រជាជនទូទៅក៏មិនសូវស្គាល់អាជីពនេះដែរ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ កាលពីជំនាន់នោះ ស្ថាបត្យករ ពិបាករកប្រពន្ធជាងវិស្វករសំណង់។ ខាងក្រោមនេះ គឺជាបទសម្ភាសដែលលោកតា វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ បានធ្វើឡើងជាមួយវិទ្យាស្ថានសិល្បៈ និងវប្បធម៌រៃយំកាលពីឆ្នាំ២០០១ ។ នៅក្នុងបទសម្ភាសនេះ លោកតា វណ្ណ លើកឡើងពីប្រវត្តិនៃការកសាងទីក្រុងភ្នំពេញ និងស្នាដៃរបស់លោកកាលពីជំនាន់មុន៕ 
(បទសម្ភាសទាំងស្រុងដកស្រង់ចេញពីវិទ្យាស្ថានសិល្បៈ និងវប្បធម៌ REYUM)
រៃយំ៖ លោកតា គំនិតសាងសង់បែបនេះលោកតាបានគិតមុនគេឬ?
វ.ម៖ អត់ទេក្មួយ! ទ្រឹស្តី និងគំនិតប្រើខ្យល់ធម្មជាតិ ពន្លឺអីហ្នឹងជាគំនិត (model) ដែលគេធ្លាប់ប្រើនៅស្រុកគេដទៃទៀតរួចមកហើយ។
រៃយំ៖ កាលហ្នឹង ដើម្បីសាងសង់គម្រោង Le Front du Bassac បានថវិកាមកពីណា?
វ.ម៖ គំនិតរបស់រដ្ឋ គឺថាចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានលទ្ធភាពរស់នៅក្នុងផ្ទះណាមួយដោយខ្លួនឯងជាម្ចាស់ ទោះបីជាអ្នកក្រីក្រក៏ដោយ។ ម្ល៉ោះហើយរដ្ឋមិនចង់សង់ផ្ទះច្រើនដោយខ្លួនឯង ហើយជួលឲ្យគេនៅរហូត។ បើធ្វើដូចអញ្ចឹង រដ្ឋជាម្ចាស់ផ្ទះ អ្នកជួលគេមិនរវល់ គេអត់ថែទាំផ្ទះ វាឆាប់ខូចនិងហិនហោច។ ដូច្នោះពេលនោះរដ្ឋយើងមានគំនិតសាងសង់ផ្ទះមួយចំនួនសម្រាប់អ្នកក្រល្មមៗអាចជួលក្នុងម្លៃថោកល្មម តែនៅពេលគេរស់នៅនិងបង់ថ្លៃផ្ទះនោះយូរៗទៅ ឧទាហរណ៍ ក្នុងរយៈពេលម្ភៃឆ្នាំ ផ្ទះនោះនឹងក្លាយទៅជារបស់អ្នកជួលនោះតែម្តង មានន័យថាគេក្លាយទៅជាម្ចាស់ផ្ទះ។ ដល់អញ្ចឹងគេមានចិត្តចង់ថែទាំ និងកែច្នៃរៀបចំផ្ទះឲ្យបានល្អ។ ម្ល៉ោះហើយ សម័យនោះមានលុយកាក់មួយប្រភេទដែលគេហៅថា caisse de pension de retraite មានន័យថាលុយសន្សំសម្រាប់ពេលរ៉ឺត្រែត (retraite) ។ លុយនេះតម្កល់នៅក្នុងធនាគារជាតិ ហើយមានប្រាក់ការ។ ដូច្នោះរដ្ឋបានខ្ចីប្រាក់ការលុយប៉ង់ស្យុង (pension) នោះមកសាងសង់ ហើយថ្លៃឈ្នូលផ្ទះនោះសងបណ្តើរៗទៅឲ្យគេវិញ។ នៅសម័យនោះមានស្រុកដូចជាសឹង្ហបុរី ដែលគេធ្វើអញ្ចឹងដែរ សព្វថ្ងៃនេះបានជោគជ័យល្អណាស់។
រៃយំ៖ លោកតា! មុនដំបូងផ្ទះនោះអ្នកណាមកនៅ ?
វ.ម៖ មុនដំបូងគឺសង់សម្រាប់កីឡាករដែលមកចូលរួមក្នុងហ្កាណេហ្វូ ហើយក្រោយមកមានគ្រូបង្រៀន និងមន្ត្រីរាជការខ្មែរបានចាប់ផ្តើមទិញផ្ទះនោះជាល្វែង (appartement) មួយៗ ហើយល្វែងដែលនៅសល់គឺរដ្ឋយកមកប្រើ ដើម្បីទទួលអ្នកឯកទេសអន្តរជាតិដែលមកធ្វើការនៅស្រុកខ្មែរ ដូចជាអ្នកស្រីម៉ាឌឺលែន ស៊ីតូ (Maddeleine Giteau) ជាដើម។ និយាយបញ្ជាក់ម្តងទៀតថា គំនិតនេះក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង បន្តិចម្តងៗខ្មែរនឹងកាន់តែមានលទ្ធភាពមកនៅទីនោះបានកាន់តែច្រើនឡើងៗ។
រៃយំ៖ មុនប៊ូលឌិញ នៅស្រុកខ្មែរគ្មានសំណង់ច្រើនជាន់អញ្ចឹងទេ ?
វ.ម៖ ធ្លាប់មានផ្ទះច្រើនជាន់និងជាប់គ្នាហើយ គេហៅ កំប៉ាត់ទីម៉ង់ ស៊ីន័រ (compartiment chinois) គឺសព្វថ្ងៃគេហៅផ្ទះល្វែងរបៀបចិន ទទឹង៤ម៉ែត្រត្រួតៗលើគ្នា ដូចនេះផ្ទះនីមួយៗច្រើនតែមានពីរជាន់ ឬមានឡៅតឿ នៅក្រោមផ្ទះខាងមុខគេលក់ឥវ៉ាន់ ខាងក្រោមមានផ្ទះបាយ មានកន្លែងធ្វើការ បង្កបង្កើនឥវ៉ាន់ដើម្បីលក់ ហើយគេនៅខាងលើ ឬនៅលើឡៅតឿ។ ផ្ទះរបៀបនេះហប់ខ្យល់បន្តិច តែកូនចៅចិនគេធ្លាប់នៅ គេអាចនៅបាន។
រៃយំ៖ លោកតា មកដល់ពេលនេះ បាននិយាយខ្លះៗអំពីការរៀបចំក្រុង ឥឡូវសុំនិយាយអំពីស្នាដៃលោកតាខ្លះៗ។
វ.ម៖ បាទ!
