នាយករដ្ឋមន្រ្តីឥណ្ឌា ណារិនដ្រា ម៉ូឌី (Narendra Modi) បានប្រាប់សម្ដេច ហ៊ុន សែន ថា សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានសារៈសំខាន់ណាស់ ដែលត្រូវមានការបើកចំហដោយសេរី ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។ នាយករដ្ឋមន្រ្តីឥណ្ឌា និងកម្ពុជា បានពិភាក្សាគ្នាតាមរយៈប្រព័ន្ធវីដេអូ កាលពីយប់ថ្ងៃទី១៨ ឧសភា។
ផ្ដើមកិច្ចសន្ទនាដំបូង នាយករដ្ឋមន្រ្តីឥណ្ឌា លោក ណារិនដ្រា ម៉ូឌី និងសម្ដេចនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានលើកពីការពង្រឹងទំនាក់ទំនង និងកិច្ចសហការទ្វេភាគី លើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៌ សុខាភិបាល អប់រំ សន្តិសុខ និងការពារជាតិ។ ជាពិសេសគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ឆាប់រហ័ស ដែលជាគម្រោងឥណ្ឌា ជួយដល់កម្ពុជា រួមទាំងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-គង្គា។
ក្រៅពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគីនេះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំងពីរ ក៏បានពិភាក្សាលើបញ្ហាតំបន់ និងអន្តរជាតិ ដូចជា កិច្ចការប្រធានអាស៊ាន ដែលត្រូវជួយដោះស្រាយបញ្ហាវិបត្តិនយោបាយ នៅមីយ៉ាន់ម៉ា និងបញ្ហាជម្លោះអាវុធរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន ដែលកំពុងប៉ះពាល់ដល់បញ្ហាសន្តិសុខស្បៀង និងថាមពល នាពេលអនាគតទៀតផង។
និយាយដល់បញ្ហាក្នុងតំបន់នេះ នាយករដ្ឋមន្រ្តីឥណ្ឌា ណារិនដ្រា ម៉ូឌី ក៏ឆ្លៀតលើកយកបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង មកពិភាក្សាជាមួយសម្ដេច ហ៊ុន សែន។ តាមរយៈហ្វេសប៊ុកសម្ដេច ហ៊ុន សែន ដែលបានសម្រង់សម្តីលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីឥណ្ឌា ប្រាប់់សម្ដេច យ៉ាងដូច្នេះថា៖« សមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជាសមុទ្រដែលមានសារៈសំខាន់ណាស់ ជាពិសេស ធ្វើយ៉ាងណាឱ្យមានសេរី បើកចំហ និងផ្អែកទៅលើច្បាប់អន្តរជាតិ»។
ខ្លឹមសារនិយាយពីសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ មានសម្តីខ្លីត្រឹមនេះប៉ុណ្ណោះ នៅលើហ្វេសប៊ុកសម្ដេច ហ៊ុន សែន ដែលមិនមានខ្លឹមសារឆ្លើយតបទៅលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីឥណ្ឌា ណារិនដ្រា ម៉ូឌី ជុំវិញករណីនេះឡើយ។
តែយ៉ាងណាទាក់ទងនឹងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង សម្តេច ហ៊ុន សែន ធ្លាប់ប្រកាសជាច្រើនដងកន្លងមកហើយថា កម្ពុជាប្រកាន់គោលជំហរគោរពអនុវត្តពេញលេញនូវសេចក្តីប្រកាសក្រមប្រតិបតិ្តភាគីសមុទ្រចិនខាងត្បូង (DOC) នៅភ្នំពេញ កាលពីឆ្នាំ២០០២ ហើយសុំឲ្យប្រទេសពាក់ព័ន្ធសម្របសម្រួលគ្នា ព្រោះអាស៊ានគ្មានសិទ្ធិវាស់ដីចែកជូននោះឡើយ។
កាលពីចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២១ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល ក៏បានប្រកាសម្ដងទៀតថា គោលជំហររបស់កម្ពុជាមិនផ្លាស់ប្តូរទេ ហើយភាគីពាក់ព័ន្ធ រួមទាំងអ្នកវិភាគ កុំចាប់បង្ខំកម្ពុជា ក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំ២០២២ ឱ្យធ្វើជាចៅក្រមលើបញ្ហានេះ។ សម្តេច ហ៊ុន សែន ក៏បានសង្កត់ធ្ងន់ថា កម្ពុជាមិនគួររងការស្តីបន្ទោសទាក់ទងនឹងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះឡើយ ខណៈបណ្តាប្រទេសអាស៊ានផ្សេងទៀត សុទ្ធតែមិនអាចដោះស្រាយបាននាអំឡុងដែលពួកគេកាន់តំណែងជាប្រធានកន្លងមក។
តាមពិតទៅឥណ្ឌា មិនមែនជាភាគីជម្លោះពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងឡើយ។ ប៉ុន្តែគោលបំណងដែលនាយករដ្ឋមន្រ្តីឥណ្ឌា ម៉ូឌី ប្រាប់សម្ដេច ហ៊ុន សែន ពីសារៈសំខាននៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺទំនងជាចង់ឃើញសមុទ្រមួយនេះ មានការបើកចំហរ ដោយសេរី លើវិស័យដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវទឹក ដែលជាចរន្តសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ។ ជាពិសេសការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិក្នុងសមុទ្រ ដែលផ្ដល់ប្រយោជន៍រួមគ្នា ដល់ប្រទេសក្នុងតំបន់នៅជាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលមិនគួរក្ដោបក្ដាប់គ្រប់គ្រងដោយប្រទេសណាមួយឡើយ ជាពិសេសគឺចិន។
ភាគីពាក់ព័ន្ធនៃជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាន រួមមានរដ្ឋអាស៊ានបួនដូចជា ព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និង វៀតណាម និង ចិន។ កន្លងមកភាគីពាក់ពន្ធ័ជាពិសេសអាស៊ាន បានព្យាយាមបង្កើតយន្តការនានា ដើម្បីកាត់បន្ថយនូវភាពតានតឹងនៅក្នុងតំបន់ជម្លោះ តាមរយៈកិច្ចប្រជុំរបស់អាស៊ាន។ តែវាមិនមែនជារឿងងាយស្រួលនោះទេ ក្នុងការទាញចិនដែលជាភាគីតែមួយគត់ ដែលបានទាមទារស្ទើរតែទាំងស្រុងនៃតំបន់ជម្លោះ ដោយយោងតាមហេតុផលប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈរដ្ឋអាស៊ានលើកយកហេតុផលច្បាប់មកដោះស្រាយនោះ។
ប៉ុន្តែចិន តែងតែបដិសេធរាល់ការដោះស្រាយជាលក្ខណៈពហុភាគី និងជំនួសវិញ ដោយការដោះស្រាយតាមលក្ខណៈទ្វេភាគី ដែលហ្វីលីពីន តែងតែជំទាស់ជាដាច់ខាត។ ស្របពេលគ្មានដំណោះស្រាយនេះ ចិនដែលជាភាគីជម្លោះមួយ និងជាមហាអំណាចដ៏មានឥទ្ធិពលក្នុងតំបន់ផងនោះ ក៏បានឆ្លៀតឱកាសវាតទីលើតំបន់ជម្លោះត្រួតស៊ី។ បើយោងតាមរបាយការណ៍ផ្កាយរណបរបស់អាមេរិក បានបង្ហាញកន្លងមកថា ចិន បានចូលទៅសាងសង់កោះសិប្បនិម្មិតដែលមានទំហំជាច្រើនហិចតា ដែលជាគោលដៅមូលដ្ឋានយោធាដ៏សំខាន់មួយទៀតផង៕