អាមេរិកទាត់ចោលកិច្ចព្រមព្រៀងមិត្តភាពជាមួយអ៊ីរ៉ង់ ក្រោយតុលាការ ICJ កាត់ក្តីឲ្យចាញ់អ៊ីរ៉ង់

អន្តរជាតិ

អាមេរិកទាត់ចោលកិច្ចព្រមព្រៀងមិត្តភាពជាមួយអ៊ីរ៉ង់ ក្រោយតុលាការ ICJ កាត់ក្តីឲ្យចាញ់អ៊ីរ៉ង់

05, Oct 2018 , 8:39 am

រូបភាព

ដោយ: សៅ ផលនិស្ស័យ (Sao Phal Niseiy)

អាមេរិកប្រកាសបញ្ចប់សមាជិកភាពក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងមិត្តភាពដែលបង្កើតជាមួយអ៊ីរ៉ង់កាលពីឆ្នាំ ១៩៥៥។ ការប្រកាសនេះធ្វើឡើងដោយឆ្លើយនឹងសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិដែលទាមទារឲ្យអាមេរិកដកទណ្ឌកម្មដែលខ្លួនដាក់ប្រឆាំងអ៊ីរ៉ង់ក្រោយដកខ្លួនចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរ (JCPOA) ក្នុងខែឧសភា។

រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិកលោក ម៉ៃ ប៉ុមប៉េអូ បានប្រកាសនៅថ្ងៃពុធទី ៣ ខែតុលាថា អាមេរិកដកខ្លួនចេញពីសន្ធិសញ្ញាស្តីពីចំណងមិត្តភាព ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច និងសិទ្ធិកុងស៊ុល (Amity, Economic Relations and Consular Rights Treaty)ដែលបង្កើតក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៥ជាមួយអ៊ីរ៉ង់ហើយ។

យោងតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន AFP ប្រមុខការទូតអាមេរិករូបនេះបានប្រកាសដកខ្លួនចេញពីសន្ធិសញ្ញាជាមួយអ៊ីរ៉ង់នេះ ប៉ុន្មានម៉ោងប៉ុណ្ណោះបន្ទាប់ពីតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) កាត់ក្តីឲ្យអ៊ីរ៉ង់មានប្រៀបហើយបញ្ជាឲ្យអាមេរិកលើករាល់ទណ្ឌកម្មទាំងឡាយណាដែលពាក់ព័ន្ធប្រភេទទំនិញមនុស្សធម៌ដូចជាស្បៀង ឧសថ និងសម្ភារធានាសុវត្ថិភាពអាកាសចរណ៍ជាដើមដែលខ្លួនបានដាក់ប្រឆាំងអ៊ីរ៉ង់ឡើងវិញក្នុងខែឧសភានោះ។

បង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៦ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិមានអំណាចដោះស្រាយជម្លោះរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ ដោយភាគីឯកភាពគ្នាទទួលយកយុត្តាធិការតុលាការ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ វាមិនមែនជារឿងថ្មី ឬគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលទេ ដែលអាមេរិកមិនទទួលយកការសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិ ព្រោះថ្វីបើសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការនេះមានអនុភាពគតិយុត្តិក៏ដោយ តុលាការនេះគ្មានអំណាចចាប់បង្ខំឲ្យភាគីអនុវត្តឡើយ។

គេធ្លាប់ឃើញម្តងហើយ សហរដ្ឋអាមេរិកធ្លាប់ទាត់ចោលសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការឆ្នាំ ១៩៨៦ ដែលកាត់ក្តីឲ្យមហាអំណាចនេះចាញ់ប្រទេសនីការ៉ាហ្គានោះ។

ដោយឡែក ទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិអាមេរិលលោក ចន បុលតុន បានបញ្ជាក់ផងដែរថា បច្ចុប្បន្នអាមេរិកត្រួតពិនិត្យឡើងវិញរាល់កិច្ចព្រមព្រៀងទាំងអស់ដែលធ្វើឲ្យអាមេរិកត្រូវមានកាតព្វកិច្ចទទួលសេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ ទាំងអស់លោក បុលតុន និងលោក ប៉ុមប៉េអូ ក៏នាំគ្នាទាត់ចោលរាល់ការអះអាងរបស់អ៊ីរ៉ង់ដែលចោទប្រកាន់ខ្លួន និងបដិសេធសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិដូចគ្នា។