រៃយំ៖ គេច្រើននិយាយថា លោកតាជាស្ថាបត្យករខ្មែរទំនើបមួយដោយសារបានយកលក្ខណៈស្ថាបត្យកម្មខែ្មរបុរាណមកច្នៃប្រឌិតឲ្យក្លាយទៅជាស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មី លោកតាពន្យល់បញ្ហាបានទេ ?
វ.ម៖ តាមពិតទៅពិបាកឆ្លើយណាស់ក្មួយ បញ្ហាស្ថាបត្យកម្មមានបែបបទច្រើន មានបញ្ហារូបរាង (forme) មានបញ្ហាសោភ័ណភាព (esthétique) មានបញ្ហាហ្វុងសូណាស់លីតេ (fonctionnalité) ។ល។ មានកត្តាច្រើនណាស់ ត្រូវការពេលវេលាច្រើនដើម្បីវែកញែកឲ្យច្បាស់។ តែបើនិយាយសរុបឲ្យខ្លី ពិតមែន ក្នុងការសាងសង់នីមួយៗរបស់ខ្ញុំ គឺខ្ញុំតែងតែដកស្រង់គំនិតពីស្ថាបត្យកម្មខ្មែរប្រពៃណី។ ឧទាហរណ៍ក្នុងសំណង់១០០ខ្នង ខ្ញុំដកស្រង់គំនិតពីផ្ទះខ្មែរ តែខ្ញុំយកមកធ្វើដោយមានការពិចារណា កែច្នៃចំណុចខ្លះឲ្យវាប្រសើរឡើង ដូចជាបង្អួចផ្ទះខ្មែរមានរាងតូចបន្តិច ដូច្នេះពេលខ្ញុំធ្វើបង្អួចផ្ទះ១០០ខ្នង ខ្ញុំបានពង្រឹកឲ្យវែង ដើម្បីខ្យល់ចេញចូលកាន់តែល្អឡើង ម្យ៉ាងទៀតសសរផ្ទះខ្មែរច្រើនតែធ្វើអំពីឈើ វាឆាប់ពុក ម្ល៉ោះហើយខ្ញុំបានយកស៊ីម៉ង់ត៍មកប្រើ ដើម្បីឲ្យមាំបានយូរ ដូច្នេះមិនមែនចម្លងទាំងស្រុងទេ គឺដកស្រង់គំនិតល្អៗយកមកប្រើ។ ម្យ៉ាងទៀតតួនាទីនៃសំណង់ដែលយើងសាងសង់ត្រូវមានឲ្យច្បាស់លាស់ គឺឲ្យវាដំណើរការស្រួលទៅតាមបែបបទទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌។ បើសង់សម្រាប់ខ្មែរ យើងត្រូវយល់ថា ខ្មែរគេរស់នៅយ៉ាងម៉េច ភូមិសាស្ត្រមានពន្លឺ មានខ្យល់ឬអត់។ ស្ថាបត្យករត្រូវយល់ច្បាស់អំពីភារកិច្ចរបស់ខ្លួន គឺមិនមែនសង់សម្រាប់ខ្លួនឯងទេ គឺធ្វើសម្រាប់អ្នកដទៃដែលគេរស់នៅ។ ម្ល៉ោះហើយត្រូវយល់ឲ្យច្បាស់ ស្តាប់គេ មើលគេមុននឹងសង់។ និយាយឲ្យខ្លីទៅ គឺគិតឲ្យច្បាស់លាស់ទើបសង់។
រៃយំ៖ ពេលលោកតារៀននៅស្រុកបារាំង លោកតាបានឃើញសំណង់ស្ថាបត្យកម្មរបស់បារាំង តើគំនិតសំខាន់ៗមួយណាដែលលោកតាយកមកប្រើក្នុងស្រុកខ្មែរ។
វ.ម៖ អ្នកដែលជំនាញធំជាងគេបង្អស់ដែលបង្រៀនខ្ញុំគឺលោក Le Corbusier ដែលខ្ញុំទទួលរហូតមកដល់ឥឡូវ គឺខ្ញុំធ្វើតាមការបង្រៀនរបស់គាត់។ កូនសិស្សរបស់គាត់ គេមើលទៅដឹងភ្លាម មិនថាជប៉ុន បារាំង អាមេរិកកាំង ខ្មែរដូចខ្ញុំ។ គាត់សង់ផ្ទះសម្បែងដូចធ្វើចម្លាក់ គឺមានជម្រៅ មានកន្លែងពន្លឺ មានកន្លែងស្រមោល ផ្ទះនីមួយៗឲ្យដូចជារូបចម្លាក់មួយ។
រៃយំ៖ និយាយពីស្ទីល គេថាស្ទីលសំណង់លោកតាគឺមានលក្ខណៈខ្មែរ ទោះបីវាជាសំណង់ទំនើបក៏ដោយ ?
វ.ម៖ បើនិយាយពីសោភ័ណភាពហ្នឹង គឺថាមិនមែនគ្រាន់តែយកក្បាច់ខ្មែរមកបំពាក់ពេញលើសំណាង់នោះ ហើយហៅថាខ្មែរទេ។ សព្វថ្ងៃគេធ្វើអញ្ចឹងខ្ញុំមិនយល់សោះ គឺយើងត្រូវគិតន័យទូលំទូលាយជាងហ្នឹង។ ឧបមាថាសំណង់ម្តុំតំបន់បាសាក់ យើងត្រូវគិតពីបរិយាកាសជុំវិញ គឺថាឲ្យវាមានរូបរាងស្អាតផ្ទាល់ខ្លួនវាផង និងឲ្យវាស៊ីគ្នាជាមួយទេសភាពទូទៅផង។ ដូចសាលចតុមុខ បើក្មួយឯងមើលឲ្យច្បាស់ គឺថាបែរមុខទៅទន្លេផង និងបែរមុខមកខាងក្រុងផង គឺមានមុខទាំងសងខាងគ្មានមុខគ្មានក្រោយទេ។ ធ្វើដូច្នេះវាសមភ្នែក មើលពីខាងទន្លេទៅក៏បាន មើលពីខាងក្រុងទៅក៏បាន។ បើនិយាយពីប៊ូលឌិញវិញ បើមើលឲ្យច្បាស់គឺដូចម្រាមដៃអញ្ចឹង វាមានខ្ពស់មានទាប មិនមែនដូចប្រអប់ទ្រវែងដូចគេយកមកកែសព្វថ្ងៃនេះទេ។ ខ្ញុំមិនពេញចិត្តសោះដែលគេយកប៊ូលឌិញហ្នឹងមកកែអញ្ចឹង។ កាលខ្ញុំគិតសាងសង់គឺដូចនៅក្រុងញូយ៉ក គេធ្វើមានខ្ពស់ មានទាបអញ្ចឹង។
រៃយ៖ លោកតា! ពេលរៀនស្ថាបត្យកម្មនោះបានគំនិតមកពីណា ?
វ.ម៖ ពិបាកឆ្លើយ ព្រោះអីនៅស្រុកខ្មែរជំនាន់នោះគ្មានអ្នកណាដឹងថា «អាស៊ីតិច» (ស្ថាបត្យករ) ហ្នឹងស្អីទេ គេមិនស្គាល់ទេ គេហៅពួកអាស៊ីតិចថាជាជាងគំនូរ។
រៃយ៖ ដោយសារគេយល់ថាជាអ្នកគូរប្លង់តែប៉ុណ្ណោះ មែនទេ ?
វ.ម៖ ហ្នឹងហើយ! ខ្ញុំមកមុនដំបូងគ្មានអ្នកណាស្គាល់ទេ។ ជាប់ឌីប្លូមពីស្រុកបារាំងគ្មានអ្នកណាហៅធ្វើអីទេ គេមិនដឹងថាអាស៊ីតិចហ្នឹងស្អី។ គេស្រឡាញ់ គេនិយម គេគោរពតែជាងសំណង់ គឺថាអាំងស៊ីញ័រ (ingénieur) ។ ពេលរកប្រពន្ធ អាស៊ីតិចត្រូវរកប្រពន្ធខ្លួនឯង ព្រោះគេមិនឲ្យកូនគេទេ គេឲ្យទៅពួកអាំងស៊ីញ័រ (ingénieur) ។
រៃយំ៖ មុនលោកតាទៅរៀននៅបារាំង មានអាស៊ីតិចនៅស្រុកខ្មែរ ?
វ.ម៖ នៅស្រុកខ្មែរមិនស្គាល់ទេ អញ្ចឹងបានខ្ញុំចង់បង្ហាញគេឲ្យឃើញថាមិនត្រឹមតែចេះគូរទេ គឺចេះសង់ដែរ។
រៃយំ៖ និយាយពីវិមានឯករាជ្យ ជាសំណង់ដែលលោកតាសង់មុនប៊ូលឌិញ និងសាលចតុមុខមែនទេ ?
វ.ម៖ ហ្នឹងហើយ ប្រហែលជាបានចាប់ផ្តើមសាងសង់ប្រហែលឆ្នាំ១៩៥៧។ នេះជាគំនិតរបស់ព្រះករុណា លោកចង់ឲ្យមានវិមានមួយសម្រាប់ធ្វើពិធីបុណ្យឯករាជ្យ ហើយវិមានហ្នឹងលោកចង់ឲ្យធ្វើយ៉ាងម៉េចមានលក្ខណៈដូចបន្ទាយស្រី។ ទើបបានខ្ញុំនាំគ្នាទៅមើលអង្គរ ហើយបានគូរក្បាច់ក្បូរដើម្បីយកមកសាងសង់។ នៅពេលសាងសង់យើងបានដេញថ្លៃរកជាងមកធ្វើ។ ដល់អញ្ចឹងបានមានសហគ្រាសខ្មែរមួយមកជីកដីខាងក្រោមកន្លែងនោះ ដើម្បីរៀបចំសាងសង់ ជីកទៅក៏ឃើញមានស្ពានមួយ ខ្មែរហៅស្ពានកូនកាត់។ ដូច្នោះត្រូវវាយស្ពាននោះចោល។
រៃយ៖ នៅក្រោមវិមានឯករាជ្យមានស្ពានមួយ ?
វ.ម៖ ត្រូវហើយ នៅខាងក្រោមវិមានឯករាជ្យមានស្ពានមួយ។ លុះវាយស្ពាននោះមិនកើត គេចាក់គ្រឹះក្រោមស្ពាននោះ ប៉ុន្តែធ្វើអញ្ចឹងវាប្រហោងទទេ មិនមាំ។ ដូច្នេះសហគ្រាសទី១គាត់ធ្វើមិនកើត ខ្ញុំក៏ដេញចោលទៅ។ ខ្ញុំបានដេញថ្លៃម្តងទៀត រៀបចំធ្វើសាថ្មី។ ដីខាងក្រោមនោះ គឺវាមិនអាចមានកម្លាំងទ្រទម្ងន់ធ្ងន់បាន។ ដូច្នោះបានចាប់ផ្តើមវាយគ្រឹះខ្លីៗ គ្រឹះហ្នឹងរាក់ៗទេ ប្រហែល៨ម៉ែត្រប៉ុណ្ណឹង។
រៃយំ៖ ធ្វើពីស៊ីម៉ង់ត៍ឬ ?
វ.ម៖ ធ្វើពីស៊ីម៉ង់ត៍ វាយគ្រឹះខាងក្រោមនឹងឲ្យមាំទៅ ហើយបានរៀបចំផ្លាតូ (plateau) គឺខឿន រួចបានឡើងលើផ្លាតូនេះ ចាប់សង់វិមានឯករាជ្យតែម្តង។
រៃយំ៖ ទីតាំងសង់វិមានហ្នឹង គឺគំនិតអ្នកណា ?
វ.ម៖ គេប្រាប់ឲ្យដាក់ត្រង់នេះចំវត្តភ្នំម្តង ដូច្នេះម្តុំហ្នឹងពេលនោះមានតែវិមានហ្នឹងទេខ្ពស់ជាងគេបង្អស់។ មកពីវត្តភ្នំមក គឺមានផ្លូវនរោត្តមហ្នឹង ហើយគេហែក្បួនតាមផ្លូវហ្នឹង។
រៃយំ៖ មានសួនច្បារហើយ ឬនៅ ?