សូមរម្លឹកបន្តិចដែរថា អ៊ីរ៉ង់បានប្តឹងអាមេរិកទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិកាលពីខែកក្កដាដោយសម្អាងថា ការដកខ្លួនរបស់អាមេរិកពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរឆ្នាំ ២០១៥ (JCPOA) និងប្រកាសដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងខ្លួនឡើងវិញជាការបំពានលើសន្ធិសញ្ញាទ្វេភាគី ស្តីពីចំណងមិត្តភាពនេះ។ សន្ធិសញ្ញានេះត្រូវបានចុះរួមគ្នារវាងអាមេរិកក្រោមអាណត្តិដឹកនាំរបស់ប្រធានាធិបតី Dwight D. Eisenhower និងអ៊ីរ៉ង់ដឹកនាំដោយមហាក្សត្រ Mohammad Reza Pahlavi នៅឆ្នាំ ១៩៥៥ ជាច្រើនទសវត្សន៍មុនមានបដិវត្តន៍ឥស្លាមនៅអ៊ីរ៉ង់ឆ្នាំ ១៩៧៩ដែលបញ្ចប់របបរាជានិយមដែលស្និទ្ធនឹងអាមេរិកនោះ។

ក្រោយលោក ត្រាំ បានសម្រេចចាកចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ដែលចុះហត្ថលេខាដោយអតីតប្រធានាធិបតី បារ៉ាក់អូបាម៉ា ទណ្ឌកម្មអាមេរិកទាំងអម្បាលម៉ានដែលត្រូវបានលើកលែងក្រោមអំណាចកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិនេះ បានចូលជាធរមានឡើងវិញនៅដើមខែសីហា។ ចំណែកទណ្ឌកម្មជំហានទីពីរនឹងចូលជាធរមាននៅដើមខែវិច្ឆិកាខាងមុខដោយមានគោលដៅប្រឆាំងវិស័យសំខាន់ៗដែលជាដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចអ៊ីរ៉ង់មានដូចជាធនធានប្រេង និងថាមពលនោះ។

ប៉ុមប៉េអូ៖ អាមេរិកគួរដកខ្លួនពីសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពនេះតាំងពី ៣៩ឆ្នាំមុន

ត្រឡប់មកវិញ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះដែរ លោក ប៉ុមប៉េអូ បានបញ្ជាក់ថា ការបញ្ចប់សមាជិកភាពរបស់អាមេរិក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងមិត្តភាពទ្វេភាគីជាមួយអ៊ីរ៉ង់នេះគួរតែត្រូវធ្វើតាំងពី ៣៩ឆ្នាំមុនម្ល៉េះ។ ៣៩ឆ្នាំមុន លោកសំដៅលើពេលដែលបដិវត្តន៍ឥស្លាមកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ដែលផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំរាជានិយមផ្តាច់ការស្និទ្ធនឹងក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។

កិច្ចព្រមព្រៀងមិត្តភាពនេះនៅតែមានជីវិត បើទោះជាទំនាក់ទំនងរវាងអាមេរិកនិងអ៊ីរ៉ង់ធ្លាក់ដល់កម្រិតសូន្យ និងឈានទៅរកភាពល្វីងជូរចត់ ហើយអ៊ីរ៉ង់បានក្លាជាសត្រូវអាមេរិកទៀត។ ឧទាហរណ៍នៅខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ ១៩៧៩ វាមានចលនាកុប្បកម្មដណ្តើមកាន់កាប់ស្ថានទូតអាមេរិកនៅក្រុងតេអ៊ីរ៉ង់ និងចាប់ជនជាតិអាមេរិក ៥២នាក់ជាចំណាប់ខ្មាំងអស់ពេល ៤៤៤ថ្ងៃ។

ក្រោយមកទៀត កិច្ចព្រមព្រៀងនេះនៅបន្តនៅជាធរមាន ថ្វីបើអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមយុទ្ធនាការដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងអ៊ីរ៉ង់និងហ៊ុមព័ទ្ធសេដ្ឋកិច្ចសាធារណរដ្ឋឥស្លាមនេះជាបន្តបន្ទាប់ក៏ដោយ។ ម្យ៉ាងរឿងដែលធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះគឺយោធាអាមេរិកបានបាញ់ទម្លាក់យន្តហោះដឹកនាំដំណើររបស់ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍អ៊ីរ៉ង់ដែលដឹកមនុស្ស ២៩០នាក់ផងនៅឆ្នាំ១៩៨៨។