វ.ម៖ ឥឡូវនេះឃើញដីគោកពេញ កាលពីមុនសុទ្ទតែបឹងនិងព្រែក។
រៃយំ៖ នៅពេលគេធ្វើក្បាច់ គេប្រើពុម្ពឬ ?
វ.ម៖ សុទ្ធតែពុម្ព ។
រៃយំ៖ តើលោកតាជាអ្នកសម្រេចដាក់ក្បាច់នេះ ដាក់ក្បាចនោះ ដោយខ្លួនឯងមែនទេ ?
វ.ម៖ អត់ទេ នាំជាងគំនូរទៅដល់កន្លែងប្រាសាទបន្ទាយស្រីឲ្យមើលក្បាច់សិន ឲ្យឃើញថានេះយកក្បាច់ចាន់ ក្បាច់អង្គរ ។ល។ រួចហើយបានដេញថ្លៃ និងកំណត់កន្លែងនេះត្រូវដាក់ក្បាច់ផ្កាចាន់ កន្លែងនោះត្រូវដាក់ស្អីតាមរបស់យើង។ ដូច្នោះឲ្យក្រុមចម្លាក់នីមួយៗធ្វើទៅតាមកន្លែងរបស់ខ្លួន។ អ្នកឆ្លាក់ប្រហែលជា២០នាក់ អ្នកលេខ១ពូកែជាងគេបំផុត ឲ្យគាត់ធ្វើក្បាលនាគ អ្នកដែលមិនសូវពួកែ ឲ្យគេធ្វើកន្លែងផ្សេងៗ។ កាលនោះសប្បាយចិត្ត ជំនាន់សង្គមគេយល់គ្នាណាស់។
រៃយំ៖ អញ្ចឹងរឿងតុបតែងក្បាច់ គឺលោកតាអ្នកសម្រេចតាមគំនូរប្លង់ ហើយទើបឲ្យគេឆ្លាក់ មិនមែនប្រគល់ឲ្យអ្នកធ្លាប់ធ្វើស្រេចចិត្តទេ ?
វ.ម៖ អត់ទេ ធ្វើអញ្ចឹងមិនបានទេ យើងត្រូវមានផែនការច្បាស់លាស់ទើបអ្នកឆ្លាក់ហ្នឹងគេចេះធ្វើ នៅពេលខ្ញុំសាងសង់ចេតិយព្រះបាទសុរាម្រឹតក៏អញ្ចឹងដែរ។
រៃយំ៖ គេចាក់ពុម្ពដែរឬ ?
វ.ម៖ ចាក់ពុម្ពដែរ តែជួនកាលត្រូវឆ្កឹះបន្ថែមឲ្យក្បាច់នោះជ្រោះ ហើយលេចចេញ។
រៃយំ៖ ត្រង់ហ្នឹងដែលខ្ញុំសំណាង ខ្ញុំបានទៅរៀននៅសាលាស្រុកបារាំង។ នៅសាលានោះមានពីរពាន់នាក់ អ្នកដែលខិលខូចជាងគេបង្អស់ គឺពួកអាស៊ីតិចហ្នឹង។ តែនៅសាលានោះគឺសិស្សគំនូរ សិស្សអាស៊ីតិចអីៗរស់នៅជាមួយគ្នា ដើរលេងជាមួយគ្នា ម្ល៉ោះហើយពួកម៉ាកខ្ញុំទាំងអស់ស្រឡាញ់វប្បធម៌ ហើយនិយាយជជែកគ្នាពីរឿងសិល្បៈទៅមើលពិព័រណ៍អីអញ្ចឹង ដល់អញ្ចឹងទៅគឺថាម្នាក់ៗស្គាល់សិល្បៈណាស់ទោះបីមិនរៀនក៏ដោយ។ ដល់ពេលខ្ញុំបង្កើតសាកលវិទ្យាល័យ ខ្ញុំមិនចង់ឲ្យសាលារចនាហ្នឹងបែកបាក់គ្នាទេ គឺថាទុកផ្នែកទាំងអស់ឲ្យនៅជាមួយគ្នា ដើម្បីឲ្យគេចេះស្រឡាញ់គ្នា សហការគ្នា តែសព្វថ្ងៃនេះមិនដឹងយ៉ាងម៉េចទេ។
រៃយំ៖ លោកតា! ទៅពេលគូរប្លង់ហើយ ទៅជួបព្រះករុណា លោកដែលឲ្យយោបល់ ឬផ្លាស់ប្តូរប្លង់ដែរទេ ?
វ.ម៖ មិនដែលទេ លោកមិនមែនអញ្ចឹងនោះទេ។ លោកជាមួយនឹងខ្ញុំគឺថាធ្វើម៉េចធ្វើទៅ។ ពេលលោកហៅខ្ញុំធ្វើស្អីមួយ គឺថាកាន់ក្រដាសមួយសន្លឹកមកគូរបង្ហាញថា៖ សហជីវិន! ទីនេះដាក់សាឡុង (salon) ត្រង់នេះដាក់ផ្ទះបាយ នៅទីនេះដាក់កន្លែងទទួលភ្ញៀវ គឺស្រណុកណាស់ជាមួយលោក គ្មានចាំបាច់ធ្វើប្លង់ présenter អីទេ។
រៃយំ៖ លើកទី១ដែលលោកតាបានជួបព្រះករុណាគឺពេលណា ?
វ.ម៖ ខ្ញុំចាំច្បាស់ណាស់ កាលនោះគឺពេលសង់វិមានឯករាជ្យហ្នឹង គឺថាពេលត្រូវរកថ្មកែវមកក្រាល ដែលបានទិញមកពីស្រុកចិន។ ខ្ញុំក៏យកថ្មចូលទៅក្នុងវាំងដើម្បីថ្វាយលោកទត ហើយនឹងរើសពណ៌ ទៅចាំក្រោមដើមពោធិនៅក្នុងវាំង។ ចាំមួយស្របក់ទៅឃើញសម្តេចប៉ែន នុត មកហើយសម្តេចក៏យាងមកដែរ។ សម្តេចប៉ែន នុត ណែនាំខ្ញុំឲ្យស្គាល់ព្រះករុណា។ ខ្ញុំភ័យផង អរផងចេះតែធ្វើតាមគាត់ទៅ សម្តេចប៉ែន នុត និយាយថាលោកសព្វព្រះរាជហប្ញទ័យ ពណ៌នេះៗអីទៅ ខ្ញុំអត់ហ៊ាននិយាយអីសោះ រួចហើយព្រះករុណាលោកបំពាក់មេដាយឲ្យខ្ញុំក្រោមដើមពោធិហ្នឹងទៅ៕
(បទសម្ភាសទាំងស្រុងដកស្រង់ចេញពីវិទ្យាស្ថានសិល្បៈ និងវប្បធម៌ REYUM)
រៃយំ៖ លោកតា គំនិតសាងសង់បែបនេះលោកតាបានគិតមុនគេឬ?
វ.ម៖ អត់ទេក្មួយ! ទ្រឹស្តី និងគំនិតប្រើខ្យល់ធម្មជាតិ ពន្លឺអីហ្នឹងជាគំនិត (model) ដែលគេធ្លាប់ប្រើនៅស្រុកគេដទៃទៀតរួចមកហើយ។
រៃយំ៖ កាលហ្នឹង ដើម្បីសាងសង់គម្រោង Le Front du Bassac បានថវិកាមកពីណា?
វ.ម៖ គំនិតរបស់រដ្ឋ គឺថាចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានលទ្ធភាពរស់នៅក្នុងផ្ទះណាមួយដោយខ្លួនឯងជាម្ចាស់ ទោះបីជាអ្នកក្រីក្រក៏ដោយ។ ម្ល៉ោះហើយរដ្ឋមិនចង់សង់ផ្ទះច្រើនដោយខ្លួនឯង ហើយជួលឲ្យគេនៅរហូត។ បើធ្វើដូចអញ្ចឹង រដ្ឋជាម្ចាស់ផ្ទះ អ្នកជួលគេមិនរវល់ គេអត់ថែទាំផ្ទះ វាឆាប់ខូចនិងហិនហោច។ ដូច្នោះពេលនោះរដ្ឋយើងមានគំនិតសាងសង់ផ្ទះមួយចំនួនសម្រាប់អ្នកក្រល្មមៗអាចជួលក្នុងម្លៃថោកល្មម តែនៅពេលគេរស់នៅនិងបង់ថ្លៃផ្ទះនោះយូរៗទៅ ឧទាហរណ៍ ក្នុងរយៈពេលម្ភៃឆ្នាំ ផ្ទះនោះនឹងក្លាយទៅជារបស់អ្នកជួលនោះតែម្តង មានន័យថាគេក្លាយទៅជាម្ចាស់ផ្ទះ។ ដល់អញ្ចឹងគេមានចិត្តចង់ថែទាំ និងកែច្នៃរៀបចំផ្ទះឲ្យបានល្អ។ ម្ល៉ោះហើយ សម័យនោះមានលុយកាក់មួយប្រភេទដែលគេហៅថា caisse de pension de retraite មានន័យថាលុយសន្សំសម្រាប់ពេលរ៉ឺត្រែត (retraite) ។ លុយនេះតម្កល់នៅក្នុងធនាគារជាតិ ហើយមានប្រាក់ការ។ ដូច្នោះរដ្ឋបានខ្ចីប្រាក់ការលុយប៉ង់ស្យុង (pension) នោះមកសាងសង់ ហើយថ្លៃឈ្នូលផ្ទះនោះសងបណ្តើរៗទៅឲ្យគេវិញ។ នៅសម័យនោះមានស្រុកដូចជាសឹង្ហបុរី ដែលគេធ្វើអញ្ចឹងដែរ សព្វថ្ងៃនេះបានជោគជ័យល្អណាស់។
រៃយំ៖ លោកតា! មុនដំបូងផ្ទះនោះអ្នកណាមកនៅ ?
វ.ម៖ មុនដំបូងគឺសង់សម្រាប់កីឡាករដែលមកចូលរួមក្នុងហ្កាណេហ្វូ ហើយក្រោយមកមានគ្រូបង្រៀន និងមន្ត្រីរាជការខ្មែរបានចាប់ផ្តើមទិញផ្ទះនោះជាល្វែង (appartement) មួយៗ ហើយល្វែងដែលនៅសល់គឺរដ្ឋយកមកប្រើ ដើម្បីទទួលអ្នកឯកទេសអន្តរជាតិដែលមកធ្វើការនៅស្រុកខ្មែរ ដូចជាអ្នកស្រីម៉ាឌឺលែន ស៊ីតូ (Maddeleine Giteau) ជាដើម។ និយាយបញ្ជាក់ម្តងទៀតថា គំនិតនេះក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង បន្តិចម្តងៗខ្មែរនឹងកាន់តែមានលទ្ធភាពមកនៅទីនោះបានកាន់តែច្រើនឡើងៗ។
អត្ថបទទាក់ទង
រៃយំ៖ មុនប៊ូលឌិញ នៅស្រុកខ្មែរគ្មានសំណង់ច្រើនជាន់អញ្ចឹងទេ ?
វ.ម៖ ធ្លាប់មានផ្ទះច្រើនជាន់និងជាប់គ្នាហើយ គេហៅ កំប៉ាត់ទីម៉ង់ ស៊ីន័រ (compartiment chinois) គឺសព្វថ្ងៃគេហៅផ្ទះល្វែងរបៀបចិន ទទឹង៤ម៉ែត្រត្រួតៗលើគ្នា ដូចនេះផ្ទះនីមួយៗច្រើនតែមានពីរជាន់ ឬមានឡៅតឿ នៅក្រោមផ្ទះខាងមុខគេលក់ឥវ៉ាន់ ខាងក្រោមមានផ្ទះបាយ មានកន្លែងធ្វើការ បង្កបង្កើនឥវ៉ាន់ដើម្បីលក់ ហើយគេនៅខាងលើ ឬនៅលើឡៅតឿ។ ផ្ទះរបៀបនេះហប់ខ្យល់បន្តិច តែកូនចៅចិនគេធ្លាប់នៅ គេអាចនៅបាន។
រៃយំ៖ លោកតា មកដល់ពេលនេះ បាននិយាយខ្លះៗអំពីការរៀបចំក្រុង ឥឡូវសុំនិយាយអំពីស្នាដៃលោកតាខ្លះៗ។
វ.ម៖ បាទ!
រៃយំ៖ គេច្រើននិយាយថា លោកតាជាស្ថាបត្យករខ្មែរទំនើបមួយដោយសារបានយកលក្ខណៈស្ថាបត្យកម្មខែ្មរបុរាណមកច្នៃប្រឌិតឲ្យក្លាយទៅជាស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មី លោកតាពន្យល់បញ្ហាបានទេ ?
វ.ម៖ តាមពិតទៅពិបាកឆ្លើយណាស់ក្មួយ បញ្ហាស្ថាបត្យកម្មមានបែបបទច្រើន មានបញ្ហារូបរាង (forme) មានបញ្ហាសោភ័ណភាព (esthétique) មានបញ្ហាហ្វុងសូណាស់លីតេ (fonctionnalité) ។ល។ មានកត្តាច្រើនណាស់ ត្រូវការពេលវេលាច្រើនដើម្បីវែកញែកឲ្យច្បាស់។ តែបើនិយាយសរុបឲ្យខ្លី ពិតមែន ក្នុងការសាងសង់នីមួយៗរបស់ខ្ញុំ គឺខ្ញុំតែងតែដកស្រង់គំនិតពីស្ថាបត្យកម្មខ្មែរប្រពៃណី។ ឧទាហរណ៍ក្នុងសំណង់១០០ខ្នង ខ្ញុំដកស្រង់គំនិតពីផ្ទះខ្មែរ តែខ្ញុំយកមកធ្វើដោយមានការពិចារណា កែច្នៃចំណុចខ្លះឲ្យវាប្រសើរឡើង ដូចជាបង្អួចផ្ទះខ្មែរមានរាងតូចបន្តិច ដូច្នេះពេលខ្ញុំធ្វើបង្អួចផ្ទះ១០០ខ្នង ខ្ញុំបានពង្រឹកឲ្យវែង ដើម្បីខ្យល់ចេញចូលកាន់តែល្អឡើង ម្យ៉ាងទៀតសសរផ្ទះខ្មែរច្រើនតែធ្វើអំពីឈើ វាឆាប់ពុក ម្ល៉ោះហើយខ្ញុំបានយកស៊ីម៉ង់ត៍មកប្រើ ដើម្បីឲ្យមាំបានយូរ ដូច្នេះមិនមែនចម្លងទាំងស្រុងទេ គឺដកស្រង់គំនិតល្អៗយកមកប្រើ។ ម្យ៉ាងទៀតតួនាទីនៃសំណង់ដែលយើងសាងសង់ត្រូវមានឲ្យច្បាស់លាស់ គឺឲ្យវាដំណើរការស្រួលទៅតាមបែបបទទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌។ បើសង់សម្រាប់ខ្មែរ យើងត្រូវយល់ថា ខ្មែរគេរស់នៅយ៉ាងម៉េច ភូមិសាស្ត្រមានពន្លឺ មានខ្យល់ឬអត់។ ស្ថាបត្យករត្រូវយល់ច្បាស់អំពីភារកិច្ចរបស់ខ្លួន គឺមិនមែនសង់សម្រាប់ខ្លួនឯងទេ គឺធ្វើសម្រាប់អ្នកដទៃដែលគេរស់នៅ។ ម្ល៉ោះហើយត្រូវយល់ឲ្យច្បាស់ ស្តាប់គេ មើលគេមុននឹងសង់។ និយាយឲ្យខ្លីទៅ គឺគិតឲ្យច្បាស់លាស់ទើបសង់។
រៃយំ៖ ពេលលោកតារៀននៅស្រុកបារាំង លោកតាបានឃើញសំណង់ស្ថាបត្យកម្មរបស់បារាំង តើគំនិតសំខាន់ៗមួយណាដែលលោកតាយកមកប្រើក្នុងស្រុកខ្មែរ។
វ.ម៖ អ្នកដែលជំនាញធំជាងគេបង្អស់ដែលបង្រៀនខ្ញុំគឺលោក Le Corbusier ដែលខ្ញុំទទួលរហូតមកដល់ឥឡូវ គឺខ្ញុំធ្វើតាមការបង្រៀនរបស់គាត់។ កូនសិស្សរបស់គាត់ គេមើលទៅដឹងភ្លាម មិនថាជប៉ុន បារាំង អាមេរិកកាំង ខ្មែរដូចខ្ញុំ។ គាត់សង់ផ្ទះសម្បែងដូចធ្វើចម្លាក់ គឺមានជម្រៅ មានកន្លែងពន្លឺ មានកន្លែងស្រមោល ផ្ទះនីមួយៗឲ្យដូចជារូបចម្លាក់មួយ។
រៃយំ៖ និយាយពីស្ទីល គេថាស្ទីលសំណង់លោកតាគឺមានលក្ខណៈខ្មែរ ទោះបីវាជាសំណង់ទំនើបក៏ដោយ ?
វ.ម៖ បើនិយាយពីសោភ័ណភាពហ្នឹង គឺថាមិនមែនគ្រាន់តែយកក្បាច់ខ្មែរមកបំពាក់ពេញលើសំណាង់នោះ ហើយហៅថាខ្មែរទេ។ សព្វថ្ងៃគេធ្វើអញ្ចឹងខ្ញុំមិនយល់សោះ គឺយើងត្រូវគិតន័យទូលំទូលាយជាងហ្នឹង។ ឧបមាថាសំណង់ម្តុំតំបន់បាសាក់ យើងត្រូវគិតពីបរិយាកាសជុំវិញ គឺថាឲ្យវាមានរូបរាងស្អាតផ្ទាល់ខ្លួនវាផង និងឲ្យវាស៊ីគ្នាជាមួយទេសភាពទូទៅផង។ ដូចសាលចតុមុខ បើក្មួយឯងមើលឲ្យច្បាស់ គឺថាបែរមុខទៅទន្លេផង និងបែរមុខមកខាងក្រុងផង គឺមានមុខទាំងសងខាងគ្មានមុខគ្មានក្រោយទេ។ ធ្វើដូច្នេះវាសមភ្នែក មើលពីខាងទន្លេទៅក៏បាន មើលពីខាងក្រុងទៅក៏បាន។ បើនិយាយពីប៊ូលឌិញវិញ បើមើលឲ្យច្បាស់គឺដូចម្រាមដៃអញ្ចឹង វាមានខ្ពស់មានទាប មិនមែនដូចប្រអប់ទ្រវែងដូចគេយកមកកែសព្វថ្ងៃនេះទេ។ ខ្ញុំមិនពេញចិត្តសោះដែលគេយកប៊ូលឌិញហ្នឹងមកកែអញ្ចឹង។ កាលខ្ញុំគិតសាងសង់គឺដូចនៅក្រុងញូយ៉ក គេធ្វើមានខ្ពស់ មានទាបអញ្ចឹង។
រៃយ៖ លោកតា! ពេលរៀនស្ថាបត្យកម្មនោះបានគំនិតមកពីណា ?
វ.ម៖ ពិបាកឆ្លើយ ព្រោះអីនៅស្រុកខ្មែរជំនាន់នោះគ្មានអ្នកណាដឹងថា «អាស៊ីតិច» (ស្ថាបត្យករ) ហ្នឹងស្អីទេ គេមិនស្គាល់ទេ គេហៅពួកអាស៊ីតិចថាជាជាងគំនូរ។
រៃយ៖ ដោយសារគេយល់ថាជាអ្នកគូរប្លង់តែប៉ុណ្ណោះ មែនទេ ?
វ.ម៖ ហ្នឹងហើយ! ខ្ញុំមកមុនដំបូងគ្មានអ្នកណាស្គាល់ទេ។ ជាប់ឌីប្លូមពីស្រុកបារាំងគ្មានអ្នកណាហៅធ្វើអីទេ គេមិនដឹងថាអាស៊ីតិចហ្នឹងស្អី។ គេស្រឡាញ់ គេនិយម គេគោរពតែជាងសំណង់ គឺថាអាំងស៊ីញ័រ (ingénieur) ។ ពេលរកប្រពន្ធ អាស៊ីតិចត្រូវរកប្រពន្ធខ្លួនឯង ព្រោះគេមិនឲ្យកូនគេទេ គេឲ្យទៅពួកអាំងស៊ីញ័រ (ingénieur) ។
រៃយំ៖ មុនលោកតាទៅរៀននៅបារាំង មានអាស៊ីតិចនៅស្រុកខ្មែរ ?
វ.ម៖ នៅស្រុកខ្មែរមិនស្គាល់ទេ អញ្ចឹងបានខ្ញុំចង់បង្ហាញគេឲ្យឃើញថាមិនត្រឹមតែចេះគូរទេ គឺចេះសង់ដែរ។
រៃយំ៖ និយាយពីវិមានឯករាជ្យ ជាសំណង់ដែលលោកតាសង់មុនប៊ូលឌិញ និងសាលចតុមុខមែនទេ ?
វ.ម៖ ហ្នឹងហើយ ប្រហែលជាបានចាប់ផ្តើមសាងសង់ប្រហែលឆ្នាំ១៩៥៧។ នេះជាគំនិតរបស់ព្រះករុណា លោកចង់ឲ្យមានវិមានមួយសម្រាប់ធ្វើពិធីបុណ្យឯករាជ្យ ហើយវិមានហ្នឹងលោកចង់ឲ្យធ្វើយ៉ាងម៉េចមានលក្ខណៈដូចបន្ទាយស្រី។ ទើបបានខ្ញុំនាំគ្នាទៅមើលអង្គរ ហើយបានគូរក្បាច់ក្បូរដើម្បីយកមកសាងសង់។ នៅពេលសាងសង់យើងបានដេញថ្លៃរកជាងមកធ្វើ។ ដល់អញ្ចឹងបានមានសហគ្រាសខ្មែរមួយមកជីកដីខាងក្រោមកន្លែងនោះ ដើម្បីរៀបចំសាងសង់ ជីកទៅក៏ឃើញមានស្ពានមួយ ខ្មែរហៅស្ពានកូនកាត់។ ដូច្នោះត្រូវវាយស្ពាននោះចោល។
រៃយ៖ នៅក្រោមវិមានឯករាជ្យមានស្ពានមួយ ?
វ.ម៖ ត្រូវហើយ នៅខាងក្រោមវិមានឯករាជ្យមានស្ពានមួយ។ លុះវាយស្ពាននោះមិនកើត គេចាក់គ្រឹះក្រោមស្ពាននោះ ប៉ុន្តែធ្វើអញ្ចឹងវាប្រហោងទទេ មិនមាំ។ ដូច្នេះសហគ្រាសទី១គាត់ធ្វើមិនកើត ខ្ញុំក៏ដេញចោលទៅ។ ខ្ញុំបានដេញថ្លៃម្តងទៀត រៀបចំធ្វើសាថ្មី។ ដីខាងក្រោមនោះ គឺវាមិនអាចមានកម្លាំងទ្រទម្ងន់ធ្ងន់បាន។ ដូច្នោះបានចាប់ផ្តើមវាយគ្រឹះខ្លីៗ គ្រឹះហ្នឹងរាក់ៗទេ ប្រហែល៨ម៉ែត្រប៉ុណ្ណឹង។
រៃយំ៖ ធ្វើពីស៊ីម៉ង់ត៍ឬ ?
វ.ម៖ ធ្វើពីស៊ីម៉ង់ត៍ វាយគ្រឹះខាងក្រោមនឹងឲ្យមាំទៅ ហើយបានរៀបចំផ្លាតូ (plateau) គឺខឿន រួចបានឡើងលើផ្លាតូនេះ ចាប់សង់វិមានឯករាជ្យតែម្តង។
រៃយំ៖ ទីតាំងសង់វិមានហ្នឹង គឺគំនិតអ្នកណា ?
វ.ម៖ គេប្រាប់ឲ្យដាក់ត្រង់នេះចំវត្តភ្នំម្តង ដូច្នេះម្តុំហ្នឹងពេលនោះមានតែវិមានហ្នឹងទេខ្ពស់ជាងគេបង្អស់។ មកពីវត្តភ្នំមក គឺមានផ្លូវនរោត្តមហ្នឹង ហើយគេហែក្បួនតាមផ្លូវហ្នឹង។
រៃយំ៖ មានសួនច្បារហើយ ឬនៅ ?
វ.ម៖ ឥឡូវនេះឃើញដីគោកពេញ កាលពីមុនសុទ្ទតែបឹងនិងព្រែក។
រៃយំ៖ នៅពេលគេធ្វើក្បាច់ គេប្រើពុម្ពឬ ?
វ.ម៖ សុទ្ធតែពុម្ព ។
រៃយំ៖ តើលោកតាជាអ្នកសម្រេចដាក់ក្បាច់នេះ ដាក់ក្បាចនោះ ដោយខ្លួនឯងមែនទេ ?
វ.ម៖ អត់ទេ នាំជាងគំនូរទៅដល់កន្លែងប្រាសាទបន្ទាយស្រីឲ្យមើលក្បាច់សិន ឲ្យឃើញថានេះយកក្បាច់ចាន់ ក្បាច់អង្គរ ។ល។ រួចហើយបានដេញថ្លៃ និងកំណត់កន្លែងនេះត្រូវដាក់ក្បាច់ផ្កាចាន់ កន្លែងនោះត្រូវដាក់ស្អីតាមរបស់យើង។ ដូច្នោះឲ្យក្រុមចម្លាក់នីមួយៗធ្វើទៅតាមកន្លែងរបស់ខ្លួន។ អ្នកឆ្លាក់ប្រហែលជា២០នាក់ អ្នកលេខ១ពូកែជាងគេបំផុត ឲ្យគាត់ធ្វើក្បាលនាគ អ្នកដែលមិនសូវពួកែ ឲ្យគេធ្វើកន្លែងផ្សេងៗ។ កាលនោះសប្បាយចិត្ត ជំនាន់សង្គមគេយល់គ្នាណាស់។
រៃយំ៖ អញ្ចឹងរឿងតុបតែងក្បាច់ គឺលោកតាអ្នកសម្រេចតាមគំនូរប្លង់ ហើយទើបឲ្យគេឆ្លាក់ មិនមែនប្រគល់ឲ្យអ្នកធ្លាប់ធ្វើស្រេចចិត្តទេ ?
វ.ម៖ អត់ទេ ធ្វើអញ្ចឹងមិនបានទេ យើងត្រូវមានផែនការច្បាស់លាស់ទើបអ្នកឆ្លាក់ហ្នឹងគេចេះធ្វើ នៅពេលខ្ញុំសាងសង់ចេតិយព្រះបាទសុរាម្រឹតក៏អញ្ចឹងដែរ។
រៃយំ៖ គេចាក់ពុម្ពដែរឬ ?
វ.ម៖ ចាក់ពុម្ពដែរ តែជួនកាលត្រូវឆ្កឹះបន្ថែមឲ្យក្បាច់នោះជ្រោះ ហើយលេចចេញ។
រៃយំ៖ ត្រង់ហ្នឹងដែលខ្ញុំសំណាង ខ្ញុំបានទៅរៀននៅសាលាស្រុកបារាំង។ នៅសាលានោះមានពីរពាន់នាក់ អ្នកដែលខិលខូចជាងគេបង្អស់ គឺពួកអាស៊ីតិចហ្នឹង។ តែនៅសាលានោះគឺសិស្សគំនូរ សិស្សអាស៊ីតិចអីៗរស់នៅជាមួយគ្នា ដើរលេងជាមួយគ្នា ម្ល៉ោះហើយពួកម៉ាកខ្ញុំទាំងអស់ស្រឡាញ់វប្បធម៌ ហើយនិយាយជជែកគ្នាពីរឿងសិល្បៈទៅមើលពិព័រណ៍អីអញ្ចឹង ដល់អញ្ចឹងទៅគឺថាម្នាក់ៗស្គាល់សិល្បៈណាស់ទោះបីមិនរៀនក៏ដោយ។ ដល់ពេលខ្ញុំបង្កើតសាកលវិទ្យាល័យ ខ្ញុំមិនចង់ឲ្យសាលារចនាហ្នឹងបែកបាក់គ្នាទេ គឺថាទុកផ្នែកទាំងអស់ឲ្យនៅជាមួយគ្នា ដើម្បីឲ្យគេចេះស្រឡាញ់គ្នា សហការគ្នា តែសព្វថ្ងៃនេះមិនដឹងយ៉ាងម៉េចទេ។
រៃយំ៖ លោកតា! ទៅពេលគូរប្លង់ហើយ ទៅជួបព្រះករុណា លោកដែលឲ្យយោបល់ ឬផ្លាស់ប្តូរប្លង់ដែរទេ ?
វ.ម៖ មិនដែលទេ លោកមិនមែនអញ្ចឹងនោះទេ។ លោកជាមួយនឹងខ្ញុំគឺថាធ្វើម៉េចធ្វើទៅ។ ពេលលោកហៅខ្ញុំធ្វើស្អីមួយ គឺថាកាន់ក្រដាសមួយសន្លឹកមកគូរបង្ហាញថា៖ សហជីវិន! ទីនេះដាក់សាឡុង (salon) ត្រង់នេះដាក់ផ្ទះបាយ នៅទីនេះដាក់កន្លែងទទួលភ្ញៀវ គឺស្រណុកណាស់ជាមួយលោក គ្មានចាំបាច់ធ្វើប្លង់ présenter អីទេ។
រៃយំ៖ លើកទី១ដែលលោកតាបានជួបព្រះករុណាគឺពេលណា ?
វ.ម៖ ខ្ញុំចាំច្បាស់ណាស់ កាលនោះគឺពេលសង់វិមានឯករាជ្យហ្នឹង គឺថាពេលត្រូវរកថ្មកែវមកក្រាល ដែលបានទិញមកពីស្រុកចិន។ ខ្ញុំក៏យកថ្មចូលទៅក្នុងវាំងដើម្បីថ្វាយលោកទត ហើយនឹងរើសពណ៌ ទៅចាំក្រោមដើមពោធិនៅក្នុងវាំង។ ចាំមួយស្របក់ទៅឃើញសម្តេចប៉ែន នុត មកហើយសម្តេចក៏យាងមកដែរ។ សម្តេចប៉ែន នុត ណែនាំខ្ញុំឲ្យស្គាល់ព្រះករុណា។ ខ្ញុំភ័យផង អរផងចេះតែធ្វើតាមគាត់ទៅ សម្តេចប៉ែន នុត និយាយថាលោកសព្វព្រះរាជហប្ញទ័យ ពណ៌នេះៗអីទៅ ខ្ញុំអត់ហ៊ាននិយាយអីសោះ រួចហើយព្រះករុណាលោកបំពាក់មេដាយឲ្យខ្ញុំក្រោមដើមពោធិហ្នឹងទៅ៕
Tag:
វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
